Ένας ξεχωριστός άνθρωπος, αξιαγάπητος συναγωνιστής και φίλος ο Σωκράτης Μήλος, που στις 22 Ιουλίου 2022 άρχισε το ταξίδι για την ουράνια βασιλεία. Γεννήθηκε το 1955 και μεγάλωσε στη Δεβιτσιάνη της Βορείου Ηπείρου, σε αγαθή οικογένεια. Γαλουχήθηκε με τα Ελληνικά Ιδεώδη. Ορφάνεψε στα εννιά του χρόνια και ήταν ο τρίτος από τα πέντε παιδιά του Κώστα και της Κούλας. Στις 15 Απριλίου 1974, στο άνθος της ηλικίας και των ωραίων ονείρων για το μέλλον του, τον αρπάξαν τα όργανα της αλβανικής ασφάλειας και μετά από απάνθρωπα πολύμηνα αμολόγητα βασανιστήρια, μαζί με άλλους δύο συναγωνιστές, τον καταδίκασαν ως Έλληνα με εγκλεισμό στα ψυχιατρεία – τρελοκομεία της Αλβανίας του Ενβέρ Χότζια. Υπόφερε πολλά στα ψυχιατρεία εξοντώσεως του αλβανικού σοσιαλιστικού παραδείσου^. δεν λύγισε και ο «τρελός» ούτε στιγμή δεν αρνήθηκε την ελληνική του καταγωγή.

Αγαπητέ φίλε Σωκράτη, αν μπορούσες ν` ανοίξεις τα μάτια, θα πλημύριζε η ψυχή σου από ευτυχία, γιατί θα δεις γύρω σου τα αγαπημένα σου πρόσωπα που σε ξεπροβοδίζουνε στην τελευταία σου κατοικία. Όχι στην Αλβανία, στα χώματα εκείνα που βασανίστηκες και προδόθηκες, αλλά εδώ στην αγαπημένη σου Μάνα Ελλάδα. Είναι δίπλα σου δακρυσμένοι και με πολύ πόνο, αλλά με το κεφάλι ψηλά τα αδέρφια σου Βαγγέλης, Νικόλας, Κωνσταντίνα, τα ανίψια σου…

Αλλά είναι και κάποιοι άλλοι, έστω και από μακριά στέκονται δίπλα σου και έχουν μεγάλη θλίψη στην καρδιά τους.

Θυμάμαι Κάτη (έτσι σε φωνάζαμε) την συνάντηση μας, όταν σε πήραμε από το ψυχιατρείο της Αυλώνας το 1993. Πετούσες, έλαμπαν από δάκρια χαράς τα πονεμένα σου μάτια. Μου είπες τότε: «Α τώρα Κώτσα (Έτσι με φώναζαν στο χωριό) ας πεθάνω οπότε θέλει ο θεός, θα πεθάνω χαρούμενος. Θα πεθάνω στην Ελλάδα…».

Σωκράτη, σήμερα μου έγραψε ο αδερφός σου Νίκος: «Ο αδελφός μας και παιδικός σας φίλος Σωκράτης σήμερα (22/7/2022) στις 12 έφυγε για τον κόσμο των αγγέλων…..!

Η εξόδιος ακολουθία έγινε στη Λειβαδιά όπου εκεί έμενε τα τελευταία 10 χρόνια….
Σε αυτό το Ίδρυμα είχε την τέλεια μεταχείριση και αυτός και εμείς αισθανόμασταν ήσυχοι….
Πάντα με το φαρδύ χαμόγελο του μας περίμενε και έχει βελτιωθεί πολύ η ψυχική του κατάσταση…!
Και σας σάς ευχαριστώ για την πρωτοβουλία που μας βοήθησες όταν τον φέραμε στην Ελλάδα....».

ΑΓΑΠΗΤΕ ΜΟΥ ΦΙΛΕ, «ΤΡΕΛΕ» ΣΥΝΑΓΩΝΙΣΤΗ, ΕΣΥ ΕΙΣΑΙ Ο ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΑΜΑΡΤΩΛΟΣ, Ο ΠΟΙΟ ΑΜΟΛΥΝΤΟΣ ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ ΕΜΑΣ ΤΟΥΣ ΓΝΩΣΤΙΚΟΥΣ, ΠΟΥ ΖΗΣΑΜΕ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΑΔΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ.

ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ ΘΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΘΥΣΙΑΣΤΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΤΗΣ Β. ΗΠΕΙΡΟΥ, ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ «ΠΟΤΙΣΑΝ ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ». ΝΑ ΤΟΥΣ ΠΕΙΣ ΟΤΙ «Ο ΣΠΟΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΕΝ ΠΗΓΕ ΧΑΜΕΝΟΣ» ΚΑΙ ΟΤΙ Η ΒΟΡΕΙΟΣ ΗΠΕΙΡΟΣ ΔΕΝ ΘΑ ΧΑΘΕΙ, ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΧΕΙ ΓΡΑΨΕΙ ΜΕ ΑΙΜΑ Η ΙΣΤΟΡΙΑ, Πως Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΓΕΝΙΚΑ ΚΑΙ Ο ΗΠΕΙΡΩΤΗΣ ΕΙΔΙΚΑ ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ.

ΩΡΑ ΚΑΛΗ ΣΩΚΡΑΤΗ.
ΑΣ ΕΙΝΑΙ ΕΛΑΦΡΥ ΤΟ ΧΩΜΑ ΣΟΥ.
ΑΙΩΝΙΑ ΣΟΥ Η ΜΝΗΜΗ ΣΥΝΑΓΩΝΙΣΤΗ ΚΑΙ ΦΙΛΕ ΣΩΚΡΑΤΗ ΜΗΛΟ.

48 ΧΡΟΝΙΑ (15/04/1974 – 22/07/2022) ΘΥΣΙΑΣΜΕΝΟΣ - ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ ΜΗΛΟΥ (ΚΑΤΗ ΜΗΛΟΥ)

1. Μια Μαρτυρία του συγχωριανού μου Γ. Κ. (έχε το παρατσούκλι Ζέκιο), ο οποίος στη δεκαετία του 1970 ήταν στο ίδιο ψυχιατρείο με τον εχθρό του λαού Σωκράτη Μήλο.

Ολίγο καιρό μετά την αποφυλάκισή μου από το Σπατς (Νοέμβριος 1982), μου είπε ο Γ. Κ. (Ζέκιος),.

«Κώτσα εγώ πέρασα καλά, με προστάτευε ο Κάτης (Σωκράτης). Έβαζε όλους τους άλλους Αλβανούς που ήμασταν στην ίδια πτέρυγα στη σειρά όρθιους και τους φώναζε να μην κουνιόνται και μετά τους έβαζε να παρελάσουν. Τους έλεγε ότι περιμένουν να έρθει ο Βασιλιάς της Ελλάδας ο Κωνσταντίνος. Τον φοβούνταν όλοι,….. ήταν ο εκπρόσωπος της Ελλάδας…..».

2. (Απόσπασμα από το βιβλίο «Ελεύθερος Φυλακισμένος», εκδώσεις «ΝΕΑ ΘΕΣΙΣ» Αθήνα 1997, Σελ. 232, 233)

Οκτώβριος 1993. Σχεδόν όλη η Αλβανία ήρθε στην Ελλάδα, Ο παλιός μου φίλος Σωκράτης Μήλος ακόμα «θεραπεύονταν» στα τρελοκομεία της Αλβανίας. Πέρασαν 20 χρόνια από τότε που οι κομμουνιστές τον έβαλαν στα ψυχιατρεία για να τον «γιατρέψουν». Τώρα ο Σωκράτης έπρεπε να «μετακόμιζε» από το τρελοκομείο της Αλβανίας, σε κάποιο τρελοκομείο της Ελλάδας. Η Μάνα του, από καιρό του είχε εξασφαλίσει το διαβατήριο, αλλά δεν μπορούσε να πάρει βίζα. Με δάκρυα στα μάτια, μου είπε ότι δεν την χωράει ο τόπος, ότι δεν μπορεί να τον νιώθει στην Αυλώνα και θέλει να τον πάρει στην Ελλάδα, μόνο έτσιθα πεθάνει ήσυχα. Πήρα το διαβατήριο και πήγα στο Προξενείο. Συγκινημένος, τους εξηγώ το ποιος ήταν ο Σωκράτης. Περίμενα να συγκινιόνταν, να συγκινιόνταν οι διπλωμάτες από αυτή την τραγωδία. Αυτοί γέλασαν και φώναξαν και τους άλλους, λέγοντας: «Ελάτε να δείτε μια φάτσα τρελού».

