Έχουν περάσει σχεδόν έξι μήνες από την τελευταία συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου των συμβαλλομένων μερών της Συνθήκης για την Ενεργειακή Κοινότητα, όταν οι έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων (Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κοσσυφοπέδιο, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία) πήραν μια ιστορική απόφαση να υιοθετήσουν τους βασικούς στόχους για το κλίμα και την ενέργεια έως το 2030. Σήμερα, λιγότερο από έναν μήνα πριν από τη λήξη της προθεσμίας για την υποβολή των ολοκληρωμένων Εθνικών Σχεδίων για την Ενέργεια και το Κλίμα (NECP) στη Γραμματεία της Ενεργειακής Κοινότητας για επανεξέταση, ελάχιστα έως καθόλου μέτρα έχουν ληφθεί.

Αυτό αναφέρεται στην έκθεση προόδου του Climate Action Network (CAN) για τα Εθνικά Σχέδια Ενέργειας και Κλίματος στα Δυτικά Βαλκάνια. Σημειώνεται ότι η αρχική ημερομηνία υποβολής των NECP ήταν το 2021 για να καλύψει τις εξελίξεις σχετικά με την υιοθέτηση των στόχων για το κλίμα και την ενέργεια.

Το 2021, η υιοθέτηση των NECP αναβλήθηκε το αργότερο μέχρι το 2024, με προθεσμία την 30η Ιουνίου 2023 για την προετοιμασία και υποβολή των σχεδίων και την υποχρέωση η διαδικασία να γίνει σύμφωνα με τις διατάξεις του Κανονισμού Διακυβέρνησης. Στην περσινή έκθεση για τα NECP από το CAN, η οποία προειδοποίησε για την περιορισμένη πρόοδο στον ολοκληρωμένο ενεργειακό και κλιματικό σχεδιασμό στα Δυτικά Βαλκάνια , τονίστηκε ότι τυχόν περαιτέρω καθυστερήσεις μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τις υποσχέσεις των περιφερειακών ηγετών για μείωση του εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Κι αυτό καθώς αυτά τα δεκαετή σχέδια αποτελούν ουσιαστικά ένα από τα κρίσιμα πρακτικά εργαλεία με τα οποία μια χώρα δείχνει πώς θα επιτύχει τους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους της για το 2030. Αυτό με τη σειρά του θα πρέπει να είναι ένα σκαλοπάτι για να φτάσουν οι χώρες στην κλιματική ουδετερότητα μέχρι τα μέσα του αιώνα, μια δέσμευση που ανέλαβαν όλοι οι ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων στη Διακήρυξη της Σόφιας στις 10 Νοεμβρίου 2020.

Όπως αναφέρει το CAN στην έκθεση προόδου, παρά τις επαναλαμβανόμενες πολιτικές ανακοινώσεις ότι οι εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη και τέτοια σχέδια θα αναπτυχθούν και θα δημοσιοποιηθούν έγκαιρα, η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία παραμένουν οι μόνες δύο χώρες των Δυτικών Βαλκανίων που μέχρι σήμερα έχουν υιοθετήσει τα NECP τους . Δεδομένου ότι αυτές οι δύο χώρες έχουν ήδη υποβάλει προσχέδια σχεδίων και έχουν λάβει τις συστάσεις για τη βελτίωσή τους, δεν είναι νομικά υποχρεωμένες να τα υποβάλουν εκ νέου έως τα τέλη Ιουνίου του τρέχοντος έτους. Ωστόσο, θα ήταν σημαντικό να προετοιμαστούν αναθεωρημένα σχέδια NECP, εφαρμόζοντας τις ήδη ληφθείσες συστάσεις και παρέχοντας ένα αξιόπιστο και ολοκληρωμένο σύνολο πολιτικών και μέτρων που θα αντικατοπτρίζουν την επίτευξη των νέων στόχων για το κλίμα και την ενέργεια. Οι άλλες τέσσερις χώρες, παρά το γεγονός ότι ξεκίνησαν τη διαδικασία πριν από δύο χρόνια, βρίσκονται ακόμη σε διάφορα στάδια προετοιμασίας, χωρίς να έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος από τον Δεκέμβριο. Το CAN υπογραμμίζει ότι, οι εθνικές κυβερνήσεις των Δυτικών Βαλκανίων κινδυνεύουν να μην εκμεταλλευτούν μια ιστορική ευκαιρία για να παρουσιάσουν συγκεκριμένα σχεδιαγράμματα προς τους στόχους του 2030.

Βοσνία και Ερζεγοβίνη

Αφού αντιμετώπισε ορισμένες καθυστερήσεις και διακοπές κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, η διαδικασία NECP στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη έφτασε τελικά σε ορόσημο τον Απρίλιο του 2023, όταν πραγματοποιήθηκε η πρώτη δημόσια παρουσίαση του σχεδίου σχεδίου. Η δημόσια παρουσίαση έγινε από τον υφυπουργό διεθνούς εμπορίου και οικονομικών σχέσεων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, στο πλαίσιο της συμμετοχής του σε Σύνοδο Κορυφής για την Ενέργεια. Με την ευκαιρία αυτή, ο αναπληρωτής υπουργός ανακοίνωσε ότι το προσχέδιο θα κατατεθεί στη Γραμματεία της Ενεργειακής Κοινότητας εντός του συμφωνηθέντος χρονοδιαγράμματος. Ωστόσο, κανένα σχέδιο κειμένου δεν δημοσιοποιήθηκε , ούτε ανακοινώθηκαν δημόσιες διαβουλεύσεις.

