Η παιδεία ήταν και είναι πάντα έκφραση μιας κοινωνική δομής.

Πολύ γρήγορα σπάνε οι κλειστές παραδοσιακές κοινότητες. Αναπτύσσεται το εμπόριο.

Οι έμποροι αισθάνθηκαν την ανάγκη του σχολείου.

Παντού βρίσκουμε πνευματικές εστίες.

Τα πρώτα σχολεία τα συντηρούσε η εκκλησία.

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΥΤΣΑΝΗ

Στην Πολύτσανη λειτούργησαν πολύ γρήγορα και πριν την καταστροφή του 1626 – 1661.ΟΙ. Λαμπρίδης μαρτυρά πως στην Πολύτσανη «εδιδάσκετο και υφαντικη και προ της καταστροφής»…

Στα 1672 ο Όσιος Σοφιανός ιδρύει μοναστηριακή σχολή στο μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου με μαθητές από της γύρω περιοχές, Ρίζας, Ζαγοριάς.

Τα έξοδα ήταν του μοναστηριού.

Βάσει του σχολείου ήταν το ψαλτήρι και το οκτάηχο.

Το μοναστήρι είχε και αξιόλογη βιβλιοθήκη.

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΝΑΡΘΗΚΑ

Αυτά τα σχολεία τα βρίσκουμε παντούστην Ήπειρο. Το μάθημα γινόταν στο νάρθηκα. Δάσκαλος ο παπάς. Μάθημα γινόταν με το ψαλτήρι και αργότερα μάθαιναν: Γραμματική, Ιερά ιστορία, μαθηματικά.

Σιγά σιγά τα σχολεία του νάρθηκα έγιναν κοινοτικά.

ΤΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

Οι συνθήκες άλλαξαν. Γεννήθηκε η ανάγκη το μάθημα να γίνεται σε αίθουσες.

Οι δάσκαλοι έχουν τελειώσει διάφορες σχολέςκαι τους πλήρωνε η κοινότητα.

Ο PHILIPSON μας πληροφορεί ότι στα μέσα του 19ου αιώνα εις Πολύτσανην υπήρχε

ακμάζουσα σχολή εδιδάσκονταν και η υφαντουργική.

ΤΟ ΑΡΡΕΝΑΓΩΓΕΙΟ

Τη σχολή τη συντηρούσαν οι Πολυτσανίτες της Ρουμανίας.

Τέτοια σχολεία άρχισαν να ιδρύονται και στα χωριά του Πωγωνίου και Δέλβινου, Δρόπολη κλπ.

Μέχρι το 1866 στην Πολύτσανη έχουμε δύο ξεχωριστές σχολές, αλληλοδιδακτική και την ελληνική. Αυτή την χρονιά κτίζεται νέο σχολείο με οκτώ τάξεις.

Στα 1873-74 έχουμε120 μαθητές. Η εκπαίδευση ήταν τέλεια και είχε και ηθικό χαρακτήρα. Διδάσκονταν Μαθηματικά, Γεωγραφία ,Ιστορία, Φυσική, ελληνική μυθολογία, Γραμματική κλπ.

Η ΑΣΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

Από την συγχώνευση του Δημοτικού και του Ελληνικού έχουμε την Αστική Σχολή.

Αυτό έγινε το1902. Έχουμε τέσσερειςτάξεις προκαταρκτικέςκαι τρεις ανώτερες.

Διδάσκονταν η ελληνική, γαλλική, η τούρκικη, Μαθηματικά, Ιστορία, Γεωγραφία κλπ. Τα παιδιά πήγαιναν σχολείο στα εφτά χρόνια. Εξετάσεις γινόταν το εξάμηνοστην εορτήτων Τριών Ιεραρχών και στο τέλοςτης χρονιάς.

Τα προβλήματα του σχολείου γινόταν γνωστά στους Πολυτσανίτες δια μέσου του ¨Ταχυδρόμου¨ Κωνσταντινούπολης.

Στην πορεία αλλάζει και η δομή των σχολείων και το επίπεδο των γνώσεων .

Οι Πολυτσανίτες δεν ξέχνουν και την ισότητα των δυο φύλων.

Χρήστος Τσελίκης