Η προσφορά του Ευλογίου Κουρίλα στον Βορειοηπειρωτικό Αγώνα

Ο Μητροπολίτης Ευλόγιος Κουρίλας, ήδη από την εποχή που ήτανε απλός μοναχός, επισκέπτονταν τα χωριά της Βορείου Ηπείρου και μιλούσε για τους εθνικούς απελευθερωτικούς αγώνες. Ενώ χαρακτηριστική είναι η προσπάθειά του να προσεγγίσει τον ιατρό Μιχαήλ Τορτούλη – πρόεδρο της αλβανικής κοινότητας στο Κάιρο της Αιγύπτου – προσπαθώντας να του εμφυσήσει την ιδέα, προσεγγίζοντάς τον στο δυαδικό βασίλειο Ελλάδας και Αλβανίας.
Εκτός των άλλων, ο Ευλόγιος με την οικονομική ενίσχυση της ελληνικής κυβέρνησης, συμβάλλει στην έκδοση της αλβανικής εφημερίδας "Shkreptima", με απώτερο σκοπό το αγώνα των Αλβανών κατά των Βουλγάρων και των Τούρκων.
Εδώ αξίζει να τονίσουμε και την σύμπραξη και τη βοήθεια του είχε από τον τότε Υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας Ίωνα Δραγούμη, αλλά και από τον Έλληνα διπλωμάτη Α. Σαχτούρη κατά το 1911. Τότε με τη βοήθεια και του Υπουργού Εξωτερικών Ίωνα Δραγούμη και του διπλωμάτη Α. Σαχτούρη εκτυπώθηκαν σειρές αλβανικών βιβλίων για τα σχολεία της Αλβανίας και Σύνδεσμος διατηρήθηκε μέχρι το 1913.

Εκείνη την περίοδο η Ελλάδα οργανώνει και στηρίζει το Προξενείο της στα Ιωάννινα και τα υποπροξενεία της στην Πρέβεζα, στο Αργυρόκαστρο, στην Αυλώνα, στο Μοναστήρι – τότε συμπεριλαμβάνονταν και η Κορυτσά – με Έλληνες αξιωματούχους.

Ο ίδιος αντιστάθηκε στον αλβανισμό, στηρίζοντας τον Αλβανοελληνικό Σύνδεσμο, διατρανώνοντας επίσης και την ελληνικότητά του, ενώ παράλληλα απάντησε στους κατήγορούς του με τα παρακάτω λόγια:

«Τά πρός τήν εὐθεῖαν ταύτην πολιτικήν ἀντίθετα κηρύγματα τοσοῦτον ἔχουσι δηλητηριάσει τήν ψυχήν τῆς πλειονότητος τῶν Ἀλβανῶν, ὥστε νά μή δύναταί τις νά ἀνοίξῃ τό στόμα ὑπέρ τῶν Ἑλλήνων. Τά βιβλία μου εἶναι γραμμένα εἰς ὡραίαν ἑλληνικήν καταθέλγουσαν καί αὐτούς τούς φιλολόγους τῆς Ἀλβανίας καί τοῦτο βαρέως φέρουσιν οἱ ἀλβανισταί διότι οὐδέν ἔχω γράψει ἀλβανιστί, καί τοῦτο ἐγώ εἰμι ἑλληνικώτερος τοῦ ὑπουργείου ἐξωτερικῶν, ὅπερ τό 1910 ἐτύπωσε διδακτικά ἀλβανικά βιβλία (...)».

Από την άλλη, στο πεδίο του αγώνα, παρατηρείται η ίδρυση των ενόπλων τμημάτων – τα λεγόμενα Ηπειρώτικα Κομιτάτα – και της Ηπειρωτικής Εταιρείας υπό τους αξιωματικούς Παναγιώτη Δαγκλή και Σπύρο Σπυρομίλιο. Αφού οι Μεγάλες Δυνάμεις ορίζουν τη γνωστή Επιτροπή των Αντιπροσώπων και ενώ είχανε αναγνωρίσει το αλβανικό κράτος άνευ όμως των συνόρων του, παράλληλα προχωρούσαν και στη διχοτόμηση της Ηπείρου. Κατά τις επισκέψεις των Αντιπροσώπων και κατά την ομολογία τους, στις περιοχές της Βορείου Ηπείρου έσφυζε ο ελληνισμός, αλλά και η επιθυμία των Μουσουλμάνων της περιοχής να συμπεριληφθούν και να παραμείνουν εντός του ελληνικού κράτους.

