Ένας στους τρεις φοιτητές στην Αλβανία αποφασίζει να σπουδάσει στο εξωτερικό, ένας φοιτά στη δημόσια εκπαίδευση και ένας στον ιδιωτικό τομέα. Όμως αυτές οι αναφορές θα επιδεινωθούν εάν η κυβέρνηση αποφασίσει να επαναφέρει τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας στα ιδιωτικά σχολεία της χώρας, όπως ανακοίνωσε πρόσφατα το υπουργείο Οικονομικών. Τα δίδακτρα θα αυξηθούν για τις οικογένειες των 82.000 μαθητών που είναι σήμερα εγγεγραμμένοι στη μη δημόσια εκπαίδευση και αυτό θα ενθαρρύνει περαιτέρω την μετανάστευση των νέων που εγκαταλείπουν τη χώρα.

Παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των μαθητών και φοιτητών στα σχολεία μειώνεται ραγδαία τα τελευταία χρόνια, λόγω της μείωσης των γεννήσεων, ο αριθμός των φοιτητών στα ιδιωτικά πανεπιστήμια αυξάνεται τα τελευταία χρόνια. Αν και όχι υπό ίσους όρους ανταγωνισμού, οι εγγεγραμμένοι φοιτητές σε ιδιωτικά πανεπιστήμια ήταν το 31% των φοιτητών σε κρατικά πανεπιστήμια, από 21% το 2016 και αυτό συμβαίνει λόγω της φθίνουσας αξιοπιστίας του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος.

Στην Αλβανία, η αναλογία αυτή είναι υψηλότερη από ό,τι σε άλλες χώρες και αυτό θεωρείται από τους ειδικούς ως συνέπεια των αδυναμιών του δημόσιου συστήματος. Η επιστροφή του ΦΠΑ στις ιδιωτικές εκπαιδευτικές υπηρεσίες θα αυξήσει περαιτέρω τη δημοσιονομική επιβάρυνση της μεσαίας τάξης, που είναι ο κύριος δικαιούχος αυτής της υπηρεσίας.

Η επιστροφή του ΦΠΑ παίρνει 110 εκατ. ευρώ από την ιδιωτική εκπαίδευση

Το υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε ότι θα θεσπίσει ξανά τον ΦΠΑ στην παιδεία και την υγεία, με βάση τις εισηγήσεις του ΔΝΤ στη μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική στρατηγική που προβλέπεται να εφαρμοστεί εντός της δεκαετίας. Η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να καταργεί τις απαλλαγές από τον ΦΠΑ χρόνο με τον χρόνο. Πέρυσι επιστράφηκε ο ΦΠΑ στις αγροτικές εισροές, ενώ του χρόνου θα ξεκινήσει η εφαρμογή του ΦΠΑ στην παιδεία και την υγεία.

Σύμφωνα με μελέτη του υπουργείου Οικονομικών το 2018, η απαλλαγή από τον ΦΠΑ των εκπαιδευτικών υπηρεσιών κόστισε στον κρατικό προϋπολογισμό πάνω από 11,5 δισ. λεκ ετησίως ή περίπου 110 εκατ. ευρώ. Από το 2018 τα δίδακτρα και οι τιμές των εκπαιδευτικών υπηρεσιών έχουν αυξηθεί σημαντικά και οι απώλειες φέτος είναι ακόμη μεγαλύτερες. Ωστόσο, σύμφωνα με τους λογαριασμούς της κυβέρνησης το 2018, αν επιστραφεί ο ΦΠΑ στην εκπαίδευση, το ιδιωτικό σύστημα θα πληρώσει τουλάχιστον 110 εκατ. ευρώ περισσότερα. Αλλά οι φορείς εκμετάλλευσης στο ιδιωτικό σύστημα θεωρούν αυτή την πολιτική λανθασμένη την επιστροφή του ΦΠΑ ως προσέγγιση σε έναν τομέα που προσπαθεί να συμβάλει στη λύση του ανθρώπινου προβλήματα κεφαλαίου.

Ως αποτέλεσμα, τα δίδακτρα για 82.000 φοιτητές αυξάνονται

Ένας μαθητής στην ιδιωτική προπανεπιστημιακή εκπαίδευση στα Τίρανα πληρώνει περίπου 3.500 ευρώ ετησίως. Με την εφαρμογή του ΦΠΑ θα αυξηθεί το μέσο τέλος με 700 ευρώ το χρόνο, ανεβάζοντας την ετήσια πληρωμή στα 4200 ευρώ. Η ίδια λογική θα ισχύει και για τους φοιτητές στα ιδιωτικά πανεπιστήμια.

Ο ΦΠΑ στις υπηρεσίες εκπαίδευσης και υγείας καταργήθηκε το 2014 με τις αλλαγές στον νόμο ΦΠΑ. Η πολιτική αυτή ενθάρρυνε την ανάπτυξη του ιδιωτικού εκπαιδευτικού τομέα, τόσο με την αύξηση των σχολείων που πρόσφεραν την υπηρεσία, όσο και με τον αριθμό των μαθητών.

