Οι πληγές της Βορείου Ηπείρου είναι αμέτρητες. Οι διωγμοί του ελληνισμού και των Ελλήνων της περιοχής, από την στιγμή που η Β Ήπειρος αποδόθηκε στο Αλβανικό Κράτος δεν σταμάτησαν ποτέ.

Άλλοτε άγρια, με αρπαγές, βιασμούς, φυλακίσεις, εκτελέσεις, φόνους. Σήμερα μέσα από την τρομοκρατία, τον ψυχολογικό πόλεμο, το ψέμα, ιστορική διαστρέβλωση και τις παγίδες και όλα τα ανέντιμα μέσα.

Παρακάτω ακολουθεί απόκομμα από το Εγκυκλοπαιδικόν Ημερολόγιο του Πελασγού Κορυτσάς έτους 1947, ένα ιστορικό ντοκουμέντο που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό, που εκδιδόταν στην Αθήνα από τον Κωνσταντίνο Σκενδέρη, ιδρυτή και της εφημερίδας Πελασγού της Κορυτσάς, της οποίας φιλοδοξούμε να γίνουμε συνέχεια και εμείς οι ελάχιστοι.

Αυτό που θα διαβάσετε είναι ένα στιγμιότυπο της μαρτυρικής ζωής των προγόνων μας αλλά και ημών των ιδίων.

Σελ 105-112

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ - ΤΙ ΥΠΕΣΤΗ Η ΒΟΡΕΙΟΣ ΜΠΕΙΡΟΣ - ΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΑΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΟΡΥΤΣΑΣ

Μεταξύ των μεγάλων καταστροφών τας οποίας εδοκίµασεν η Βόρειος Ήπειρος, συμπεριλαμβάνεται και η περιοχή του Νομού Κορυτσάς:

Ο λεπτομερής κατάλογος των καταστροφών έχει ούτως :

Λιάβδαρι: Χριστιανικόν. ᾿Εκάη ολοσχερώς τον ᾿Ιανουάριον του 1944 υπό των Μπαλίστ από την ομάδα του Ντουλμπέρ Τζέρια, έκ δε του χωρίου εξετελέσθησαν τρείς, εις ονόματι Λάζαρος Σαμαράς.

Καρμαπανιός: Καθαρώς Χριστιανικόν, εκάη ολοσχερώς τον Ιανουάριον του 1944 υπό των Μπαλιστών από τας ανταρτικάς ομάδας των Μαλίκ Ντουσάρι και Τσάνε Ντουσάρι εξετελέσθησαν εννέα, εξ ών µόνον των τριών είνε γνωστά τα ονόματα, ήτοι Κων. ᾿Αλεξίου, Βασ. Αλεξίου και ᾿Αθαν. Λέτσου.

Οσόγια: Χωρίον μικτόν εκάη ολοσχερώς η χριστιανική ο συνοικοία τον ᾿Ιανουάριον του 1944, ενώ η τουρκική τοιαύτη '.ογομαζομένη Γκυραστάνη έμεινε άθικτος εκάη δε υπό Μπαλιστών των ομάδων του Μαλίκ Ντουσάρι και Ριζά Μπέη Μογκλίτσα. ᾿Εξετελέσθησαν εννέα, εξ ών µόνον των τεσσάρων είνε γνωστά τα ονόματα, ήτοι Πάνος Ντελής, Ι. Ντελής, ' Ανέστης Μουλάκης και Μενέλας Παπαγρηγορίου. Πρό των εμπρησμών των ανωτέρω χωρίων διηρπάζοντο τα πάντα εκ των οικιών των θυμάτων, ητιμάζοντο αι γυναίκες των και θυγατέρες των, οι δε γέροντες και τα παιδά εκακοποιούντο κατά τον βαναυσότερον τρόπον.

Γκινίκασι: Χριστιανικόν εκάη ολοσχερώς τον Ίαν. του 1944 υπό των Μπαλιστών της ομάδος του Μουσταφά Κερόσι, Μέτε Στρέλτσα και Μάκο Τρεσόβα, αφού προηγουμένως διηρπάγησαν τα πάντα. Εξετελέσθησαν δύο, αγνώστων όνοματεπωνύμων.