Κατά τη Σύνοδο Κορυφής για την Ενέργεια τονίστηκε ότι το σχέδιο προβλέπει μέτρα που θα οδηγήσουν στην επίτευξη των εγκεκριμένων στόχων για το κλίμα και την ενέργεια το 2030. Οι στόχοι που παρουσιάστηκαν ήταν: μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 41,21 % σε σύγκριση με το 1990, μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας 43,62 % και μέγιστη κατανάλωση πρωτογενούς και τελικής ενέργειας 6,84 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου πετρελαίου (Mtoe) και 4,34 Mtoe αντίστοιχα.

Κοσσυφοπέδιο

Το Κοσσυφοπέδιο δημιούργησε ομάδες εργασίας NECP και παρουσίασε ένα σχέδιο NECP πριν από περισσότερο από ένα χρόνο. Επί του παρόντος, υφίσταται αναθεωρήσεις σε ευθυγράμμιση με τη νέα ενεργειακή στρατηγική που εκτείνεται από το 2022 έως το 2031. Ωστόσο, μέχρι σήμερα υπάρχει έλλειψη διαθέσιμων βιώσιμων πληροφοριών σχετικά με ενημερώσεις για τη διαδικασία αναθεωρήσεων.

Αν και οι συνεδριάσεις των ομάδων εργασίας βρίσκονται επί του παρόντος σε εξέλιξη και οι διυπουργικές διαβουλεύσεις αναμένεται να ξεκινήσουν σύντομα, δεν έχει ξεκινήσει ευρύτερος δημόσιος διάλογος σχετικά με τις οδούς για την επίτευξη των νέων στόχων για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030. Αυτή η απουσία δημόσιου διαλόγου εμποδίζει τη δυνατότητα για ευρεία και καλά ενημερωμένη συμμετοχή του κοινού στη διαδικασία.

Μαυροβούνιο

Στο Μαυροβούνιο, τα σχέδια κεφαλαίων του NECP κοινοποιήθηκαν στη Γραμματεία της Ενεργειακής Κοινότητας για άτυπη αναθεώρηση το 2021. Ωστόσο, δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με την εκ νέου σύγκληση της ομάδας εργασίας από τότε.

Στο πλαίσιο της διαδικασίας του Βερολίνου πέρυσι τον Οκτώβριο, ο Υπουργός Επενδύσεων κεφαλαίου του Μαυροβουνίου ανακοίνωσε ότι το πρώτο NECP θα εγκριθεί στην προβλεπόμενη προθεσμία του Ιουνίου 2024. Ωστόσο, δεν έχει δημοσιευθεί σχέδιο και δεν έχει ξεκινήσει δημόσια διαβούλευση ή εθνικός διάλογος είτε πριν είτε μετά την έγκριση των νέων στόχων του 2030.

Σερβία

Μετά την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, η Σερβία ήταν η τρίτη χώρα που σημείωσε τη μεγαλύτερη πρόοδο στην ανάπτυξη του NECP πέρυσι. Η πρόοδος αυτή περιλάμβανε την ολοκλήρωση της διαδικασίας για την εναρμόνιση του νομοθετικού πλαισίου για την ανάπτυξη και υιοθέτηση του NECP σύμφωνα με τον Κανονισμό Διακυβέρνησης της ΕΕ, καθώς και την Ανάπτυξη της Μελέτης Ενεργειακής Δυναμικότητας με τρία βασικά σενάρια που απαιτούνται για την ανάπτυξη της αρχικής του Προσχέδιο NECP.

Ωστόσο, μετά την υποβολή του σχεδίου NECP στην ομάδα εργασίας τον Οκτώβριο, δεν υπήρξε απάντηση από το αρμόδιο Υπουργείο στα σχόλια και τις απόψεις που υποβλήθηκαν από τα μέλη του, ούτε έχει προγραμματιστεί νέα συνεδρίαση της ομάδας εργασίας. Επιπλέον, δεν έχει διατεθεί κανένα ενημερωμένο προσχέδιο ούτε σαφές χρονοδιάγραμμα.

Συμπέρασμα

Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων βρίσκονται σε μια κομβική στιγμή για να σχεδιάσουν ένα μέλλον χωρίς ορυκτά καύσιμα και μια δίκαιη μετάβαση, καταλήγει η CAN και προσθέτει:.

Αυτή η οδός μετάβασης ενσωματώνει βασικά στοιχεία, όπως κοινωνικούς προβληματισμούς, ανάλυση απασχόλησης και διανομής, καθώς και χρηματοοικονομική σαφήνεια και συνολική αξιολόγηση των επενδυτικών αναγκών και απαιτήσεων. Η περιοχή πρέπει να αναπτύξει και να προσφέρει λύσεις που εκτείνονται πέρα από το 2030, να σπάσει την αλυσίδα των χαμένων ευκαιριών και να ξεκινήσει θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις χωρίς καθυστέρηση, καθώς τώρα είναι η ώρα να εκμεταλλευτούμε τη δυναμική για να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο μέλλον.

energypress.gr