Πρόκειται για την πρωτοβουλία της κυβέρνησης Μελόνι που απασχολεί, περισσότερο από κάθε άλλη, τους Ιταλούς και ξένους αναλυτές και είναι σίγουρο ότι θα συνεχίσει να συζητείται για πολύ καιρό ακόμα, τουλάχιστον μέχρι να ξεκινήσει η φάση της ουσιαστικής εφαρμογής της. Μιλάμε για το πρωτόκολλο συνεργασίας, που υπέγραψαν την εβδομάδα που μας πέρασε, η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι με τον Αλβανό ομόλογό της Έντι Ράμα, στο κυβερνητικό μέγαρο της Ρώμης, Παλάτσο Κίτζι. Στα κύρια σημεία του προβλέπει τη δημιουργία δύο κλειστών κέντρων για παράτυπους μετανάστες στην βόρεια Αλβανία και πιο συγκεκριμένα στο λιμάνι του Σέντζιν και σε λίγα χιλιόμετρα απόσταση, στο Γκιαντέρ.

Η συμφωνία αυτή θα έχει πενταετή διάρκεια, με δυνατότητα ανανέωσης για άλλα πέντε χρόνια και, σύμφωνα με τον ιταλικό Τύπο, η Ρώμη θα καλύψει όλα τα έξοδα για το στήσιμο των κέντρων, ενώ θα αποζημιώσει και το αλβανικό κράτος για το αστυνομικό προσωπικό που θα χρησιμοποιηθεί για τη φύλαξή τους. Το ιταλικό δημόσιο, δηλαδή, αναμένεται να δαπανήσει 16 εκατ. ευρώ τον χρόνο, ενώ όπως διέρρευσε θα καταβάλλει στην Αλβανία και 100 εκατ. ευρώ ως εγγύηση.

Στις δομές αυτές πρόκειται να μεταφέρονται μόνον παράτυποι μετανάστες, οι οποίοι διασώζονται από το ιταλικό λιμενικό και το πολεμικό ναυτικό. Όχι όσοι φτάνουν στην ξηρά στην Ιταλία, με πλοία των ΜΚΟ ή με τα σαπιοκάραβα των δουλεμπόρων. Παράλληλα, η όλη αυτή πρωτοβουλία δεν αφορά τις γυναίκες που κυοφορούν, τα ανήλικα, και άλλες προστατευόμενες κατηγορίες πολιτών.

Όπως εξήγησε η Μελόνι, στο πρώτο κέντρο θα γίνεται η ταυτοποίηση των μεταναστών και στο δεύτερο, θα μπορεί να υποβάλεται αίτηση για χορήγηση πολιτικού ασύλου από το ιταλικό κράτος. Η κυβέρνηση της Ρώμης φιλοδοξεί να μπορέσουν να αρχίσουν να λειτουργούν μέχρι την ερχόμενη άνοιξη και να μην περιοριστεί η διαμονή του κάθε διασωθέντα στις τριάντα ημέρες. «Η Αλβανία είναι μια φίλη χώρα και, παρά το ό,τι δεν έχει ακόμη γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, φέρεται σαν να έχει ολοκληρωθεί η ενταξιακή της πορεία» δήλωσε η Ιταλίδα πρωθυπουργός.

Η όλη πρωτοβουλία, όμως, έχει προκαλέσει αρκετές αντιδράσεις και αμφιβολίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατ' αρχάς, έκανε γνωστό ότι περιμένει να τής ανακοινωθούν οι λεπτομέρειες του όλου πρωτοκόλλου για να εξακριβωθεί αν σέβεται το σύνολό της, προφανώς, την κοινοτική νομοθεσία.

