Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΒΟΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ ΤΟΥ 1821

Κατά το έτος 1430 τα Ιωάννινα καταλαμβάνονται από τούς Οθωμανούς, υπό την αρχηγία τού Σινάν Πασά, ο οποίος την 9η Οκτωβρίου τού ιδίου έτους, δεσμεύτηκε εγγράφως γιά το σεβασμό πολλών προνομίων της Εκκλησίας, καθώς καί των κατοίκων της πόλεως.Ωστόσο ήδη από εκείνη την περίοδο η αντίσταση κατά των κατακτητών δεν έλειψε, με τον αγωνιστή Λάμπρο Πάλλη από γνωστή οικογένεια της Παραμυθιάς να ξεχωρίζει .

Καθ' όλη τη διάρκεια της οθωμανικής υποδούλωσης στην Ήπειρο συναντάμε εκλεκτούς αγωνιστές καί εξεγέρσεις κατά των Τούρκων, οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις – όπως εκείνη της Χιμάρας πού καταλήφθηκε από τούς Τούρκους το 1518 – αποδίδουν στούς Ηπειρώτες αρκετά προνόμια. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί καί η επανάσταση των Χιμαριωτών τού 1684.

Μία επίσης εξέχουσα προεπαναστατική προσωπικότητα στην περιοχή τού Αργυροκάστρου, είναι εκείνη τού επισκόπου Δρυινουπόλεως καί Αργυροκάστρου Σοφιανού, ο οποίος παραιτούμενος από το επισκοπικό του αξίωμα, εκάρη μεγαλόσχημος μοναχός στην Ιερά Μονή Αγίου Αθανασίου Πολύτσανης καί συνετέλεσε στην αναχαίτιση τού εξισλαμισμού της Ρίζης καί της Ζαγοράς.

Όσον αφορά την περιοχή τού Δελβίνου, κατά τα έτη 1730–40 ο Παπα- Γιάννης Θέμελης, πατέρας τού μοναχού Σαμουήλ τού Κουγκίου, από το χωριό Μαχαλά τού Δελβίνου, επειδή αλλαξοπίστησαν συγχωριανοί του, έκαψε το χωριό, μαζί με αρκετούς από τούς αλλαξοπιστήσαντες, καθώς καί το μιναρέ στο τζαμί τού χωριού, γιά να τούς εκφοβίσει.

Μετά την έκρηξη της Επαναστάσεως, στις 13 Μαρτίου τού 1822, σε διακήρυξη τού προέδρου τούΕκτελεστικού Σώματος Α. Μαυροκορδάτου, τίθενται τα όρια των ελληνικών διεκδικήσεων στον αγώνα πού ήδη διεξαγόταν. Όταν λοιπόν κηρύχθηκε ο ναυτικός αποκλεισμός όλων των παραλίωναπό τούς επαναστάτες, τα όρια του έφθασαν βόρεια στο Ιόνιο, ως τον Αώο καί το Δυρράχιο. Παράλληλα σε επιστολή της Γερουσίας Δυτικής Ελλάδος προς τούς προκρίτους της Χιμάρας στις 26 Απριλίου 1822, τονίζονται μεταξύ άλλων τα εξής: «Ημείς σας λέγομεν ότι η Διοίκησις φροντίζει διά την ασφάλειαν των ελευθερωμένων μερών, αλλά ακόμη περισσότερον εις το να ελευθερώσηόσα μέρη στενάζουσιν υπό κάτω εις τον βάρβαρον ζυγόν των τυράννων». Στη συνέχεια δικαιολογείται γιά τη μη αποστολή πλοίων στη Χιμάρα, λόγω της εξόδου τού τουρκικού στόλου από τα Δαρδανέλια καί της καταστροφής της Χίου, στις 30 Μαρτίου τού 1822. Αργότερα καί ο Καποδίστριας στο υπόμνημά του, στις30 Οκτωβρίου 1827, προς τις Μεγάλες Δυνάμεις καθορίζει ως βόρεια γραμμή των συνόρων τον Αώο ποταμό («Η φυσικωτάτη φορά της οροθετικής αυτής γραμμής, είναι η τού ποταμού της Βογκούσης (Αώου) ακολουθία»).

ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΙΤΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

Η Φιλική Εταιρεία, όπως αναφέρει επιστολή τού Αθ. Ψαλίδα, είχε στρέψει από νωρίς την προσοχή της στην Ήπειρο καί ιδιαιτέρως στα Γιάννινα από τα οποία ανέμεναν πολλά. Υπήρχε σχέδιο «να σηκώσουν τα άρματα όλη η δυτική πλευρά της Ηπείρου, οι ονομαζόμενοι Παρακαλαμίτες, να ενωθούν με τούς Σουλιώτες, χωριά της Κόνιτσας καί να φθάσουν έως το Αργυροκάστρο, αφού ενωθούν με εκείνο της Παλιάς Πωγωνιανής καί να σύρουν στο μέρος τους, τούς εκεί χαύνους Αρβανίτες».Φιλικοί με καταγωγή από τη Βόρειο Ήπειρο καταγράφονται οι: Μιχαήλ Λαζάρου Στέλιος, Ελευθεριάδης Βενιαμίν από την Σέλτση, Γούλας καί Κανούσης από το Λεσκοβίκι κ.α.