Ο Ευλόγιος Κουρίλας, ο οποίος δεν είχε ακόμη γίνει επίσκοπος Κορυτσάς, παρότρυνε το λαό της Κορυτσάς να ξεσηκωθεί και να αιτηθεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις την ένωση του με την Ελλάδα. Πριν την εισβολή των Ιταλών στην Κορυτσά, αναφέρει:

«Ἐγνώριζον τί μέ ἀνέμενεν ἀφοῦ ἐπί τριετίαν εἰχον κηρύξει ἀμείλικτον κατά τῶν Ἰταλῶν καί τῶν καθολικῶν προπαγάνδας πόλεμον. Ἀκόμη 2 – 3 ἡμέρας πρίν φθάσωσιν ἐνῶ ἐβομβάρδιζον τήν πόλιν, τούς ἔψαλλον τόν ἀναβαλλόμενον. Τό Μέγα Σάββατον ἐξέγειρον τόν λαόν νά ζητήση τήν ἕνωσιν μετά τῆς Ἑλλάδος καί προσωπικῶς ἀπήτησα τοῦτο παρά τοῦ Ἕλληνος προξένου ἀλλ΄ ἀφήνω τά ὁμιλήσουν ἄλλοι».

Με το εκκλησιαστικό πλήρωμα της Κορυτσάς να συμφωνεί με την άποψη του Κουρίλα για ένωση με την Ελλάδα, ο μετέπειτα Μητροπολίτης μεταβαίνει στον Έλληνα Πρόξενο της Κορυτσάς, με το αίτημα να έρθει άμεσα στην πόλη και ευρύτερα ο ελληνικός στρατός, ώστε να καταλάβει την περιοχή.

Κατά την εισβολή των Ιταλών στην Κορυτσά, ημέρα Μεγάλη Παρασκευή, ο Μητροπολίτης κράτησε στάση χριστιανική και πατριωτική. Παρά την εντολή να σταματήσει το κήρυγμά του προς το εκκλησίασμα, δεν το σταμάτησε, αλλά συνέστησε ψυχραιμία στο λαό, παρά του ότι τα εχθρικά αεροπλάνα πετούσαν ορμητικά και απειλητικά πάνω από την πόλη σκορπίζοντας τον φόβο και τον τρόμο. Τέλεσε όλες τις ιερές ακολουθίες, χωρίς να παραλείψει καμιά τους, περιφέροντας ως και τον Επιτάφιο του Χριστού. Όταν οι Ιταλοί εισέβαλαν στην Κορυτσά, εκείνος έδειξε στάση παραδειγματική. Ενώ η πόλη χαιρετούσε και υποδέχονταν τους Ιταλούς κατακτητές, εκείνος κλείστηκε Μητρόπολη και κατάφεραν να τον φέρουν εμπρός τους, δια της βίας.

Και τότε είπε:

«ἄλλαι μέν βουλαί ἀνθρώπων ἄλλα δέ θεός κελεύει, τό λάβαρον τοῦ σταυροῦ θέλει ἀντικαταστήσει τήν ἡμισέληνον, εἴη τό ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον».

Παρόλες τις πιέσεις, εκείνος δεν συνεργάζονταν με τις Ιταλικές αρχές και παρέμενε κλειστός στην οικία της μητροπόλεως. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε και την επίσκεψη του Ιταλού στρατηγού Ρώση στη Μητρόπολη, όπου εκεί ο Ευλόγιος του μίλησε με έντονο τρόπο υπέρ των ορθόδοξων και των ελληνικών δικαιωμάτων, χρησιμοποιώντας παράλληλα και τα κατάλληλα επιχειρήματα για τον ελληνικό πολιτισμό και την παιδεία ολόκληρης της επαρχίας του. Αφού ο Ιταλός συγκινήθηκε, υποσχέθηκε στο Μητροπολίτη να του αναθέσει τη δημογεροντία της Κορυτσάς και παράλληλα πως θα σεβαστεί την Εκκλησία καθώς και τα ήθη και έθιμα του πολιτισμένου λαού της Κορυτσάς.

