Όταν η Ακρόπολη και η Αθήνα κάηκαν από τους Πέρσες

19/03/24, 15:00

Το 480 π.Χ., η Αθήνα βίωσε μια από τις πιο σκοτεινές στιγμές της ιστορίας της: την Περσική Καταστροφή. Ο βασιλιάς Ξέρξης Α', ηγούμενος των περσικών δυνάμεων, έβαλε φωτιά στην πόλη και την Ακρόπολη, αφήνοντας πίσω του ερείπια και καπνό.

Θεμέλια του Παλαιού Ναού της Αθηνάς, μπροστά από το Ερέχθειο, που καταστράφηκε από τις στρατιές του Ξέρξη Α' το 480-479 π.Χ.

Αυτή η τραγωδία έλαβε χώρα στα πλαίσια των Περσικών Πολέμων, μιας σειράς συγκρούσεων που κράτησαν τον κόσμο σε αγωνία για δεκαετίες (499-449 π.Χ.). Μετά από μια περίοδο ύφεσης, η μάχη των Θερμοπυλών σηματοδότησε την επανέναρξη των εχθροπραξιών.

Η ηρωική θυσία των Σπαρτιατών άνοιξε τον δρόμο για την εισβολή των Περσών στην Αττική. Οι Αθηναίοι, φοβούμενοι την καταστροφή, εγκατέλειψαν την πόλη και βρήκαν καταφύγιο στη Σαλαμίνα.

Αγάλματα που βρέθηκαν θαμμένα στην Ακρόπολη της Αθήνας μετά την περσική καταστροφή, φωτογραφία περίπου το 1865, Μουσείο Met

Μεταξύ του 1885 και του 1890, ο Έλληνας αρχαιολόγος Παναγιώτης Καββαδίας, σε συνεργασία με τους αρχιτέκτονες Wilhelm Dörpfeld και Georg Kawerau, έφερε στο φως μερικά από τα πιο διάσημα αρχαϊκά και πρώιμα κλασικά ελληνικά γλυπτά στην ιστορία.

Στις ανασκαφές στην Ακρόπολη, εντοπίστηκαν ο Παις του Κριτίου, ο Μοσχοφόρος και η Αγγέλητος Αθηνά, κρυμμένα σε λάκκους που σκάφτηκαν μετά την καταστροφή της πόλης από τους Πέρσες το 480 π.Χ.

Αυτοί οι λάκοι, γεμάτοι με αμέτρητα θραύσματα και αντικείμενα, αποτέλεσαν πηγή πλούσιων ευρημάτων για τους αρχαιολόγους. Γερμανοί αρχαιολόγοι ονόμασαν μάλιστα όλα τα αντικείμενα που βρέθηκαν εκεί "Perserschutt" ή "Περσικά συντρίμμια", μαρτυρία της καταστροφής που προκάλεσαν οι εισβολείς.

Σύμφωνα με τα ευρήματα, τα αντικείμενα τοποθετήθηκαν στους λάκκους μετά την λεηλασία και την πυρπόληση της πόλης. Φέρουν σημάδια καψίματος και βίαιης μεταχείρισης, υποδηλώνοντας την βίαιη φύση της καταστροφής.

Εκτός από την καταστροφή, οι Πέρσες πήραν μαζί τους και μερικά αριστουργήματα. Ο ίδιος ο Ξέρξης λέγεται ότι πήρε το χάλκινο άγαλμα των "Τυράννων Φονέων", του Αρμόδιου και του Αριστογείτονα, και το έθεσε στην πόλη των Σούσα.

Διακόσια χρόνια αργότερα, ο Μέγας Αλέξανδρος κατάφερε να φέρει πίσω το άγαλμα στην Ελλάδα.

Μετά την πυρπόληση, οι Πέρσες ηττήθηκαν στη μάχη της Σαλαμίνας και ο στρατός τους υποχώρησε. Ο Μαρδόνιος, ο ηγέτης των εναπομεινάντων δυνάμεων, ηττήθηκε αργότερα στη μάχη των Πλαταιών, δίνοντας στους Αθηναίους την ευκαιρία να επιστρέψουν στην πόλη τους.

Η μάχη της Σαλαμίνας, του Wilhelm von Kaulbach, 1868, Bayerischer Landtag

Ωστόσο, η ειρήνη δεν κράτησε για πολύ. Ο Μαρδόνιος πραγματοποίησε δεύτερη εισβολή το 479 π.Χ., καταστρέφοντας ό,τι είχε απομείνει από την πρώτη λεηλασία.

Ο Ηρόδοτος περιγράφει τα αποτελέσματα της δεύτερης εισβολής με δραματικό τρόπο, γράφοντας ότι ο Μαρδόνιος "έκαψε την Αθήνα και γκρέμισε και γκρέμισε ολοσχερώς όποιον τοίχο ή σπίτι ή ναό είχε μείνει όρθιος".

Μετά την νίκη των Ελλήνων στις Πλαταιές, οι Αθηναίοι, με ηγέτη τον Θεμιστοκλή, ξεκίνησαν ξανά την ανοικοδόμηση της πόλης. Ο Θεμιστοκλής χρησιμοποίησε τα ερείπια του Εκατόμπεδου και του ναού της Αθηνάς για να χτίσει το Βόρειο Τείχος της Ακρόπολης, ενώ τα "σπόλια" από παλαιότερες κατασκευές χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση του περίφημου Θεμιστόκλειου Τείχους.

Ο Παρθενώνας, που στέκεται αγέρωχος στην Ακρόπολη μέχρι σήμερα, χτίστηκε δεκαετίες αργότερα, το 438 π.Χ., υπό την ηγεσία του Περικλή.