Ο Ilir Rrapaj είναι ο μεγαλύτερος μέτοχος της εταιρείας «SaniService» στη σύμβαση σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για την αποστείρωση χειρουργικού εξοπλισμού - η οποία έχει κοστίσει στους Αλβανούς φορολογούμενους περίπου 76 εκατομμύρια ευρώ έως το τέλος του 2022.

Αλλά ο Rrapaj ήταν επίσης ο μεγαλύτερος πελάτης της «SaniService», λαμβάνοντας πληρωμές 1,7 δισεκατομμυρίων λεκ ή περίπου 16 εκατομμυρίων ευρώ συνολικά μέσω των δύο άλλων εταιρειών του, της GlobalSher και της Albamed 2014 κατά τα έτη 2016-2021.

Τα στοιχεία της τριετούς έρευνας της Ειδικής Εισαγγελίας δείχνουν ότι μετά την κήρυξη του νικητή της παραχώρησης, η Rrapaj και στενός κύκλος συνεργατών του δημιούργησαν ένα δίκτυο νέων εταιρειών για την παροχή υπηρεσιών στην παραχωρησιούχο εταιρεία «SaniService».

Αυτές οι εταιρείες χρέωσαν στους Αλβανούς φορολογούμενους εκατομμύρια ευρώ σε υπηρεσίες, αν και δεν είναι σαφές πόσο μεγάλο μέρος της εργασίας έγινε στην πραγματικότητα από αυτές.

Ο Ilir Rrapaj συνελήφθη στις 17 Αυγούστου με την κατηγορία της «απάτης με σοβαρές συνέπειες», μαζί με τον πρώην αναπληρωτή υπουργό Υγείας, Klodian Rrjepaj, κατηγορούμενοι για κατάχρηση εξουσίας και παραποίηση εγγράφων. Έρευνες διεξάγονται και για τον ρόλο του πρώην υπουργού Υγείας, Ilir Beqja και του πρώην υπουργού Οικονομικών, Shkëlqim Cani στην παραχώρηση της διαδικασίας αποστείρωσης.

Σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση για τα μέτρα ασφαλείας, ο Ilir Rrapaj ήταν προκαθορισμένος ως ο νικητής της παραχώρησης στείρωσης και η μελέτη σκοπιμότητας χειραγωγήθηκε υπέρ του. Η έρευνα αποκάλυψε επίσης την ευνοιοκρατία του ιδιωτικού φορέα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων καθώς και αμφισβητήσιμες πληρωμές και πληθωρισμό κόστους κατά την υλοποίηση της σύμβασης.

Ο φάκελος έρευνας για την αποστείρωση του χειρουργικού εξοπλισμού επέφερε βαρύ πλήγμα στο μοντέλο σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα που ακολούθησε η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Έντι Ράμα στον τομέα της υγείας μετά την άνοδό του στην εξουσία το 2013.

Δύο άλλες συμβάσεις ΣΔΙΤ στην υγεία, ο βασικός ιατρικός έλεγχος του πληθυσμού γνωστό ως Check-up και η σύμβαση ιατρικής ανάλυσης διερευνώνται επίσης για διαφθορά από την Ειδική Εισαγγελία.

Οι τέσσερις συμβάσεις έχουν κοστίσει στους Αλβανούς φορολογούμενους περίπου 20,1 δισεκατομμύρια λέκ [190 εκατομμύρια ευρώ] μέχρι το τέλος του 2022, ενώ η συνολική τους αξία αναμένεται να φθάσει τα 45,5 δισεκατομμύρια λέκ [430 εκατομμύρια ευρώ] καθ' όλη τη διάρκειά τους.

Αν και λειτουργούν σε διαφορετικές υπηρεσίες, οι συμβάσεις ΣΔΙΤ στον τομέα της υγείας έχουν, σύμφωνα με ειδικούς στα δημόσια οικονομικά, ένα κοινό χαρακτηριστικό: εξυπηρετούν τα συμφέροντα των ιδιωτών εργολάβων εις βάρος του δημόσιου συμφέροντος.