Πήρα τη βίζα. Μια μέρα μαζί με τα αδέλφια του Σωκράτη, τον Βαγγέλη και τον Νίκο, φέραμε τον Σωκράτη στην αγαπημένη του Ελλάδα. Όταν φθάσαμε στην Κακαβιά και είδε την γαλανόλευκη αυτή «η φάτσα τρελού», δάκρυσε και μου είπε:
«Μου είχες πει ότι θα με φέρεις στην Ελλάδα και κράτησες το λόγο σου, τώρα θα πάμε να παίξουμε στον ΠΑΟ, μαζί με τον Δομάζο. Αν με γυρίσουν πίσω, εγώ δεν πάω πάλι στην Αυλώνα, θα πεθάνω εδώ».
Εδώ θα πεθάνει! Ο Σωκράτης, τώρα είναι στην Ελλάδα.

3.(Αποσπάσματα από σελίδες του βιβλίου «ΠΡΟΔΟΣΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ», εκδώσεις ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ, Θεσσαλονίκη 2017, Σελίδες: 53 - 61 137-139)

ΚΕΦ. ΤΕΤΑΡΤΟ: Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΟΥΝ – ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
[…….]

Με το φίλο τον Σωκράτη ήμασταν όπως πάντα, κολλητοί και αχώριστοι. Ο,τι κουβέντες κάναμε περί φυγής στην Ελλάδα, ο Σωκράτης τα
εκμυστηρευόταν στον κατά δύο χρόνια μεγαλύτερο συγχωριανό μας, στον Αριστοτέλη Ξέρα ή Ρίστο, όπως τον φώναζε όλο το χωριό. Τότε
ο Αριστοτέλης ήταν φοιτητής στο τμήμα των Μαθηματικών του Πανεπιστημίου Αργυροκάστρου και είχε άλλα σχέδια, πιο επαναστατικά
από αυτά που είχαμε εμείς. Στην ψυχή αυτού του αγνού και ανήσυχου νέου υπήρχε θέση για μία μεγάλη ιδέα. Αυτή φαινόταν ιδέα επικίνδυνη, και ήταν επικίνδυνη στην πραγματικότητα, όπως όλες οι μεγάλες ιδέες.

Την Άνοιξη του 1974 έπιασε και εμένα και μου φανέρωσε τα όνειρά του. Ο Σωκράτης είχε συμφωνήσει με τις πρωτοβουλίες και τα επαναστατικά σχέδια, που του αποκάλυψε ο Αριστοτέλης. Αναλυτικά ο Τέλης μου είπε:
«Να φτιάξουμε μία οργάνωση με πυρήνες σε σχήμα πυραμίδας και να δράσουμε εναντίον του καθεστώτος του Ενβέρ Χότζια με προκηρύξεις. Τις προκηρύξεις θα τις διασκορπίσουμε στο χωριό μας και εκτός των άλλων που θα προπαγανδίζουμε, θα κάνουμε έκκληση για να ξεσηκωθεί ο λαός σε γενική επανάσταση με σκοπό την πτώση της δικτατορίας των κομμουνιστών».
[………]

Αγκαλιαστήκαμε και ορκιστήκαμε, πως: «Ο,τι και να συμβεί ποτέ δεν θα προδώσουμε ο ένας τον αλλον».
Εμείς οι τρεις φίλοι από αυτή την περίοδο ζήσαμε περισσότερες από μία ζωή και συνεπώς έπρεπε να πεθαίναμε περισσότερες από μία φορά.
Ο Αριστοτέλης και ο Σωκράτης περίπου από τα τέλη Μαρτίου με αρχές Απριλίου του 1974 σχεδόν κάθε μέρα σκόρπιζαν προκηρύξεις στην πλατεία του χωριού και σε διάφορα άλλα σημεία. Οι προκηρύξεις ήταν απλές, γραμμένες με το χέρι σε χαρτάκια από μπλοκάκι και έγραφαν ότι: «Ο Ενβέρ Χότζια είναι γομάρι, είναι ο κόκκινος Χίτλερ, ξεσηκώσου λαέ να γκρεμίσουμε την τυραννία, εμείς είμαστε Έλληνες. Οι κομμουνιστές Αλβανοί, μας πήραν κάθε δικαίωμα, ζούμε σαν σκλάβοι» και άλλα τέτοια παρόμοια.

Κάθε τόσο ο Αριστοτέλης με ενημέρωνε. Τα μάτια του έλαμπαν από χαρά και αισιοδοξία.

Στην Ασφάλεια Αργυροκάστρου και στα Τίρανα σήμανε συναγερμός. Ξεσηκώθηκαν όλα τα όργανα του κόμματος της Περιφέρειας Αργυροκάστρου, ακόμα και όλης της Αλβανίας.