Πουνμίρα: Χωρίον Χριστιανικόν εκάη ολοσχερώς τον Μάϊον 1944 υπό των Μπαλιστών της ομάδος του ᾽Ακή Λόσμι και Nιάς Τσέσμα, εξετελέσθησαν εξ ών τα ονόματα δύο είνε γνωστά ᾿Αλέκος Θεοδοσίου και ᾿Αθαν. Ζίου.

Όπαρι: Καθαρώς Χριστιανικόν, εκάη ολοσχερώς υπό της ομάδος του ᾽Ακή Λόσμη.

Μοσχόπολις: Καθαρώς Χριστιανικόν εκάη τρείς φοράς,: το πρώτον τον ᾿Ιούλιον του 1943, ητοι δέκα οίκίαι υπό των Ιταλών, ώς και η μόνη ιστορική μονή του "Αγίου Προδρόμου, ο διά δευτέραν και τρίτην φοράν τον ᾿Ιανουάριον του 1944 υπό των Μπαλιστών της ομάδος του Ντερβίς Μπέγιο εκ Γκεργκεβίτσης. Αι 24 έκκλησιαι της εκάησαν άπασαι, εφονεύθησαν 16 άτομα. Μιχ. Πάνης, Αναστάσιος Σαμίας και ᾿Ανδρέας Σαµίας.

Σίπισκα: Καθαρώς Χριστιανικόν, εκάησαν 32 οίκίαι, αφού διηρπάγησαν τα πάντα υπό της ομάδος των Μπαλιστών' του ᾽Ακή Λοσμί. :

Μπελοβόντα: Καθαρώς χριστιανικόν, εκάη, ολόκληρον τον .Αύγουστον του 1943 υπό των Ιταλών, εφονεύθησαν οκτώ. άτομα, επίσης δε και 3 "Eλλnvες πρόσφυγες εκ Ν. Ηπείρου.

Γκιάντση: Μικτόν, εκάη ολόκληρος Η Χριστιανική συνοικία και έξ οίκίαι Τουρκαλβανών τον Αύγουστον του 1943 υπό των "Ιταλών.

Λέσνια: Χριστιανικόν, εκάη υπό των Ιταλών το 1943

Βιθκούκι: Χριστιανικόν, εκάη υπό των Ιταλών και της ᾿Αλβαν. Μιλίτσιας τον Αύγουστον του 1943, εκάησαν όλαι αί εκκλησίαι και Η Ιστορική Μονή των 12 ᾽᾿Αποστόλων εφονεύθησαν δε οχτώ άτομα μεταξύ των οποίων ο Θεόδωρος. Γκάτσης, Ηρακλής Γκραµπότσκας, Χρήστος Χαραλάμπους Ηλίας Γκραμπότσκας και η σύζυγός του.

Πολένα.— Χωριό χριστιανικόν, εκάη ολόκληρον και εξετελέσθησαν εξήκοντα άτομα, επυρποπήθησαν δε τα πάντα υπό της ομάδος των Μπαλιστών του Σάντε και Ουσέ Nτερσνίκου. Έκ των φονευθέντων είναι οί Ῥαφ. Μίγγας, Ῥαφ. Πολένας και Ηλ. "Αποστόλου, Η καταστροφή του Χωρίου τούτου εγένοντο τον ᾿Οκτώβριον του 1944.

Ορμάν Τσιφλίκι: Καθαρώς χριστιανικόν, εκάη ολόκληρον υπό των Μπαλιστών τον ᾿Οκτώμβριον του 1944 κατόπιν διαταγής του Τουρκαλβανού αρχηγού περιοχής Κορυτσάς Τζεβάτ Μπέη Σταρόβα, εφονεύθησαν δε κατά τον αγριώτερον τρόπον 64 άτομα μεταξύ των οποίων of Παντελής Κήτας. Μάρκος Κήτας, Λάζαρος Γκότσης μετά της συζύγου του, Σωτήριος Κήτας και Μιχαήλ Κώτσης.

