Η απελευθέρωση της Ηπείρου από τον οθωμανικό ζυγό, υπήρξε για τους Ηπειρώτες εκείνης της εποχής, η αναγέννηση της ελπίδας για ένωση με την εθνικό κορμό.

Ήδη από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, οι Ηπειρώτες από την σημερινή Βόρειο Ήπειρο, έδωσαν τρομερούς αγώνες, συμβάλλοντας ποικιλοτρόπως στον Αγώνα.

Ωστόσο, αν και οι ηπειρωτικές πόλεις όπως η Κορυτσά, το Αργυρόκαστρο, η Χιμάρα, το Τεπελένι κ.α. απελευθερώθηκαν νωρίτερα σε σχέση με τις πόλεις της Ηπείρου που σήμερα βρίσκονται στην ελλαδική επικράτεια, δυστυχώς η πορεία τους αποδείχθηκε μαρτυρική.

Οι Μεγάλες Δυνάμεις φαίνεται πως είχανε προαποφασίσει το διαμελισμό της Ηπείρου ούτως ώστε να δημιουργηθεί τόσο η αλβανική εθνική υπόσταση, όσο και ένα κράτος αλβανικό που θα την υποστήριζε.

Έτσι οι πλέον Βορειοηπειρώτες βρίσκονται ενώπιον μιας νέας συμφωνίας, εκείνης του Πρωτοκόλλου της Φλωρεντίας, το οποίο και καταδίκασε μια για πάντα, εκείνους, αλλά και τους σημερινούς τους απογόνους.

Από την μία στιγμή στην άλλη βρέθηκαν να υπολογίζονται ως μέλη μιας μειονότητας, συμβιβασμένοι με τον αλβανικό παραλογισμό και τα μετέπειτα ελληνικά πισωγυρίσματα.

Εκείνη την περίοδο στο πλευρό των Βορειοηπειρωτων στάθηκε ο Βασιλεύς της Ελλάδος Κωνσταντίνος, ο οποίος σαν σήμερα στις 19 Νοεμβρίου του 1913 δήλωσε προς τον Πρεσβευτή της Αυστροουγγαρίας τα εξής: «Οι Ηπειρώται θα αγωνισθούν μέχρις εσχάτων δια την ματαίωσιν της αδίκου απόφάσεως του (Πρωτοκόλλου της Φλωρεντίας)» και επίσης πρόσθεσε πως εάν τα πράγματα ξέφευγαν σχετικά με το εν λόγω ζήτημα, θα παραιτούνταν του θρόνου του και θα έθετε τον εαυτό του επικεφαλής του Βορειοηπειρωτικού Αγώνα.

Κατόπιν του καταδικαστικού Πρωτοκόλλου της Φλωρεντίας, οι Βορειοηπειρώτες με δική τους απόφαση και αψηφώντας κάθε αντίθετη γνώμη της επίσημης Ελλάδας, ξεσηκώθηκαν, σχημάτισαν Ιερούς Λόχους και με θυσία την ίδια τους την ζωή κήρυξαν την Αυτόνομη Δημοκρατία της Ηπείρου, με πρόεδρό της τον Γεώργιο Χρηστάκη Ζωγράφο.

Τέλος αξίζει να σημειωθεί πως ο ερχομός του Βασιλιά της Ελλάδος στα μέρη της Βορείου Ηπείρου, αποτέλεσε για τους Έλληνες του τόπου μεγάλη ελπίδα, όπου χριστιανοί αλλά και μουσουλμάνοι Ηπειρώτες των περιμέναν σε κάθε πόλη και χωριό ως ελευθερωτή και εγγυητή της ελευθερίας.