[…..] Ένας τέτοιος χαφιές (στο επάγγελμα οδηγός), κυνηγώντας τον Σωκράτη τον είδε σε ποιο σπίτι μπήκε. Ως αποτέλεσμα στις 15/4/1974 τα όργανα της ασφάλειας συλλαμβάνουν τον Σωκράτη και την αύριο, στις 16 συλλαμβάνουν τον Αριστοτέλη. [……].

Τον Σωκράτη, οι δήμιοι από τις πρώτες στιγμές που τον συνέλαβαν, σαν σκύλοι του ρίχτηκαν επάνω του και τον μεσόκοψαν. Ο φίλος έπαθε ψυχικό κλονισμό. […….].

Η Σιγκουρίμι, αφού πλέον τα ήξερε όλα, στις 6/5/1974 με συνέλαβε και εμένα μέσα στην τάξη του μαθήματος.

Η ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΤΩΝ ΕΧΘΡΩΝ ΤΟΥ ΛΑΟΥ - ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ

Για περίπου 270 μέρες ήμασταν απομονωμένοι, σε καθεστώς ειδικής ανάκρισης και σε συνεχή βασανιστήρια. Ήταν σπάνιες οι περιπτώσεις, που υποβάλλονταν οι προφυλακισμένοι (με εξαίρεση τα άτομα που ήταν πρώην αξιωματούχοι), σε ανάκριση για τόσο μεγάλη χρονική περίοδο. Γενικά η ανάκριση διαρκούσε 4 – 5 μέχρι και 6 μήνες. Τα όργανα της ασφάλειας δεν πείθονταν ότι εμείς οι τρεις δράσαμε από μόνοι μας, πίστευαν ότι από πίσω βρίσκονταν κάποιος δάσκαλος – μαέστρος, ο οποίος μας είχε θέσει στην υπηρεσία του και ότι αυτός μας είχε βάλει να ρίχναμε προκηρύξεις. Αυτό ήταν τρέλα, τρώγαμε κάθε μέρα ξύλο για να αποκαλύπταμε τον κανέναν. Εμείς είχαμε δράσει μόνοι μας. Αφού μας κατάντησαν μισούς ανθρώπους, μετά από 9 μήνες (16/12/1974) μας έβγαλαν κεκλεισμένων των θυρών στο δικαστήριο. Τα δικαστήρια γίνονταν τυπικά, διότι οι καταδικαστικές αποφάσεις ήταν προαποφασισμένες για τον καθέναν.
[………………]
Ο Σωκράτης ήταν και αυτός ορφανός από πατέρα. Οι συγγενείς από την πλευρά του πατέρα του, σχεδόν όλοι ήταν με το κόμμα και γενικά με το καθεστώς. Αν ο Σωκράτης καταδικάζονταν ως εχθρός του λαού, τότε εκτός από την οικογένειά του, θα στιγματίζονταν όλο του το σόι. Για να αποφευχθεί αυτό, τα όργανα της Αλβανικής Ασφάλειας και του κόμματος, ίσως σε συνεννόηση και με κάποιους από τους συγγενείς
του Σωκράτη, πήραν μία θλιβερή απόφαση και έπραξαν διπλό έγκλημα. Η πρώτη πτυχή του εγκλήματος είναι, ότι έπρεπε τον Σωκράτη να τον παρουσίαζαν στον κόσμο ως τρελό. Έτσι αυτός δεν θα απολογούνταν και ούτε θα τιμωρούνταν. Θα ήταν ανεύθυνος για τις προηγούμενες πράξεις του. Τελικά ……. έβγαλαν απόφαση και τον έκλεισαν στα ψυχιατρεία και τα τρελοκομεία. Το αποκορύφωμα της εγκληματικής τους πράξης είναι, ότι τον τρέλαναν στα αλήθεια.

Όπως αποδείχτηκε στη συνέχεια, η καϋμένη χήρα μητέρα του Σωκράτη, η κυρά Κούλα και τα αδέρφια του δεν είχαν συμμετάσχει σε αυτό το μακάβριο διπλό έγκλημα.

Η ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ

Η «εκδίκηση» της μάνας του Σωκράτη ενάντια στο σόι του άντρα της ήρθε στη δεκαετία του 1990. Τον Οκτώβριο του 1993 η κυρά Κούλα με αγκάλιασε και με δάκρυα στα μάτια,μου είπε:
«Να μου φέρεις το βασανισμένο και θυσιασμένο μου παιδί το Σωκράτη από τα τρελοκομεία της Αλβανίας στην Ελλάδα, αλλιώς θα πεθάνω με καημό και δε θα με λιώσει το χώμα». Κατέληξε: «Κώστα μου σε παρακαλώ πολύ να μην το μάθει κανένας από το σόι του άντρα μου. Θα είναι μαζί σου και δύο από τα παιδιά μου, ο Βαγγέλης και ο Νίκος. Σε παρακαλώ να μην τον γυρίσετε το Σωκράτη καθόλου από το χωριό, αν δεί το χωριό μπορεί να γίνει χειρότερα».