Ραβονίκ: Μικτόν εκάη µόνον η Χριστιανική συνοικία υπό της ομάδος του Μέτσε Τουράνη, υπό των Μπαλιστών τον Οκτώθριον του 1944, εφονεύθησαν δε 44 άτομα µεταξύ των οποίων ο Ευάγγελος Στράτης,

Μπομποστίτσα: Καθαρώς χριστιανυκόν, εκ των τριακοσίων οικιών εσώθησαν µόνον 26, εκάησαν δε τον Φεβρουάριον του 1944 και εσφάγησαν κατά τον πλέον απάνθρωπον τρόπον 16 άτομα, αφάνταστα δε όργια έγιναν κατά άνυπερασπίστων γυναικών και κορασίων, διαρπαγέντων των πάντων, υπό της ομάδος του Πάσιο Κολιανέτση και Μπαϊράμ Μπέη Γκότσα

Ρεμπέτσι: Καθαρώς χριστιάνικόν, εκάη το ήμισυ του χωρίου υπό των Μπαλιστών, του Ταμάν Σβαρίστι και Γκανή Zαμπλιάκου, εφονεύθησαν 16 μεταξύ των οποίων Έπαμ. Χαραλάμπους και Σπυρίδων Σόρος, οί πλείστοι δε των κατοίκων εδάρησαν ανηλεώς χαί διηρπάγησαν όλα τα προς τον ζήν των.

Πογιάννη: Μικτόν, υπό των Ιταλών εκάη µία µόνον οίκία Τουρκαλβανού, τον Φεβρουάριον όμως του 1944 εκάη' ολόκληρος η χριστιανική συνοικία υπό' των Μπαλιστών. Έφονεύθησαν δε οκτώ άτομα, μεταξύ δε των οποίων ο ᾿Ανέστης Βρεττός και ο γαμβρός του.

Kαμενίτσα.—Miκτοv χωρίον εκάη υπό των Μπαλιστών τον ᾽Απρίλιον του 1944 υπό της ομάδος του Σάδε Ντερονίκου, αγνοούμεν τον αριθμόν και τα ονόματα των εκτελεσθέντων.

Ντισνίτσα: Μικτόν, πλεονάζει το τουρκικόν στοιχείον, εκάη ολόκληρος η συνοικία υπό των Μπαλιστών παρουσία των Γερμανών, ένα μήνα πρό της φυγής τούτων, ήτοι τον Σεπτεμβριον του 1944 υπό της ομάδος των Κιανή Ζεμπλιάκου Μέτσε Τουράνι και Κιαμήλ Κοσνίτσα, εσφάγησαν δε άποκεφαλισθέντα 16 άτομα μεταξύ των οποίων και έγκυος γυνή- ουδεμία δε οίχία Τουρχαλβανού εθίγη, ουδέ έπαθέ τις εξ αυτών.

Νίτσα: Χωρίον καθαρώς χριστιανικόν, εκάη ολοσχερώς τον ᾿]ούλιον του 1944 υπό της ομάδος του Κάγιο Τρεσόβα, εφονεύθησαν 14 άτομα μεταξύ των οποίων και ο ιερεύς Παπαγιώργης.

Λένκα: Χριστιανικόν, εκάη υπό των Μπαλιστών τον Ιούνιον του 1944 υπό της ομάδος του Νιάζι Τσέσμα, εφονεύθησαν δε 44 άτομα.

Γκραμπότσκα: Χριστιανωιόν, εκάη υπό των Μπαλιστών - τον Ιούνιον του 1944 υπό της ιδίας ομάδος-τού Νιαζί Τσέσµα, εφονεύθησαν 16 άτομα.

Ποτγκοζιάνη: Χριστιανικόν, εκάη υπό των Μπαλιστών τον ᾽Ιούνιον του 1944 υπό της ιδίας ομάδος του Νιαζί Τσέσμα, εφονεύθησαν 14 άτομα,

Μπουργκαλέτσι: Χωρίον µικτόν. Το ήμισυ της χριστιανικής συνοικίας εκάη υπό των Μπαλιστών εφονεύθησαν 4 άτομα, μεταξύ των οποίων και ο ᾿Αργύριος Γκίνης. H κατάστροφή εγένετο ως αντίποινα διά τον φόνον του εν Κορυτσά σηµαίνοντος Μπαλιστού Σαμπρί Παναρίτη.

Πογραντέτς: Εκάη το πρώτον μικρόν τμήμα υπό των Ιταλών κατά την υπογραφήν της ᾽Ανακωχής τών. Τον ᾿Απρίλιον όμως του 1944 ολόκληρον το χριστιανικόν τμήμα ως και ολόκληρος η αγορά ανήκουσα είς τους Ελληνοορθοδόξους, αφού διηρπάγησαν τα πάντα ενεπρήσθη και εφονεύθησαν 44 άτομα.