Η αλβανική νομοθεσία περιγράφει τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ως μια μορφή μακροπρόθεσμης συνεργασίας που ρυθμίζεται με σύμβαση, όπου ο ιδιωτικός εταίρος αναλαμβάνει την παροχή δημόσιας υπηρεσίας σε αντάλλαγμα για επενδύσεις για την κατασκευή ή την ανακαίνιση δημόσιων εγκαταστάσεων.

Η επενδυτική αξία είναι ένας σημαντικός παράγοντας σε αυτές τις συμβάσεις και έχει χρησιμοποιηθεί συχνά ως δικαιολογία για τη χορήγηση αυτών των υπηρεσιών υπό παραχώρηση, με το επιχείρημα ότι ο δημόσιος τομέας δεν διαθέτει χρήματα για ταχεία επένδυση στη βελτίωση των υπηρεσιών.

Από τις αρχές του 2015 έως το 2019, το Υπουργείο Υγείας υπέγραψε τέσσερις συμβάσεις ΣΔΙΤ με ιδιωτικές εταιρείες. όπου τον βασικό ιατρικό έλεγχο Check up κέρδισε η εταιρεία 3P Life Logistic, την υπηρεσία αιμοκάθαρσης σε 5 περιοχές της χώρας η εταιρεία DiaVita, την υπηρεσία στείρωσης η εταιρεία SaniService και την παραχώρηση ιατρικών εξετάσεων με την παραχώρηση εταιρεία Laboratory Networks.

Ωστόσο, οι τέσσερις ιδιωτικές εταιρείες υποσχέθηκαν από κοινού επενδύσεις ύψους 4,1 δισ. λεκ ή σχεδόν το 9% της προβλεπόμενης αξίας που θα καταβληθούν από τον προϋπολογισμό του Ταμείου Υποχρεωτικής Ασφάλισης Υγείας.

Τα πολιτικά κόμματα της αντιπολίτευσης θεωρούν αυτές τις συμβάσεις ως υποθέσεις διαφθοράς και ζητούν πρόσφατα τη σύσταση κοινοβουλευτικής εξεταστικής επιτροπής για τη διερεύνηση τους - αλλά αντιμετώπισαν την αρνητική στάση από βουλευτές της πλειοψηφίας.

Εκπρόσωποι της αντιπολίτευσης διερωτώνται επίσης εάν πραγματοποιήθηκαν ποτέ οι επενδύσεις που προέβλεπαν τα συμβόλαια.

Η αποτελεσματικότητα των συμβάσεων ΣΔΙΤ στον τομέα της υγείας αμφισβητείται επίσης από την Irena Beqiraj, οικονομική σύμβουλο που διετέλεσε υφυπουργός και σύμβουλος στο υπουργικό συμβούλιο του πρωθυπουργού Έντι Ράμα την περίοδο 2015-2017.

Ενώ οι έρευνες της Εισαγγελίας επιβεβαίωσαν τουλάχιστον σε μία περίπτωση τη σύνταξη της σύμβασης ΣΔΙΤ υπό συνθήκες σύγκρουσης συμφερόντων, οι έλεγχοι του Κρατικού Ανωτάτου Ελέγχου εκτιμούν επί χρόνια πληρωμές εκατοντάδων εκατομμυρίων λεκ για ημιτελείς υπηρεσίες υπέρ της εταιρείας παραχώρησης.

Σύμφωνα με τον Κρατικό Έλεγχο (KLSH), το Ταμείο Υποχρεωτικής Ασφάλισης Υγείας έχει καταβάλει στην παραχωρησιούχο εταιρεία Check-up 930 εκατ. λεκ περισσότερα για ελλιπείς υπηρεσίες κατά τα έτη 2015-2019.

Το ίδιο πρόβλημα έχει εντοπιστεί και με την παραχώρηση της αιμοκάθαρσης εδώ και αρκετά συνεχόμενα χρόνια. Μόνο το 2021, η παραχωρούσα εταιρεία DiaVita επωφελήθηκε σύμφωνα με τον KLSH 69 εκατ. πρόσθετες πληρωμές για 6248 συνεδρίες αιμοκάθαρσης, τις οποίες δεν είχε πραγματοποιήσει.