Σε ό,τι αφορά την εσωτερική πολιτική πραγματικότητα της Ιταλίας, η κεντροαριστερή αντιπολίτευση των «Δημοκρατικών» κατηγορεί την Τζόρτζια Μελόνι ότι δεν κατάφερε να μειώσει τις αποβιβάσεις μεταναστών και ούτε να αυξήσει τις απελάσεις -όπως είχε υποσχεθεί- και τώρα προσπαθεί να «εξάγει» το όλο πρόβλημα σε χώρες εκτός ΕΕ. Σύμφωνα με τους Ιταλούς αναλυτές, όμως, υπάρχει και ένα άλλο θέμα, στο εσωτερικό της ίδια της κυβερνητικής συμμαχίας που κυβερνά τη χώρα: η επικεφαλής του συνασπισμού της Λέγκα, Φόρτσα Ιτάλια και Αδελφών της Ιταλίας, φέρεται να μην είχε ενημερώσει, πριν από την τελετή υπογραφής της συμφωνίας, κανέναν κυβερνητικό εταίρο, και ούτε τον υπουργό Εσωτερικών.

Οι περισσότερες ενστάσεις, όμως, αφορούν την πρακτική εφαρμογή του πρωτοκόλλου συνεργασίας. Δεδομένων των ιδιαίτερα αργών ρυθμών που απαιτούνται για την εξέταση των αιτήσεων παροχής ασύλου στην Ιταλία, θεωρείται απίθανο να δοθούν οι σχετικές απαντήσεις μέσα σε μόλις τρεις εβδομάδες στα κέντρα στην αντίπερα όχθη της Αδριατικής. Τόσο που o Τζοβαμπατίστα Φατρσολάρι, υφυπουργός αρμόδιος για την υλοποίηση του κυβερνητικού έργου, δήλωσε ότι η παραμονή των παράτυπων μεταναστών στις νέες αυτές δομές, θα μπορούσε να διαρκέσει, τελικά, μέχρι και 18 μήνες. Δομές στις οποίες, πάντως, θα ισχύει μόνον η ιταλική νομοθεσία.

Η Διεθνής Αμνηστία, τέλος, θεωρεί ότι υπάρχουν σημαντικά προβλήματα, διότι «η επιλογή των ανθρώπων που θα στέλνονται στην Αλβανία θα γίνεται βιαστικά, χωρίς να εξακριβώνεται προσεκτικά, ποιοι δεν έχουν ενηλικιωθεί και πόσοι είναι οι μετανάστες θύματα εμπορίας, ενώ δεν θα τυχαίνει σεβασμού ούτε κανόνας που ορίζει ότι πρέπει να αποβιβάζονται στο πλησιέστερο λιμάνι από το σημείο της διάσωσης».

Σε όλα αυτά, στελέχη της ιταλικής κυβέρνησης απαντούν ότι θα τύχει πλήρους σεβασμού, τόσο η εσωτερική, όσο και η ευρωπαϊκή νομοθεσία και πως πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι με την όλη αυτή πρωτοβουλία, θα μπορέσουν να αποθαρρυνθούν, να μπει ένα φρένο στους διακινητές ανθρώπων, οι οποίοι εκμεταλλεύονται τον ανθρώπινο πόνο. Τις επόμενες ημέρες, το πρωτόκολλο συνεργασίας Ιταλίας-Αλβανίας αναμένεται να συζητηθεί αναλυτικά στο κοινοβούλιο της Ρώμης. Η κυβέρνηση Μελόνι, όμως, ξεκαθάρισε ήδη ότι θα γίνει συζήτηση, αλλά χωρίς τελική ψηφοφορία, διότι ο χαρακτήρας της συγκεκριμένης συμφωνίας δεν το απαιτεί.

Μένει να διαπιστώσουμε, τέλος, αν μέχρι την άνοιξη θα προκύψουν κάποιες ουσιαστικές αλλαγές, ή αν η Ιταλίδα πρωθυπουργός θα επιμείνει στην ακριβή εφαρμογή του πρωτοκόλλου, λίγες εβδομάδες πριν από τις Ευρωεκλογές του ερχόμενου Ιουνίου.