Τι μπορούσα να της έλεγα; Δεν υπήρχε παρηγοριά… Αυτής της πονεμένης μάνας οι δαίμονες της δικτατορίας της είχαν προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά. Ήθελα να φωνάξω δυνατά, να έβριζα, να έφτυνα στα μούτρα τους διώκτες. Καμιά μάνα μην βρεθεί σε παρόμοια τραγική κατάσταση. Με το ζόρι κρατήθηκα, ψυχικά ήμουν εξαντλημένος...

Σε ολίγες ημέρες, τα αδέρφια του Σωκράτη τακτοποίησαν τα έγγραφα. Εγώ έπραξα τα δέοντα με το διαβατήριο και τη θεώρηση από το Ελληνικό Προξενείο Αργυροκάστρου. Έτσι εκπληρώθηκε ο καημός και ο πόθος της μάνας του «τρελού» φίλου μου. Εκτελέσαμε κατά γράμμα τις παραγγελίες της. Τον Σωκράτη τον φέραμε στην Μάνα Ελλάδα χωρίς να το μάθει κανένας από το σόι του άντρα της.

Ο «τρελός» Σωκράτης στο Ελληνικό τελωνείο της Κακαβιάς αντίκρισε την Ελληνική Γαλανόλευκη σημαία και συνήλθε, δάκρυσε. Κατάλαβε ότι αντιμετωπίζαμε κάποια δυσκολία με τους Έλληνες αστυνομικούς και δακρυσμένος είπε: «Κώτσια αν με γυρίσουν πίσω, εγώ δεν πάω ξανά στην Αυλώνα της Αλβανίας, θα πεθάνω εδώ.»

Αυτός ήταν ο «τρελός» Έλληνας Σωκράτης.

Τι μπορούσα να έκανα για τον «τρελό» φίλο μου Σωκράτη;;;
Μετά από πολλά χρόνια αγώνων των πρώην πολιτικών φυλακισθέντων Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου, στις 11 Αυγούστου 2003 δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, Τεύχος Β΄ Αρ. Φύλλου, 1127, η με Αριθ. Π 48 – 19569/ ΑΣ 8942 Υπουργική Απόφαση για: Συγκρότηση Επιτροπής για την καταγραφή των Ελληνικής καταγωγής φυλακισθέντων και βασανισθέντων Αλβανών Υπηκόων. Σ` αυτή την Επιτροπή οι πρώην φυλακισθέντες Βορειοηπειρώτες έπρεπε να παρουσίαζαν πολλά έγγραφα, όπως: Τελεσίδικες Δικαστικές Αποφάσεις, Βεβαιώσεις από τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας και διάφορα άλλα. Ο φάκελος του καθένα μας, μετά από έλεγχο σε συνεργασία με διάφορες αρμόδιες υπηρεσίες του κράτους θα εγκρίνονταν ή θα απορρίπτονταν. Στα άτομα που τους εγκρίθηκε ο φάκελος, τους χορηγήθηκε από το Υπουργείο Εξωτερικών Μετάλλιο για την προσφορά τους στο Έθνος.

Τότε, ως Γραμματέας της Ένωσης πρώην Πολιτικών Φυλακισθέντων με έδρα την Αθήνα, ας μην διαθέταμε τα απαιτούμενα έγγραφα, μπόρεσα και έπεισα την αρμόδια Επιτροπή να γίνονταν η απονομή της τιμητικής διάκρισης και στον τραγικό αγωνιστή Σωκράτη. Είναι προς τιμή της Επιτροπής, η οποία έκρινε το αίτημα αυτό ως εθνικά σωστό και ηθικά ορθό και έτσι τον Απρίλιο του 2006, το ΥΠΕΞ προέβη στην απονομή της Τιμητικής Διάκρισης και στον «τρελό» Έλληνα Σωκράτη.

Ένιωσα καλά που μπόρεσα και προκάλεσα ολίγη χαρά στην άτυχη μάνα του φίλου μου. Από τότε παραιτήθηκα από το καθήκον του Γραμματέα της Ένωσης….

Ο παιδικός σου φίλος,
Κώστας Κυριακού
Αθήνα, 23/07/2022