Το τρίτο στοιχείο είναι αυτό που ξεπερνάει αυτό το φαινόμενο. Σύμφωνα με το INSTAT, η Αλβανία εξήγαγε αγαθά αξίας 361 εκατομμυρίων ευρώ τον Ιανουάριο του 2023 και 255 εκατομμυρίων ευρώ τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους. Οι εισαγωγές ανήλθαν σε 496 εκατομμύρια ευρώ τον Ιανουάριο του 2023 και αυξήθηκαν σε 513 εκατομμύρια ευρώ τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους. Το εμπορικό έλλειμμα ήταν 138 εκατομμύρια ευρώ τον Ιανουάριο του περασμένου έτους, αυξήθηκε σε 255 εκατομμύρια ευρώ τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους.

Τα στοιχεία του εξωτερικού εμπορίου υπολογίζονται στο εθνικό νόμισμα, το λεκ, και η ενίσχυση του μεταξύ των δύο περιόδων εξηγεί εν μέρει τη διαφορά. Το λεκ κόστιζε κατά μέσο όρο 1,16 ευρώ τον Ιανουάριο του περασμένου έτους και λιγότερο από 1,04 ευρώ τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους. Το ευρώ ενισχύθηκε κατά 10% κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Συνεπώς, η μείωση των εξαγωγών κατά 29% αντικατοπτρίζει περίπου σε ένα τρίτο τον υπολογισμό των ίδιων εξαγωγών με διαφορετικές συναλλαγματικές ισοτιμίες.

Αν αφαιρεθεί το αποτέλεσμα της συναλλαγματικής ισοτιμίας και οι εξαγωγές αναφέρονται σε σταθερές τιμές ευρώ, η μείωση είναι μικρότερη από 20%. Αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τις εισαγωγές, οι οποίες, ενώ αυξήθηκαν κατά 3,4%, σε σταθερές τιμές ευρώ θα έπρεπε να έχουν υποστεί μεγαλύτερη αύξηση. Και παρά την επίδραση της συναλλαγματικής ισοτιμίας, παραμένει γεγονός ότι ένα εξαιρετικά σημαντικό ποσό των 255 εκατομμυρίων ευρώ αποτελεί το εμπορικό έλλειμμα της χώρας.

Όλο το περασμένο έτος, η Τράπεζα της Αλβανίας και η κυβέρνηση δήλωναν επανειλημμένα ότι η ενίσχυση του ευρώ οφείλεται στη βελτίωση της εξωτερικής θέσης της χώρας, του εμπορικού ισοζυγίου, του ισοζυγίου πληρωμών και του ισοζυγίου κεφαλαίου.

Πράγματι, τα στοιχεία υποστηρίζουν αυτή την υπόθεση, αν και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, με τις πολύ προηγμένες τεχνικές οικονομικής ανάλυσης, λέει ότι η ενίσχυση του λεκ "δεν μπορεί να εξηγηθεί πλήρως" από τη βελτίωση του ισοζυγίου πληρωμών.

Το ΔΝΤ συμβουλεύει επίσης έντονα την Τράπεζα της Αλβανίας να μην επεμβαίνει στην αγορά συναλλάγματος και τονίζει ότι "η ελεύθερα κυμαινόμενη συναλλαγματική ισοτιμία πρέπει να είναι η πρώτη γραμμή άμυνας". Το ΔΝΤ παρέχει αυτές τις συμβουλές με βάση αδιάσειστα στοιχεία. Η ελεύθερα κυμαινόμενη συναλλαγματική ισοτιμία είναι τόσο ένας ισχυρός μηχανισμός, ισχυρότερος από την παρέμβαση της Τράπεζας της Αλβανίας, όσο και πιο φυσικός και λύνει τα προβλήματα πιο εύκολα. Η συναλλαγματική ισοτιμία αντικατοπτρίζει το συνολικό όγκο του εμπορίου και των υπηρεσιών της χώρας, όπου κυκλοφορούν δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ η Τράπεζα της Αλβανίας, με τις παρεμβάσεις της ύψους δεκάδων εκατομμυρίων ή εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, είναι ένας πολύ μικρότερος παράγοντας από την αυτορρύθμιση του εξωτερικού εμπορίου.

Συνοψίζοντας, καθώς το ευρώ ενισχύεται, ο γενικός κανόνας στην οικονομία υποδηλώνει ότι οι εξαγωγές της χώρας γίνονται πιο ακριβές και οι εισαγωγές φθηνότερες. Όμως, καθώς οι εισαγωγές ανταγωνίζονται την εγχώρια παραγωγή, το νόμισμα που χρησιμοποιείται για την πληρωμή αυτών των εισαγωγών μειώνεται, κάτι που οδηγεί αναπόφευκτα σε αποδυνάμωση του λεκ στην αγορά συναλλάγματος και αντιστροφή, δηλαδή σταδιακά πιο ακριβές εισαγωγές και σταδιακά φθηνότερες και πιο ανταγωνιστικές εξαγωγές.

Μόνο που αυτό δεν έχει συμβεί μέχρι στιγμής. Το εμπορικό έλλειμμα αυξήθηκε, αλλά το λεκ παραμένει ισχυρό. Από τις αρχές Ιανουαρίου, η μέση συναλλαγματική ισοτιμία έχει διαμορφωθεί περίπου στα 103,9 ευρώ ανά ευρώ, ένα ιστορικό ρεκόρ.