Αυτό είχε ως συνέπεια το σφοδρό πόλεμο που δέχθηκε από τους Ουνίτες, οι οποίοι διέδιδαν στους Αλβανούς της περιοχής πως εκπροσωπούσε μόνο τα ελληνικά συμφέροντα.

Μετά τη μόνιμη παραμονή του στην Ελλάδα, στα τέλη του 1940 στηρίζει το Βορειοηπειρωτικό Αγώνα προχωρώντας στην ίδρυση του Συλλόγου «Σελασφόρος Κορυτσάς – Μοσχοπόλεως – Πρεμετής – Κολωνίας».

Ο Σύλλογος είχε ως σκοπό του τον αγώνα για την πραγμάτωση των εθνικών δικαίων, την εμψύχωση των μελών του, τη συστηματική καταπολέμηση της προπαγάνδας, τη διατήρηση των εθίμων και την παροχή βοήθειας στους καταδιωκόμενους ομογενείς, με τη συνεργασία της Κεντρικής Επιτροπής Βορειοηπειρωτικού Αγώνα
Ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας Ν. Πλαστήρας, ζητά εγγράφως την άποψή του για τα ελληνο – αλβανικά ζητήματα, με τον Ευλόγιο Κουρίλα να καταγράφει το σχετικό ζήτημα, σε απόρρητο σημείωμά του.

Το Διοικητικό Συμβούλιο της Εθνικής Νεολαίας Ηπείρου με έδρα τα Ιωάννινα εξέδωσε ομόφωνο ψήφισμα – το οποίο γνωστοποίησε και στον ίδιο – που επί λέξει αναφέρει τα παρακάτω:

«Τό Διοικητικόν Συμβούλιον τῆς Ἐθνικῆς Νεολαίας Βορείου Ἠπείρου Ἰωαννίνων συνελθόν ἐκτάκτως σήμερον τήν 8ην Φεβρουαρίου 1948 καί ἀκοῦσαν τόν πρόεδρον αὐτοῦ ἐκθέσαντος τήν ὑπέροχον Θρησκευτικήν, Κοινωνικήν δράσιν τοῦ ἀκαμάτου ἐργάτου τῶν γραμμάτων σοφοῦ καθηγητοῦ τοῦ Ἐθνικοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν Σεβασμ. Μητροπολίτου Κορυτσᾱς κού κού Εὐλογίου Κουρίλα ἀγωνιζομένου τόν δίκαιον ἀγώνα ὑπέρ ἀπολυτρώσεως τῆς ὑποδούλου ἠμῶν Πατρίδος Βορείου Ἠπείρου, τῆς ὁποίας ἐπίλεκτον τυγχάνει τέκνον καί τήν ὁποίαν ἰδιατέρως τιμᾶν τῆ Μητρί πατρίδι ἀποφασίζει ὅπως ἐκφρασθῆ πρός αὐτόν ἡ βαθυτάτη εὐγνωμοσύνη τῆς Ἐθνικῆς Νεολαίας Βορείου Ἠπείρου Ἰωαννίνων δι΄ ὅσα ἔπραξε καί πράττει ὑπέρ τῆς αἰσίας λύσεως τῆς βορειοηπειρωτικῆς ὑποθέσεως»

Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Κορυτσάς πεθαίνει κατά την 21η Απριλίου του 1961 έπειτα από εγκεφαλικό επεισόδιο που υπέστη στη Στρατονίκη Θεσσαλονίκης, όπου είχε μεταβεί για να δει τα προσφιλή συγγενικά του πρόσωπα. Τη Νεκρώσιμη Ακολουθία τέλεσε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Θεόκλητος, υπό την παρουσία πολλών μητροπολιτών, πανεπιστημιακών, κρατικών αξιωματούχων και ηπειρωτικών συλλόγων και των εκπροσώπων. Η ταφή του γίνεται στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών σε τάφο που παραχώρησε το δήμος της πρωτευούσης.