Καθ' όλη την εορταστική περίοδο του Δωδεκαημέρου, η Δερβιτσάνη και ευρύτερα η ιστορική Δερόπολη, αναβιώνει μια σειρά από έθιμα τα οποία σχετίζονται κατ' ένα μέρος τους με την αρχαία ελληνική παράδοση, με αποκορύφωμα το "πάντρεμά" της με την ορθόδοξη – βυζαντινή παρακαταθήκη των Πατέρων της Εκκλησίας μας.
Οι ετοιμασίες για τη μεγάλη ημέρα της Πρωτοχρονιάς στη Δερβιτσάνη ξεκινούσαν και ξεκινάνε κατά την διάρκεια των ημερών που έπονται της γιορτής των Χριστουγέννων. Επίκεντρο παραμένει η εορτή της Περιτομής του Χριστού και τη μνήμη του Αγίου Βασίλειου, Επισκόπου Καισαρείας. Εκείνες τις μέρες οι Δερβιτσιώτες εφοδιάζουν τα σπιτικά τους με τα απαραίτητα εδέσματα και κυρίως με το χοιρινό κρέας, ή το κοτόπουλο, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί στην παρασκευή της ηπειρώτικης Βασιλόπιτας. Πράγματι, μιλάμε για μια αλλιώτικη «ιεροτελεστία», με τις γυναίκες να ανοίγουν φύλλα στο σουφρά*, έπειτα να τα ψήνουν στη φωτιά, να καθαρίζουν τα κρομμύδια και να ετοιμάζουν το σινί* όπου μετά θα ρίξουν την Πίτα, χωρίς βέβαια να ξεχνάνε το «φλουρί» της…
Όσο για τα κάλαντα, τα παιδιά ακολουθούσαν την τακτική των Χριστουγένων, λέγοντας τα «Κόλιαντα», ή και το γνωστό «Αρχιμηνιά κι αρχή χρονιά…»
Τα παλαιότερα χρόνια, την παραμονή όλες οι οικογένειες της Δερβιτσάνης κάθονταν μαζεμένες κοντά στο τζάκι ή στην «ομπλή» όπως λέγονταν στο χωριό μας το τζάκι αφού πρώτα έριχναν πολλά ξύλα για να ζεσταθεί καλά το σπίτι.
Μετά ο αρχηγός της οικογένειας, ο οποίος στις περισσότερες περιπτώσεις ήταν ο πάππος, έπαιρνε το «κοφτανέτσι», ένα είδος αγκαθωτού φυτού και με τη σειρά έριχνε από ένα φύλλο του να καεί σ' ένα καυτό μαυρούκι*, λέγοντας το όνομα του κάθε μέλους της οικογενείας. Εάν το φύλλο έτριζε και αναπηδούσε, αυτό σήμαινε ότι το νέο έτος για το συγκεκριμένο άτομο θα κυλούσε ευχάριστα και με τύχη. Στο τέλος ο πάππος έριχνε όλο το κοφτανέτσι στη φωτιά για να «στρίξει».
Επίσης ανήμερα της Πρωτοχρονιάς όλοι φρόντιζαν ειδικά τον εαυτό τους, φορώντας τα καλά τους ρούχα και πηγαίνοντας οικογενειακώς στην Εκκλησιά. Τα παλιά τα χρόνια όπως λένε οι παλιοί του τόπου μας, μόνον όσοι ήταν άρρωστοι δικαιολογούνταν και μπορούσαν να παραμείνουν στο σπίτι τους , περιμένοντας κάποιον να τους φέρει το αντίδωρο.
Εκείνη τη μέσα ολοι προσπαθούσαν να παραμείνουν χαμογελαστοί και γλυκομίλητοι, μιας και πίστευαν πως έτσι θα κυλούσε για εκείνους το υπόλοιπο έτος.
Μην ξεχνάμε πως την Πρωτοχρονιά γινόταν και η «τελετή» του Ποδαρικού, μιας και οι επισκέψεις στους συγγενείς ήταν υποχρεωτικές. Όταν ο επισκέπτης πλησίαζε την πόρτα του σπιτιού των συγγενών του, έμπαινε με το δεξί του πόδι για να τους πάνε όπως έλεγαν, όλα «δέξα»…
*σουφράς = ξύλινη επιφάνεια όπου ανοίγονται τα φύλλα για τις πίτες
*σινί = μεγάλο ταψί από χαλκό ή αλουμίνιο
*μαυρούκι = μαυρόπετρα
Σχόλια