Μία επιστολή του πρέσβη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα Τίρανα προς την Επιτροπή Νόμων προέτρεψε την κυβέρνηση να αποσυρθεί προσωρινά από την ψηφοφορία για δύο από τα νομοσχέδιά της που απαγόρευαν στους πρώην συνεργάτες της διαβόητης Ασφάλειας (Sigurimi) του καθεστώτος του Ενβέρ Χότζα να ακολουθήσουν πολιτική καριέρα.

Η επικεφαλής της αντιπροσωπείας της ΕΕ, Christiane Hohmann, έγραψε ότι το θέμα αφορούσε το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα και ζήτησε από τη Νομική Επιτροπή να διασφαλίσει ότι τέτοιες πρωτοβουλίες είναι σύμφωνες με τα πρότυπα της Επιτροπής της Βενετίας και τις απόψεις που η τελευταία έδωσε για το ίδιο θέμα το 2009 και το 2018.

Η επιστολή της Hohmann αναφερόταν στις πρωτοβουλίες του Σοσιαλιστικού Κόμματος για αλλαγές στο νόμο «Για τη διασφάλιση της διαφάνειας των προσώπων που εκλέγονται, διορίζονται ή ασκούν δημόσια καθήκοντα», στον λεγόμενο νόμο αποποινικοποίησης και στον νόμο για τα πολιτικά κόμματα, που προβλέπει την άρση της εντολής του βουλευτή για πρόσωπα που συνεργάστηκαν με την πρώην κρατική ασφάλεια και η απαγόρευση εκλογής πρώην κατασκόπων ως πρόεδροι πολιτικού κόμματος (despiunizim).

Την επιστολή έδωσε στη δημοσιότητα ο βουλευτής της αντιπολίτευσης Gazment Bardhi, κατά τη συζήτηση της επιτροπής, όπου συζητούνταν 2 παρόμοια νομοσχέδια που πρότειναν οι βουλευτές της αντιπολίτευσης.

Κατηγόρησε την πρόεδρο της επιτροπής, Κλοτίλντα Μπούσκα, ότι εν γνώσει της προσπάθησε να αποφύγει την ανησυχία της ΕΕ, μη κοινοποιώντας την επιστολή σε όλα τα μέλη της επιτροπής.

Η Bushka υπερασπίστηκε τον εαυτό της δηλώνοντας ότι η επιστολή της ΕΕ τέθηκε στη διάθεση της εισηγήτριας των πρωτοβουλιών του Σοσιαλιστικού Κόμματος, Ermonela Felaj, ώστε να μπορέσει να εξετάσει εάν οι πρωτοβουλίες πληρούσαν τα πρότυπα των προηγούμενων γνωμοδοτήσεων της Βενετίας.

«Εάν τα κόμματα δεν καταλήξουν σε συναίνεση μέχρι την Πέμπτη, οπότε και έχει προγραμματιστεί η ψηφοφορία τους στην Ολομέλεια, τα νομοσχέδια αναμένεται να αποσυρθούν ή να ανατραπούν καθώς απαιτείται ειδική πλειοψηφία για την έγκρισή τους.

Οι πρωτοβουλίες των σοσιαλιστών υποβλήθηκαν στη Συνέλευση πέρυσι, αφού το Γραφείο Φακέλων (AIDSSH) ενημέρωσε τη Βουλή ότι ένα ανώνυμο email δημιούργησε υποψίες ότι ένας ανώτερος πολιτικός με τα αρχικά I.M ήταν συνεργάτης της πρώην Ασφάλειας.

Το AIDSSH ζήτησε τότε το δικαίωμα να επαληθεύσει τα στοιχεία των ανώτατων αξιωματούχων που είχαν λάβει «πιστοποιητικό αγνότητας» από δύο επιτροπές που συστάθηκαν τα χρόνια μετά την πτώση του κομμουνισμού, «Μεζίνι», «Μπεζάνι».

Ο κύριος ύποπτος, ο πρώην πρόεδρος Ιλίρ Μέτα, επί του παρόντος πρόεδρος του Κόμματος της Ελευθερίας, απέρριψε τις κατηγορίες και χαρακτήρισε την πρωτοβουλία πολιτική επίθεση, ανοίγοντας νομική μάχη με το AIDSSH.

Παρά τις επικρίσεις ότι χρησιμοποιούνταν ως πολιτικό όργανο για να επιτεθούν σε στελέχη της αντιπολίτευσης, η Βουλή ενέκρινε τον Οκτώβριο του 2022 την αλλαγή στον νόμο περί εξουσίας που επιτρέπει το εκ νέου άνοιγμα των φακέλων των επιτροπών «Mezini», «Bezhani», από την επαλήθευση των οποίων ο Μέτα είχε προκύψει «καθαρός».

Για περισσότερες από 3 δεκαετίες μετά την πτώση του κομμουνιστικού συστήματος, η Αλβανία δεν έχει καταφέρει να πραγματοποιήσει μια πλήρη εξάρθρωση και να τιμωρήσει τα εγκλήματα του παρελθόντος παρά τις πολλές νομικές πρωτοβουλίες. Ο τελευταίος νόμος εξυγίανσης ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο το 2008 και στη συνέχεια καταργήθηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο μετά από μήνυση του Σοσιαλιστικού Κόμματος.