Η πρόσφατα δημοσιευμένη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Albania Screening 2023» παρουσιάζει την αξιολόγησή της για την κατάσταση στην Αλβανία μετά το τέλος του πρώτου γύρου συνομιλιών Αλβανίας-ΕΕ σχετικά με την πρόοδο προς τα πρότυπα που απαιτούνται για την ένταξη, από την έναρξη των διαπραγματεύσεων τον Ιούλιο του 2022 .

Σύμφωνα με τις αξιολογήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΚ), η Αλβανία παρουσιάζεται με μέτρια προετοιμασία και μερική συμμόρφωση της νομοθεσίας της με τη νομοθεσία της ΕΕ.

«Το νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο της Αλβανίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς είναι εν μέρει σύμφωνο με τη νομοθεσία της ΕΕ. Τα μέτρα κατά της διαφθοράς εξακολουθούν να έχουν, γενικά, περιορισμένο αντίκτυπο σε ευάλωτους τομείς όπως οι δημόσιες υποδομές, το κτηματολόγιο, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, τα τελωνεία, οι φόροι, η δημόσια διοίκηση, η εκπαίδευση, η υγεία, οι δημόσιες προμήθειες και οι συμβάσεις σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα.

Υπήρξαν ορισμένες ποινές για υψηλόβαθμους αξιωματούχους για κατηγορίες διαφθοράς, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει αναφερθεί κάποια ποινή για τον χαρακτηρισμό των πράξεων διαφθοράς ως σοβαρό έγκλημα», τονίζει η έκθεση.

«Υπάρχουν διατάξεις για δέσμευση και κατάσχεση κερδών που προέρχονται από ποινικό αδίκημα. Η Αλβανία θα πρέπει να εφαρμόσει πλήρως την οδηγία της ΕΕ για το πάγωμα και τη δήμευση οργάνων και προϊόντων εγκλήματος, να αυξήσει τη συνοχή του νομικού και θεσμικού πλαισίου για την πρόληψη της διαφθοράς και την ακεραιότητα των δημοσίων υπαλλήλων, ιδιαίτερα των υψηλού επιπέδου», συνιστά η Κομισιόν.

Εκτιμά ότι η πρόοδος της Αλβανίας στον τερματισμό της ατιμωρησίας της διαφθοράς υψηλού επιπέδου δεν είναι καθοριστική.

Η SPAK (Ειδική Εισαγγελία) πρέπει να ενισχυθεί και να εδραιωθεί

Για να επιτευχθεί αυτό, η ΕΚ συνιστά την ενίσχυση και την εδραίωση των επιχειρησιακών και ανθρώπινων ικανοτήτων της Ειδικής Δομής Καταπολέμησης της Διαφθοράς (SPAK) και του Δικαστηρίου για τη Διαφθορά και το Οργανωμένο Έγκλημα (GJKK).

«Η SPAK πρέπει να έχει μια προληπτική προσέγγιση για την καταπολέμηση της διαφθοράς υψηλού επιπέδου. Η Αλβανία πρέπει να διασφαλίσει ότι η SPAK έχει πρόσβαση σε όλες τις σχετικές βάσεις δεδομένων και συνεργασία μεταξύ εισαγγελέων, ανακριτών και κρατικών αρχών για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της διαφθοράς. Η SPAK χρειάζεται ένα σύγχρονο σύστημα διαχείρισης υποθέσεων και ηλεκτρονική συλλογή δεδομένων, η οποία αυτή τη στιγμή γίνεται χειροκίνητα» τονίζει η ΕΚ.

Σύμφωνα με την εκτίμηση της ΕΚ, παρόλο που έχουν επιβληθεί οριστικές ποινές για κατηγορίες διαφθοράς σε υψηλόβαθμους αξιωματούχους, «υπάρχει ασυμφωνία μεταξύ του αριθμού των ερευνών και του αριθμού των τελικών ποινών».

«Η αύξηση του αριθμού των τελεσίδικων καταδίκων υψηλού επιπέδου αξιωματούχων πρέπει να παραμείνει σημαντική προτεραιότητα για την περαιτέρω αντιμετώπιση της κουλτούρας της ατιμωρησίας", σημειώνει η ΕΚ.

Κτηματολόγιο – κανένα αποτελεσματικό μέτρο κατά της διαφθοράς

Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία, αν και κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα για σημαντικό μέρος των πολιτών της Αλβανίας, παραμένει ακόμα στα χαρτιά και δεν εφαρμόζεται στην πράξη. Η ΕΚ εστιάζει στον ρόλο που παίζει η διαφθορά στο Κτηματολόγιο στην άρνηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας.

Η επιδείνωση της κατάστασης σχετικά με το δικαίωμα στην ιδιοκτησία παρουσιάζεται μέσα από ανησυχητικά στοιχεία όπως 7.000 ανεξέταστα αιτήματα για απόδοση περιουσίας στους ιδιοκτήτες και 4.000 ανεκτέλεστες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο, όπου οι πολίτες της Αλβανίας έχουν υποβάλει υποθέσεις περιουσίας, όταν τα κατά τόπους δικαστήρια με τις αποφάσεις τους έχουν παραβιάσει το δικαίωμα ιδιοκτησίας. Περίπου 500.000 ακίνητα εμφανίζονται μη καταγεγραμμένα και το 80 τοις εκατό των στοιχείων για τα εγγεγραμμένα ακίνητα είναι λανθασμένα.

Εμπορία ανθρώπων

Η Κομισιόν διαπιστώνει ότι Αλβανοί πολίτες διακινούνται σε γειτονικές χώρες και κράτη μέλη της ΕΕ για σεξουαλική εκμετάλλευση, καταναγκαστικής εργασία και εγκληματικότητα.

«Τα παιδιά που τοποθετούνται σε ιδρύματα και τα παιδιά της κοινότητας των Ρομά και της Αιγύπτου είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην εμπορία», αναφέρει η έκθεση.

Σύμφωνα με την Κομισιόν, η αναγνώριση πιθανών θυμάτων εντός αλβανικού εδάφους ή μεταξύ μεταναστών που εισέρχονται στη χώρα είναι ανεπαρκής. Το βελτιωμένο νομοθετικό πλαίσιο για τα θύματα δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί. Ο αριθμός των τελεσίδικων καταδίκων για εμπορία ανθρώπων είναι πολύ χαμηλός.