Η «κατάρα των φυσικών πόρων» είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται ευρέως στα οικονομικά και αναφέρεται στο παράδοξο όπου οι χώρες που έχουν αφθονία μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων παρουσιάζουν κακές οικονομικές επιδόσεις. Αυτή η τάση ονομάζεται συχνά παγίδα των πόρων και μπορεί να οδηγήσει σε διαφθορά.

Εάν ένα μεγάλο μέρος του εθνικού πλούτου συγκεντρώνεται σε λίγες μόνο βιομηχανίες, η κυβέρνηση μπορεί να κάνει κατάχρηση των ρυθμιστικών της εξουσιών, όπως π.χ. ανάθεση πολύτιμων συμβάσεων που βασίζονται σε δωροδοκίες.

Η κατάρα του πλούτου είναι εμφανής όταν πρόκειται για έναν συγκεκριμένο φυσικό πόρο: το πετρέλαιο. Μια μελέτη του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια ανέλυσε τη συσχέτιση μεταξύ του πλούτου των φυσικών πόρων και της πολιτικής και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρχε κατάρα για τους πόρους στις πλούσιες σε πετρέλαιο χώρες.

Σύμφωνα με τη μελέτη, τρεις επιβλαβείς (και σε μεγάλο βαθμό ανεπίλυτες) επιπτώσεις ήταν εμφανείς σε αυτές τις χώρες: Προώθηση αυταρχικών καθεστώτων. Αύξηση της διαφθοράς. Πρόκληση συγκρούσεων σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Η μελέτη σημείωσε τη χρήση του όρου κατάρα των πόρων σε χώρες της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής, της Μέσης Ανατολής και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Η εμπειρία έχει δείξει ότι οι χώρες που διαθέτουν φυσικούς πόρους συχνά γίνονται «τεμπέληδες» αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις βιώσιμης ανάπτυξης. Το αντίθετο έχει συμβεί με χώρες λιγότερο πλούσιες σε φυσικούς πόρους, όπου π.χ.

Η Εσθονία είδε μια ταχεία ανάπτυξη της τεχνολογίας των πληροφοριών μετά τη δεκαετία του '90, ακριβώς λόγω της έλλειψης πόρων και των δυσμενών καιρικών συνθηκών.

Η Αλβανία είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση για το πώς οι πολλοί φυσικοί πόροι δεν έχουν βοηθήσει στη βελτίωση της ευημερίας του πληθυσμού της, ο οποίος ακόμη και σήμερα εξακολουθεί να παραμένει μεταξύ των φτωχότερων στην Ευρώπη.

Η χώρα έχει το μεγαλύτερο πετρελαιοφόρο κοίτασμα στη γη στο Πάτος-Μαρίνζε, αλλά ακόμα μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες, η εταιρεία που το χρησιμοποιεί με παραχώρηση δεν πληρώνει φόρο κερδών.

Οι πολυάριθμες πηγές χρωμίου έχουν γίνει ως επί το πλείστον αιτία συγκρούσεων λόγω της ανεπίσημης εκμετάλλευσης ή πηγή ατυχημάτων ως αποτέλεσμα ανεπαρκών μέτρων ασφαλείας.

Τα έσοδα από μισθώσεις εξόρυξης, – φόρος που καταβάλλουν οι εταιρείες που εκμεταλλεύονται φυσικούς πόρους στη χώρα, δηλαδή πετρέλαιο, πίσσα, φυσικό αέριο. χρώμιο, χαλκό, δομικά υλικά - σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών, ήταν 4,2 δισ. λεκ (περίπου 40 εκατ. ευρώ) το 2022.

Το ποσό αυτό είναι μικρότερο από το 1% των συνολικών εσόδων που εισπράττει ο προϋπολογισμός από φόρους και δασμούς. Η Bulqiza, μια από τις πιο πλούσιες περιοχές χρωμίου και όπου η τοπική κυβέρνηση κρατά το 25% του ενοικίου σύμφωνα με το νόμο, είναι μια από τις φτωχότερες στην Αλβανία.

Ακόμη και το νερό, ένα άλλο φυσικό αγαθό που υπάρχει σε αφθονία στην Αλβανία, χρησιμοποιείται ελάχιστα μέσω μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών σε βάρος της γεωργίας και του τουρισμού, καθώς η χώρα συνεχίζει να μην διαφοροποιεί την ενέργεια (ευτυχώς υπάρχει και ο ήλιος σε αφθονία) και τις εισαγωγές με υψηλό κόστος σε περιόδους ξηρασίας.

Αναμφίβολα, τα τελευταία νέα για την πιθανότητα ύπαρξης πετρελαίου στην περιοχή Shpirag είναι καλά, αν και θα χρειαστεί χρόνος για να δούμε τα συγκεκριμένα αποτελέσματα των δοκιμών.

Μόνο μετά από ίσως μια δεκαετία θα δημιουργηθεί μια πιο ξεκάθαρη ιδέα για το πόσα είναι τα αποθέματα πετρελαίου, πόσο εκμεταλλεύσιμα είναι και αν είναι κερδοφόρα η εξόρυξη και η εμπορία τους.

Όμως, με βάση την εμπειρία όσων έχουμε βιώσει μέχρι τώρα με τους φυσικούς πόρους, ακόμα κι αν είναι άφθονοι και εκμεταλλεύσιμοι, ο ενθουσιασμός της κυβέρνησης φαίνεται υπερβολικός.

Με τη δημιουργία ενός κρατικού ταμείου, τα έσοδα από το οποίο αναμένεται να πολλαπλασιαστούν μέσω επενδύσεων, η κυβέρνηση προσδοκά να λύσει πολλά προβλήματα, κυρίως την αύξηση των συντάξεων, την ένεση επενδύσεων στην παιδεία και την υγεία!

Σε πλήρη αντίθεση, το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Νορβηγίας, που ιδρύθηκε μετά την ανακάλυψη τεράστιων πόρων πετρελαίου στη Βόρεια Θάλασσα, και ένα από τα πιο επιτυχημένα στον κόσμο, στοχεύει να διασφαλίσει ότι αυτά τα χρήματα θα χρησιμοποιηθούν υπεύθυνα, πιστεύει μακροπρόθεσμα, προκειμένου για την προστασία του μέλλοντος της οικονομίας. Το ταμείο διαχειρίζεται με το πνεύμα ότι ο πλούτος ανήκει σε γενιές, δεν χρησιμοποιείται σήμερα χωρίς κριτήρια, με στόχο τη μεγιστοποίηση της μακροπρόθεσμης αξίας του.

Επομένως, περισσότερο από την ουτοπία που θα φέρει τη σωτηρία όλων των προβλημάτων ο μαύρος «χρυσός», η χώρα χρειάζεται μια ξεκάθαρη στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης, που σημαίνει ανάπτυξη χωρίς εξάντληση πόρων για τις επόμενες γενιές.

Αυτό, δυστυχώς, δεν συμβαίνει. Οι νέες γενιές μένουν με μια χώρα τσιμεντένια, με σχεδόν κατεστραμμένη ακτή, με ένα συνταξιοδοτικό σύστημα που οδεύει προς τη χρεοκοπία, με τους φυσικούς πόρους να καταχρώνται, με μόνη εναλλακτική να μεταναστεύσουν κάτι που απειλεί να κλωτσήσει το πολυτιμότερο κεφάλαιο που έχει μια χώρα, το ανθρώπινο.