Στον κατά κύριο λόγο δημόσιο χώρο της Σερβίας που στρέφεται προς τη Ρωσία, η ευθυγράμμιση με το μπλοκ ως υποψήφια προς ένταξη χώρα στην ΕΕ δεν είναι δημοφιλές πολιτικό μήνυμα ενόψει των κοινοβουλευτικών και προεδρικών εκλογών στο Βελιγράδι στις 3 Απριλίου.

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έλαβε χώρα εν μέσω προεκλογικής εκστρατείας στη Σερβία. Από την έναρξη του πολέμου, ο πρόεδρος της Σερβίας Aleksandar Vučić προσπάθησε να ισορροπήσει προσεκτικά μεταξύ Δύσης και Ανατολής, ωθώντας πολλούς στις Βρυξέλλες να προειδοποιήσουν ότι δεν μπορεί να συνεχίσει να κάθεται στο φράχτη.

Η Σερβία, η οποία διαπραγματεύεται για ένταξη στην ΕΕ εδώ και οκτώ χρόνια, είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη εκτός από τη Λευκορωσία που δεν έχει ενταχθεί στις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας.

Ενώ πραγματοποιήθηκαν μαζικές συγκεντρώσεις υποστήριξης για την Ουκρανία σε όλη την Ευρώπη, μια μαζική διαμαρτυρία υπέρ της Ρωσίας έλαβε χώρα στο Βελιγράδι, επιβεβαιώνοντας τους παραδοσιακούς δεσμούς της Σερβίας με τη Μόσχα.

Αν και οι αρχές στο Βελιγράδι συνεχίζουν να λένε ότι η Σερβία δεν θα ενταχθεί στις κυρώσεις της ΕΕ, οι τελευταίες εξελίξεις στις οποίες η Σερβία επέλεξε για πρώτη φορά μια συμβολική κύρωση κατά του πρώην προέδρου της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς υποδηλώνουν ότι η Σερβία πιθανότατα θα επιλέξει από το «μενού» με τα περιοριστικά μέτρα της ΕΕ κατά της Ρωσίας, επιλέγοντας εκείνα που προκαλούν τη μικρότερη ζημιά στις καλές σχέσεις της με τη Μόσχα.

Πρώτη ευθυγράμμιση με την ΕΕ για την Ουκρανία από το 2014

Από τότε που η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία το 2014, η Σερβία δεν έχει υιοθετήσει καμία από τις σχετικές θέσεις εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ ή περιοριστικά μέτρα κατά της Ρωσίας.

Ωστόσο, αυτόν τον μήνα, η Σερβία ευθυγραμμίστηκε για πρώτη φορά με ένα μέτρο της ΕΕ σχετικά με την κρίση στην Ουκρανία. Αφορούσε το 2014 και μια απόφαση του Συμβουλίου της ΕΕ για παράταση των κυρώσεων κατά του Γιανουκόβιτς και άλλων εκπροσώπων της τότε ουκρανικής ηγεσίας.

Μετά την επανάσταση του Euromaidan και την πτώση από την εξουσία το 2014, ο Γιανουκόβιτς κατέφυγε στη Ρωσία και σύμφωνα με δημοσιεύματα των ΜΜΕ, είναι πλέον Ρώσος. Η ΕΕ επέβαλε κυρώσεις στον Γιανουκόβιτς το 2014 για «κατάχρηση κρατικών πόρων και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Αν και φαίνεται ότι αυτό το μέτρο της ΕΕ είναι το πιο ήπιο εκ πρώτης όψεως, η απόφαση των αρχών στο Βελιγράδι είναι σημαντική γιατί η Σερβία έχει μείνει στην άκρη μέχρι στιγμής.

Εκτός από την παραδοσιακή ζεστασιά του λαού προς τη Ρωσία και την εξάρτηση της Σερβίας από τις ρωσικές πηγές ενέργειας, το Βελιγράδι οικοδόμησε στενούς δεσμούς με τη Μόσχα επειδή βασιζόταν στην πολιτική υποστήριξη στο Συμβούλιο Ασφαλείας για το Κοσσυφοπέδιο.

Η Ρωσία και η Κίνα είναι οι μόνες χώρες στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ που δεν αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, που ανακηρύχθηκε το 2008.

Μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας

Η ευθυγράμμιση με το περιοριστικό μέτρο της ΕΕ κατά του Γιανουκόβιτς διατηρήθηκε σε χαμηλά επίπεδα. Ανακοινώθηκε στον ιστότοπο της ΕΕ στις 12 Μαρτίου, αλλά το σερβικό κοινό το έμαθε μόνο αφού τα Ευρωπαϊκά Δυτικά Βαλκάνια ανέφεραν την είδηση τρεις ημέρες αργότερα.