Το κύμα υψηλού κόστους κατέκλυσε και τον ιδιωτικό τομέα της εκπαίδευσης πέρυσι. Οι υψηλότεροι μισθοί για το προσωπικό, το υψηλότερο κόστος μεταφοράς και ενέργειας μετακυλίστηκαν πλήρως στις τιμές. Στα μη δημόσια σχολεία, τα δίδακτρα αυξήθηκαν πέρυσι, ανάλογα με τη σχολή, από 400 έως 1000 ευρώ ετησίως. Τα δίδακτρα των ιδιωτικών σχολείων στα Τίρανα για την προπανεπιστημιακή εκπαίδευση κυμαίνονται από 2.200 έως 27.000 ευρώ. Οι εκπαιδευτικές υπηρεσίες στο ιδιωτικό σύστημα χρεώνονται σε ευρώ, ενώ τα περισσότερα λειτουργικά έξοδα είναι σε τοπικό νόμισμα. Ανάλογα με τις σχολές οι μισθοί είναι σε ευρώ ή σε λεκ.

Η ισχυρή υποτίμηση του ευρώ οδήγησε σε μείωση των εσόδων για ολόκληρο τον κλάδο. Ένα ευρώ κόστιζε κατά μέσο όρο 119 λεκ το 2022 από 127,6 λεκ το 2018, σύμφωνα με την Τράπεζα της Αλβανίας. Αντιμέτωποι με συστηματικές απώλειες, πολλά σχολεία άρχισαν να χρεώνουν σε λεκ πέρυσι, εφαρμόζοντας ταυτόχρονα αυξήσεις τιμών. Η Αλβανία έχει υψηλό επίπεδο ευρωποίησης, που περιλαμβάνει μισθούς και αμοιβές σε πολλές υπηρεσίες, οι οποίες έχουν υποστεί ζημίες από την ταχεία υποτίμηση.

Εκτός από τη συναλλαγματική ισοτιμία, τα ιδιωτικά σχολεία επηρεάστηκαν πέρυσι και από την αύξηση των λοιπών λειτουργικών δαπανών. Η άνοδος της τιμής του πετρελαίου μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία αύξησε υπερβολικά το κόστος μεταφοράς, ενώ η κρίση ανθρώπινου κεφαλαίου, που έχει επηρεάσει και το ιδιωτικό εκπαιδευτικό σύστημα, οδήγησε σε αύξηση των μισθών του προσωπικού.

Στο ιδιωτικό σύστημα ασχολούνταν και «διακεκριμένοι» δάσκαλοι σε ηλικία συνταξιοδότησης. Η διαδικασία γήρανσης του πληθυσμού και η υψηλή μετανάστευση έχει επηρεάσει και τον τομέα της εκπαίδευσης, ο οποίος αγωνίζεται ολοένα και περισσότερο για τους εργαζόμενους.

Η εφαρμογή του ΦΠΑ επηρεάζει την αλβανική εκπαίδευση στο σύνολό της

Η εφαρμογή του ΦΠΑ πρακτικά θα χτυπήσει τα σχολεία που επενδύουν περισσότερο σε ποιότητα, μισθούς, επενδύσεις και νέες τεχνολογίες, άρα τα καλύτερα σχολεία της χώρας. Αυτό το μέτρο πλήττει ιδιαίτερα εκείνο το τμήμα της αλβανικής εκπαίδευσης που λειτουργεί ως πρωτοπορία και καθορίζει πρότυπα ποιότητας.

Οι ειδικοί του κλάδου πιστεύουν ότι η εφαρμογή του ΦΠΑ πλήττει χιλιάδες εκπαιδευτικούς και άλλους που εργάζονται στην ιδιωτική εκπαίδευση. Η εφαρμογή του ΦΠΑ και κατά συνέπεια η μείωση των μισθών και το κλείσιμο ενός μέρους των ιδιωτικών σχολείων θα φέρει αναπόφευκτα κοινωνικά και ανθρώπινα δράματα για χιλιάδες εργαζόμενους σε αυτά. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι θα προστεθούν στη λίστα των δυσαρεστημένων, που θα περιμένουν λύσεις και χρήματα από το κράτος.

Η εφαρμογή του ΦΠΑ δεν θα αποφέρει το αναμενόμενο εισόδημα στο κράτος. Οι υπολογισμοί για το πρόσθετο εισόδημα που υποτίθεται ότι θα επωφεληθεί το κράτος από την εφαρμογή του ΦΠΑ δεν λαμβάνουν υπόψη το γεγονός ότι ορισμένοι γονείς δεν θα μπορούν να πληρώσουν τα τέλη που θα αύξηση από τον ΦΠΑ και θα στείλει τα παιδιά στα δημόσια σχολεία.