Αλαρούπι: Μικτόν χωρίον, εκάη ολόκληρος η χριστιανική συνοικία υπό των εθελοντικών ομάδων των Τουρκαλβανών του Κοσσυφοπεδίου, εφονεύθησαν 4 άτομα. Οι Τουρκαλβανοί του Κοσσυφοπεδίου είχον ταχθή από της πρώτης στιγμής ψυχή τε και σώµατι με τους Ιταλούς εν αρχή και είτα με τους Γερμανούς, τους οποίους εβοήθησαν παντοιοτρόπως,

Καθ' όλην την διάρκειαν της κατοχής. Εκτός των ως άνω εθελοντικών σωμάτων της αλβανικής Μιλίτσιας είχον δηµιουργήσει και τοιαύτα των Σ.Σ ενσωματωθέντα εις τα Γερμανικά τοιαύτα.

Σβιρίνα: Μικτόν, εκάησαν 11 χριστιανικαί οικίαι υπό των Μπαλιστών της ομάδος του Ετέμ Μπέη Φράσερι, εφονεύθησαν δε 3.

Σόβιανι: Mικτόv, εκάησαν 8 οίκίαι υπό του Ετεμ, Φράσερι και εφονεύθησαν 2,

Δάρδα: Χριστιανικόν, εκάήσαν 30 οίκίαι υπό της ομάδος του Μπαλίστα Ντεμίρ Σάου, εξετελέσθησαν 11.

Σίνιτσα: Χριστιανικόν, εκάησαν υπό των Μπαλιστών του Ντεμίρ Σάου και Κιαμίλ Κοσνίτσα, άγνοούμεν εκτελέσθέντας.

Κιουτέζα: Χριστιανικόν, εκάησαν 6 οκίαι υπό των Μπαλιστών της άνω ομάδος.

Μπρατβίτσα: Χριστιανικόν, εκάησαν 18 οικίαι και εφονεύθησαν 16 υπό των Μπαλιστών της ομάδος Κιαμήλ Κοσνίτσα. Μεταξύ των φονευθέντων είνε και ο ιερεύς.

Ζίτσιστα: Χριστιανικόν καθαρώς, εκάησαν 22 οικίαι υπό των Μπαλιστών, εξετελέσθησαν 9, μεταξύ των οποίων η σύζυγος του Δ. Πετροπούλου.

Χότσιστα: Εκάη το μεγαλύτερον τμήμα του χωρίου και οι Ναοί υπό των Μπαλιστών της ομάδος του Γκιανί Ζεμπλάκου, εφονεύθησαν 32 άτομα, αγνοούμεν τα ονόματα.

Πρόγκρι: Εκάησαν 9 οίκιαι και εξετελέσθησαν 4 υπό της άνω ομάδος των Μπαλιστών,

Τρένι: Μικτόν-εκάησαν 6 οίκίαι χριστιανικαί υπό των Μπαλιστών του Γκάνί Ζεμπλάκου.

Μπορόβα: Καθαρώς χριστιανικόν χωρίον, εκάη ολόκληῥον και εφονεύθησαν κατά τον αγριώτερον τρόπον 139 άτομα υπό των Γερμανών εν συνεργασία μετά των Μπαλιστών. Η καταστροφή εγένετο ως αντίποινα σκηνοθετηθέντος υπό των ιδίων των Τουρκαλβανών σαμποτάζ. Μεταξύ των φονευθέντων είνε ο περήλιξ ιερεας Παπαγρηγόρης, κρεμασθείς επί μίαν εβδομάδα επί της γεφύρας.

Μπλιούσι: Μικτόν, εκάησαν 16 οίκιαι Χριστιανικαί, εφονεύθησαν τέσσαρα άτομα υπό των Μπαλιστών της ομάδος Μεμέτ Έλμισι και Σαφέτ Μπούτκα. :

Λουμπόνια: Μικτόν, εκάησαν 10 οίκίαι, εφονεύθησαν ο υπό της ιδίας ως άνω ομάδος

Κιαφζέζι: Μικτόν, εκάησαν 8 olκιαι εφονεύθησαν 7, μεταξύ των οποίων ο Φάνης Καφζέζης, υπό των Μπαλιστών υπό της ομάδος του Πάσιο Κολιανέτσι.

Ρόζιαν: Μικτόν, εκάησαν 4 οικίαι, αγνοούμεν φονευθέντας.

Στίκα: Καθαρώς χριστιανικόν, εκάησαν 23 οίκίαι, έφονεύθησαν πολλοί. ών αγνοούμεν τα ονόματα, πλήν ενός ονόματι Κωνστ. Στίκα υπό της ομάδος Σαφέτ Μπούτκα.

