Η Αλβανία εξελίχθηκε σε δημοφιλή τουριστικό προορισμό, προσελκύοντας σχεδόν 5 εκατομμύρια ξένους επισκέπτες μόνο κατά το τρίμηνο Ιούλιο-Σεπτέμβριο. Ωστόσο, τα οικονομικά αποτελέσματα του τρίτου τριμήνου του περασμένου έτους απογοήτευσαν.

Οι τελικές δαπάνες κατανάλωσης των νοικοκυριών κατέγραψαν αύξηση μόλις 2%, που αποτελεί το χαμηλότερο επίπεδο από την περίοδο της πανδημίας. Η πρώτη εξήγηση για αυτό το απογοητευτικό αποτέλεσμα ήταν η άτυπη οικονομία στον τομέα του τουρισμού.

Ο δεύτερος παράγοντας που επηρέασε την οικονομία ήταν η μείωση της εσωτερικής κατανάλωσης, ως αποτέλεσμα της μεγάλης ροής μετανάστευσης των τελευταίων ετών. Είναι αξιοσημείωτο ότι η μαζική έξοδος αλβανών πολιτών δεν μπόρεσε να αντισταθμιστεί ούτε από την εισροή ρεκόρ τουριστών!

Μετά το τέλος της πανδημίας υγείας, ξεκίνησε μια άλλη "πανδημία": αυτή της μετανάστευσης. Η τάση, στην πραγματικότητα, δεν είναι νέα. Από το 1990, χιλιάδες άνθρωποι έχουν φύγει αναζητώντας καλύτερη ζωή. Το πρώτο κύμα μετανάστευσης δεν επηρέασε σημαντικά την οικονομία για διάφορους λόγους.

Πρώτον, ο πληθυσμός της χώρας ήταν πιο νέος. Ο μέσος όρος ηλικίας (ο οποίος χωρίζει τον πληθυσμό σε δύο ίσα μέρη) εκείνης της περιόδου ήταν 24 ετών. Η χώρα ήταν φτωχή και η μετανάστευση είχε θετικό αντίκτυπο. Τα εμβάσματα των μεταναστών αποτέλεσαν σημαντική πηγή κατανάλωσης, ενώ παράλληλα επέστρεψαν άτομα με γνώσεις και επενδύσεις.

Τώρα, περισσότερα από 30 χρόνια αργότερα, η Αλβανία δεν είναι η ίδια όπως στις αρχές της δεκαετίας του 90. Ωστόσο, οι Αλβανοί εξακολουθούν να θέλουν να φύγουν.

Μετά από μια έντονη αύξηση το 2022, όταν οι αιτήσεις ασύλου ήταν οι υψηλότερες από το 2016, οι αριθμοί φάνηκε να μειώνονται ελαφρώς το 2023. Ωστόσο, σύμφωνα με τη Eurostat, τα αιτήματα ασύλου, ο πρώτος δείκτης φυγής, αυξήθηκαν ξανά στους τελευταίους μήνες του 2023. Ένας άλλος πρόσφατος δείκτης, αυτός της χορήγησης ιθαγένειας, δείχνει ότι ο αριθμός τους αυξήθηκε κατά 55% το 2022, φτάνοντας στο υψηλότερο επίπεδο από το 2017.

Ο πληθυσμός έχει "γεράσει" και δεν έχει πλέον την ενέργεια των αρχών της δεκαετίας του 90. Η μετανάστευση, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και η πτώση των γεννήσεων έχουν οδηγήσει τον μέσο όρο ηλικίας στα 39 έτη.

Η Eurostat ανακοίνωσε πρόσφατα ότι η Αλβανία, αν και παραμένει σχετικά νεαρή σε σύγκριση με τις ανεπτυγμένες χώρες, γερνάει με διπλάσιο ρυθμό από την Ευρώπη. Ο ΟΗΕ προβλέπει ότι έως το 2100, η Αλβανία αναμένεται να έχει τον γηραιότερο πληθυσμό στον κόσμο.

Οι επιχειρήσεις έχουν ξεχάσει όλα τα άλλα προβλήματα και δεν παραπονιούνται πλέον για τους φόρους και τα τελωνεία, αλλά για την έλλειψη εργαζομένων. Δεν υπάρχει κλάδος της οικονομίας που να μην επηρεάζεται, όχι μόνο στην εύρεση εργατικού δυναμικού, αλλά και στην κατανάλωση. Οι επιχειρήσεις αναβάλλουν τα σχέδια επέκτασης ή επένδυσης. Οι τουριστικοί φορείς, οι οποίοι αναμένουν και πάλι φέτος άνθηση στις αφίξεις ξένων, δεν ξέρουν πώς θα καταφέρουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των τουριστών. Η γεωργία παρουσίασε αρνητική ανάπτυξη στο τρίτο τρίμηνο, καθώς δεν υπάρχουν πλέον άνθρωποι για να καλλιεργήσουν τη γη ή να εκτρέφουν ζώα, ενώ τα εισαγόμενα προϊόντα πνίγουν την αγορά.

Η αύξηση της παραγωγικότητας, μια αναγκαιότητα τώρα που η δομή της οικονομίας και το κόστος εργασίας αλλάζουν, δεν αποτελεί πλέον πλεονέκτημα. Χωρίς μια δυναμική αγορά εργασίας, η επίτευξή της θα είναι αδύνατη.

Μπορεί να ανακοπεί η ροή της μετανάστευσης; Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα τόνισε πρόσφατα ότι η κακή διακυβέρνηση αποτελεί σημαντικό παράγοντα που ωθεί τους ανθρώπους να μεταναστεύουν. Επιπλέον, το ίδιο το οικονομικό μοντέλο έχει προωθήσει θέσεις εργασίας με χαμηλούς μισθούς. Ευτυχώς, αυτό αλλάζει σιγά σιγά, καθώς οι ίδιες οι ανάγκες της αγοράς το επιβάλλουν. Οι επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να επανεξετάζουν τις πολιτικές τους όσον αφορά τους μισθούς, τα κίνητρα κ.λπ.

Πρόκειται για μια μακροπρόθεσμη διαδικασία και θα χρειαστεί χρόνος για να επιτευχθεί μια νέα ισορροπία. Οι επιχειρήσεις, όπως πάντα, θα προσαρμοστούν πιο γρήγορα. Η αλβανική κυβέρνηση, πρώτον, οφείλει να αποδεχτεί ότι η "πανδημία" της μετανάστευσης μπορεί να αποβεί μοιραία για την οικονομία και να αρχίσει να αναζητά λύσεις το συντομότερο δυνατό.