Όταν τα φιλοκυβερνητικά μέσα μετέδωσαν αυτή την είδηση, δεν είπαν ότι ήταν η πρώτη ευθυγράμμιση της Σερβίας με την πολιτική της ΕΕ για την Ουκρανία.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι αρχές του Βελιγραδίου εναρμονίζονται κρυφά με απόφαση της ΕΕ στον τομέα της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας. Το ίδιο συνέβη όταν η Σερβία προσχώρησε στην καταδίκη του καθεστώτος της Λευκορωσίας το καλοκαίρι του 2020.

Η είδηση δημοσιοποιήθηκε μόνο αφού η ολλανδική πρεσβεία στο Βελιγράδι δήλωσε ότι χαιρετίζει αυτήν την απόφαση. Η πρωθυπουργός της Σερβίας Ana Brnabić δήλωσε στη συνέχεια ότι η Σερβία συμμετείχε στην καταδίκη, αλλά εξέφρασε την ελπίδα ότι ο πρόεδρος της Λευκορωσίας, Alexander Lukashenko, δεν θα κατηγορήσει τη Σερβία για αυτό.

Κάθε ποσοστό μετράει

Πέρυσι, ο Βούτσιτς τόνισε ότι η εναρμόνιση της χώρας του με την εξωτερική πολιτική αυξήθηκε από το 46% στο 62%, κάτι που σύμφωνα με τα λόγια του «εκπλήρωσε την υπόσχεση» της Σερβίας.

Σύμφωνα με τοISAC Fund , μια ομάδα προβληματισμού με έδρα το Βελιγράδι, από την 1η Ιανουαρίου έως τις 31 Δεκεμβρίου 2021, η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέδωσε 85 δηλώσεις εξωτερικής πολιτικής ζητώντας από τις υποψήφιες χώρες και τις χώρες εταίρους να συμμορφωθούν και η Σερβία εναρμονίστηκε με 52 από αυτές.

Το ποσοστό αυτό είναι απόλυτα χαμηλό για μια χώρα των Δυτικών Βαλκανίων. Συγκριτικά, η Αλβανία και το Μαυροβούνιο ήταν πλήρως ευθυγραμμισμένα, με τη Βόρεια Μακεδονία στο 96% και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη στο 70%.

Από τότε που ο Πούτιν ξεκίνησε τον πόλεμό του στην Ουκρανία, φαινόταν ότι το μέγιστο που ήταν έτοιμο να προσφέρει το Βελιγράδι ήταν η υποστήριξη στο ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και στη δήλωση του κορυφαίου διπλωμάτη της ΕΕ Josep Borrell της 22ας Φεβρουαρίου, η οποία «καταδικάζει έντονα» την απόφαση της Ρωσίας να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Ντόνετσκ και του Λουγκάνσκ ως ανεξάρτητων δημοκρατιών.

Η ευθυγράμμιση με τη δήλωση του Borrell ήταν απαραίτητη, διότι η στάση της Σερβίας έναντι αυτών των εγγράφων παρακολουθείται στις Βρυξέλλες και περιλαμβάνεται στο τελικό ποσοστό συμμόρφωσης της Σερβίας με την εξωτερική πολιτική της ΕΕ, κάτι που είναι απαραίτητο για την πρόοδο προς την ένταξη στην ΕΕ.

Αυξάνονται οι πιέσεις από τις Βρυξέλλες

Από την αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, οι Βρυξέλλες δήλωσαν ότι η Σερβία αναμένεται να διαλέξει μια πλευρά και ότι εάν είναι η λάθος, θα υπάρχει τίμημα.

Μια ομάδα φιλελεύθερων βουλευτών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προχώρησε ένα βήμα παραπέρα και ζήτησε επίσημα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναστείλει προσωρινά τις ενταξιακές συνομιλίες με τη σερβική κυβέρνηση και να αρνηθεί την οικονομική υποστήριξη λόγω της απόφασης του Βελιγραδίου να μην συμμετάσχει στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας.

Η εξήγηση του Βούτσιτς ήταν: «Η Σερβία δεν θα βιαστεί σε εχθροπραξίες επειδή κάποιος το ζήτησε».

Σύμφωνα με αναλυτές, η κυβέρνηση στη Σερβία προσπαθεί να κερδίσει χρόνο μέχρι τις εκλογές. Κατά την άποψή τους, η περίοδος μετά τις 3 Απριλίου θα είναι κρίσιμη για τις μελλοντικές σχέσεις της Σερβίας τόσο με τη Ρωσία όσο και με την ΕΕ.

Πηγή: Euractiv