Σκοροβότι: Μικτόν, εκάησαν 7 οικίαι, τουρκικόν ουδέν έπαθεν υπό των Μπαλιστών.

Γκοστοβίστι: Μικτόν, εκάησαν 30 οίκίαι. Έκ των προυχόντων του χωρίου εκλήθησαν. εις την εκκλησίαν 11 και εσφάγησαν εις το "Άγιον Βήμα υπό των ομάδων Μπαλιστών Ῥαμάν Σβαρίστι, ᾿Ασλάν Δολιανέτση, και Σαφέτ Μπούτζα.

Σάλεσι: Αριστιανικόν εκάη ολόκληρον, εφονεύθησαν 16 υπό των Γερμανών και Μπαλιστών.

Γκερµένι: Χριστιανικόν εκάη ολόχληρον υπό των Γερμανών και Μπαλιστών. αγνοούμεν φονευθέντας.

Πόντα: Μικτόν, τμήμα αυτού, εκάη υπό των ᾿Ιταλών, ολόκληρος δε η χριστιανυκή συνοικία υπό των Μπαλιστών.

Βοντίτσα: Μικτόν, εκάη ολόκληρος η Χχριστιανική συνοικία υπό των Μπαλιστών, εφονεύθηησαν 8 άτομα.

Ερσέκα: Μικτόν, εκάη το πλείστον των οικιών η αγορά δε ανήκουσα ως επί το πλείστον εις Έλληνο-ορθοδόξους διηρπάγη και εφογεύθησαν πολλοί μεταξύ των οποίων οι Νικόλαος Μίγκας, Σωτήριος Πρίφτης και πολλοί άλλοι, ών αγνοούμεν τα ονόματα. Αί καταστροφαί αυταί των χωρίων της περιφερείας Κολωνίας εγένοντο υπό των Μπαλιστών εντός των μηνών Ιουνίου Ιουλίου 1944 υπό των Μπαλιστών του Σαφέτ Μπούτκα οί οποίοι διεκήρυττον ότι διά να σωθή η ᾿Αλβανία πρέπει να εξαφανισθώσιν οι ορθόδοξοι οι οποίοι είναι όλοι Έλληνες,

Λεσκοβίκι: Μικτόν, εκάη ολόκληρον υπό των Γερμανών και Μπαλιστών εφονεύθη δε ο προύχων ᾽Αντώνίος Κίτας.

Τσέρτσκα: Χριστιανικόν εκάη ολόκληρον υπό των Μπαλιστών, εφονεύθησαν 35, ών αγνοούμεν τα ονόματα.

Βίγλιστα: Εκάη ολόκληρος η χριστιανική συνοικία η δε αγορά διηρπάγη υπό των Γερμανών και Μπαλιστών*. Τα βουκουφοχώρια, Κατούντι, Tρέσκα, Στρατομπέρδα, Τρεμπίτσκα, Κομπλιάρα καί. Μίτσανι χριστιανικά χωρία εκάησαν υπό των Μπαλιστών, των ομάδων του Πίλε Μπάτσκα και Ντεμήρ Σταροβέτσκε, εξετελέσθησαν δε πολλοί, ών όμως αγνοούμεν αριθμόν και ονόματα.

«Γήρας γάρ ου το πολυχρόνιον, ουδέ αριθμώ ετών μεμέτρηται. Πολιά εστί φρόνησις και ηλικίας γήρας, βίος ακηλίδωτος»

(Τιμημένον και ένδοξον γήρας δεν είναι το πολυχρόνιον, ούτε προσμετράται η αξία του ανθρώπου σύμφωνα με τον αριθμόν των ετών του Λευκά και τιμημένα άσπρα μαλλιά δια τον άνθρωπον είναι οχι τα πολλά έτη, αλλά η σύνεσις. Και δεν είναι καθ' εαυτήν σεβαστή γεροντική ηλικία, αλλά εκείνη που έχει ως χαρακτηριστικόν της γνώρισμα τον άγιον και ακηλίδωτον βίον.)

*Ομάδα εθνικιστών Αλβανών που συντάχθηκε με τις δυνάμεις του Άξονα κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ετοίμασε, επιμελήθηκε για το Πελασγός Κορυτσάς M. T B και π. Ε. Κ