Η επίσκεψη στην Αλβανία του ηγέτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, Νικήτα Χρουστσόφ, το 1959 είναι γνωστή για τις ιστορίες που σχετίζονται με τα σχόλιά του για την καλλιέργεια σιταριού.

Ο Χρουστσόφ είπε στους Αλβανούς ηγέτες ότι «όσο σιτάρι παρήγαγε η Αλβανία το έτρωγαν οι αρουραίοι στα αμπάρια της Σοβιετικής Ένωσης».

Πρόσθεσε ότι η Αλβανία δεν έπρεπε να ασκήσει και να ξοδέψει τόσους πόρους για την παραγωγή σιταριού, ενώ η τιμή του στις ξένες αγορές ήταν φθηνή, προτείνοντας στους Αλβανούς ομολόγους αντί για σιτάρι «να φυτέψουν φρούτα και εσπεριδοειδή».

Η συμβουλή του θα ερμηνευόταν αργότερα από τους Αλβανούς ομολόγους με τον συνηθισμένο δογματισμό και την παράνοια της εποχής, ως μια διαβολική προσπάθεια να κρατηθεί η Αλβανία εξαρτημένη και σκλαβωμένη.

Ανεξάρτητα από προθέσεις και ερμηνείες, τα σχόλια του Χρουστσόφ είχαν οικονομική λογική. Η μαζική καλλιέργεια σιταριού στην κομμουνιστική εποχή συνδέθηκε με την εξωτερική απομόνωση και η παραγωγή ψωμιού στη χώρα σήμαινε τη δυνατότητα να είναι πολιτικά και ιδεολογικά ανεξάρτητη.

Το σιτάρι είναι μια γεωργική καλλιέργεια όπου η μόχλευση συνδέεται ιδιαίτερα με οικονομίες κλίμακας.

Η καλλιέργεια μεγάλων εκτάσεων με σιτάρι φέρνει μείωση του κόστους ανά μονάδα που σχετίζεται με το κόστος εργασίας, γεωργικής μηχανικής, χημικών λιπασμάτων κ.λπ. Δεν είναι τυχαίο ότι οι μεγαλύτεροι παγκόσμιοι παραγωγοί σιτηρών είναι εκείνες οι χώρες με μεγάλη έκταση διαθέσιμη για φύτευση.

Λόγω της μικρής της έκτασης και του κυρίως λοφώδους ορεινού εδάφους, η Αλβανία δεν έχει αυτό το πλεονέκτημα.

Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι στις δεκαετίες μετά τον κομμουνισμό, η αγροτική παραγωγή προσανατολιζόταν περισσότερο στην καλλιέργεια λαχανικών και οπωροφόρων δέντρων.

Η παραγωγή σιταριού προοριζόταν κυρίως για τις οικογενειακές καταναλωτικές ανάγκες των αγροτών, ενώ η χρήση της εγχώριας παραγωγής στη βιομηχανική αλυσίδα μεταποίησης ήταν σε αμελητέα επίπεδα. Για το 2021, η Αλβανία εισήγαγε το 41,2% των δημητριακών από τη Ρωσία, το 32% από τη Σερβία και το 4% από τη Γαλλία.

Όμως η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 προκάλεσε σοκ στις αγορές σιτηρών και εκτινάχθηκε στις τιμές, καθώς οι δύο χώρες που εμπλέκονται στη σύγκρουση είναι σημαντικοί παγκόσμιοι παραγωγοί.

Ορισμένες χώρες ανέστειλαν ακόμη και τις εξαγωγές σιταριού, εγείροντας ανησυχίες ότι οι χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές δεν θα μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες τους. Αυτό έγινε το έναυσμα για να επιστρέψει η Αλβανία την προσοχή της από την παραγωγή σιταριού και να ξεκινήσει πρόγραμμα επιδότησης για τη φύτευσή του.

Εν τω μεταξύ, η γεωγραφία των εισαγωγών άλλαξε, προσαρμόζοντας γρήγορα τις νέες συνθήκες της αγοράς. Για τον 7ο μήνα του 2023, περίπου το 37% του σιταριού εισήχθη από τη Σερβία, το 17% από τη Ρωσία και το 14,5% από την Ουκρανία, σύμφωνα με το INSTAT.

Ωστόσο, η κατάσταση στην αγορά σιτηρών ηρέμησε μέσα σε λίγους μήνες, ειδικά μετά την επίτευξη συμφωνίας για την εξαγωγή σιταριού από την Ουκρανία. Οι τιμές άρχισαν να πέφτουν.

Φέτος, όταν ήρθε η ώρα της συγκομιδής των προϊόντων, οι τιμές του σιταριού μειώθηκαν σημαντικά. Αυτό σήμαινε ότι οι τιμές που προσέφεραν οι μονάδες επεξεργασίας σιταριού για την εγχώρια παραγωγή ήταν χαμηλές και η πώληση σε αυτές τις τιμές θα είχε ως αποτέλεσμα απώλειες για τους αγρότες.

Σύμφωνα με ορισμένους αγρότες, η κρατική ενίσχυση με άμεσες επιδοτήσεις για φύτευση και λάδι κάλυψε μόνο ένα πολύ μικρό μέρος των δαπανών, περίπου το 3% αυτών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η παραγωγή να παραμένει σε απόθεμα και οι αγρότες να μην έχουν ακόμη λύση.

Η κατάσταση με το σιτάρι θα πρέπει να χρησιμεύσει για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τις πολιτικές για την προώθηση της γεωργικής παραγωγής. Το σιτάρι δεν ήταν ποτέ μια πολύ χρήσιμη καλλιέργεια για τις συνθήκες της Αλβανίας, ακόμη λιγότερο σε μια περίοδο που η τιμή των γεωργικών εισροών έχει επίσης αυξηθεί σημαντικά.

Όταν η κυβέρνηση ενθαρρύνει τους αγρότες να φυτέψουν μια καλλιέργεια που συνήθως δεν είναι κερδοφόρα, στο όνομα της επισιτιστικής ασφάλειας, τότε πρέπει να αναλάβει τον κίνδυνο διακυμάνσεων των τιμών και να αγοράσει το ίδιο το σιτάρι για τα αποθέματα της χώρας.

Η πρακτική της δημιουργίας αποθεμάτων ζωτικών προϊόντων από το κράτος δεν είναι ασυνήθιστη.

Ανάλογη πρακτική έχουν ακολουθήσει και οι γειτονικές χώρες της περιοχής, οι οποίες έχουν καθορίσει τον μηχανισμό συλλογής της παραγωγής σιταριού από το κράτος, σε περιπτώσεις που η τιμή του προϊόντος δεν επιτρέπει να καλυφθούν τουλάχιστον τα έξοδα των αγροτών.

Εάν η αλβανική κυβέρνηση δεν αναλάβει να παράσχει τέτοια προστασία στους αγρότες, τουλάχιστον οι γεωργικές πολιτικές δεν πρέπει να καθοδηγούνται από συναισθηματικές αντιδράσεις και πανικό που προκαλούν οι παροδικές εξελίξεις στις παγκόσμιες αγορές.

Τέτοια κίνητρα, εξάλλου με ανεπαρκείς επιδοτήσεις, έχουν ως αποτέλεσμα σημαντική οικονομική ζημιά στους αγρότες και προσθέτουν ακόμη περισσότερα στα προβλήματα ενός κλάδου που αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες, λόγω αγροτεμαχισμού, προβλημάτων με τίτλους ιδιοκτησίας, πρόσβασης.