Οι αγωνιστές πού έλαβαν μέρος στην Επανάσταση τού 1821 από την περιοχή τού Αργυροκάστρου ήταν:

1. Αθανασίου Γεώργιος, συμπολεμιστής τού Μ. Μπότσαρη, απεβίωσε το 1865.

2. Αθανασίου Δημήτριος, Αργυροκαστρίτης, έγκριτος πολίτης των Ιωαννίνων, αφού φυγάδευσε τον υιό του γιά να σωθεί από τον Αλή πασά, εξορίσθηκε καί μετέβη στην Ελλάδα το 1822.

3. Βάγιας Θανάσης από τη Λέκλη τού Αργυροκάστρου (1765 – 1834), ωφέλησε τον αγώνα τού 1821, διότι ήταν έμπιστος αρχηγός της φρουράς τού Αλή πασά καί διέπρεψε στρατιωτικά με τούς επίσης αγωνιστές, τον Μπουκουβάλα, τον Καραίσκο, τον Στράτο, τον Ίσκο, το Γριβόπουλο, τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, τον Αθανάσιο Διάκο.

4. Γκέκας Αθανάσιος, Αργυροκαστρίτης ιατρός – χειρουργός εγκατεστημένος στη Δωρίδα έλαβε μέρος σε πολλές μάχες καί τραυματίσθηκε το 1827.

5. Γκίκας Χρίστος η Χριστόπουλος η Τόλιας,Αργυροκαστρίτης, αγωνίσθηκε με τον Ανδρούτσο, τον Γκούρα καί τον Κριψώτη.

6. Ζάππας Ευάγγελος, ο μετέπειτα Εθνικός Ευεργέτης, (1800–1865) γεννήθηκε στο Λάμποβο τού Αργυροκάστρου, όπου καί έμαθε τα πρώτα του γράμματα. Μικρός πήγε ως καλός σκοπευτής στην υπηρεσία τού Αλή πασά. Το 1820, πηγαίνει στούς Σουλιώτες καί γίνεται το «δεξί χέρι» τού Μάρκου Μπότσαρη, ο οποίος καί τον πήρε στο Μεσολόγγι. Με τον καπετάν Ζέρβα πήγε στην εκστρατεία της Σπλάντζας κοντά στην Πάργα καί μετέβη στο Σούλι γιά να ειδοποιήσει τούς Σουλιώτες. Σε αντίποινα γιά τη δράση του, οι Τούρκοι φυλάκισαν τη μάνα του. Ως το τέλος τού Αγώνα, προβιβάστηκε σε ταξίαρχο. Έπειτα, κατά το 1832, πήγε στη Ρουμανία, όπου από πολεμιστής έγινε αγρότης καί εν τέλει πλούσιος καί ευεργέτης.

7. Ιωάννου Γεώργιος, Αργυροκαστρίτης καπετάνιος τού Αλή πασά, μπουλουκτσής τού Ανδρούτσου καί συναγωνιστής των Καραισκάκη καί Τζαβέλλα.

8. Κυριακούλης Πολυχρόνης η Πολυζώης Αργυροκαστρίτης. Γεννήθηκε κατά το 1800. Στα 1821 εργαζόταν στη Σμύρνη, από όπου μετέβη στην Πάρο καί ύψωσε τη σημαία της επαναστάσεως. Έλαβε μέρος σε πολλές μάχες, στα 1823 μεταβαίνει στην Κρήτη καί αναγνωρίζεται καπετάνιοςαπό τον Τομπάζη. Στα 1824 γίνεται χιλίαρχος στο Ναύπλιο, πολεμά τον Ιμπραήμ με τον Κολοκοτρώνη, ξαναπηγαίνει στην Κρήτη υπό τον Χατζημιχάλη όπουτο 1828 «πέφτει»με ηρωικό τρόπο.

9. Αναστάσιος ο Αργυροκαστρίτης, χιλίαρχος, εκστράτευσε με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στη Βλαχία, στο Δραγατσάνι καί πέθανε στη Ρωσία.

10. Αναστάσιος, άλλος οπλαρχηγός μπουλουκτσής, Αργυροκαστρίτης υπό τον Δημ. Μακρή, έλαβε μέρος σε μάχες στην Αιτωλοακαρνανία καί υπό τον Τζαβέλλα στις τρείς πολιορκίες τού Μεσολογγίου, όπου καί πληγώθηκε τρείς φορές. Στα 1826 – 27 πολέμησε καί υπό τον Καραισκάκη.Απεβίωσε σε ηλικία 70 ετών στη Μεσάριστα της Μακρυνείας τού Μεσολογγίου

11. Νικόλαος, Αργυροκαστρίτης, εγκατεστημένος στη Δαυλίδα, κατά το 1822 υπηρέτησε υπό τον Κίτσιο Τζαβέλλα, ύστερα υπό το Φωτομάρα μέχρι το 1827 καί το 1830 ήταν αξιωματικός.

12. Σωτήριος, οπλαρχηγός της Στερεάς Ελλάδας, το 1824 βρίσκονταν στην Ύδρα προς απόκρουση τού τουρκικού στόλου.

13. Θωμάς ο Αργυροκαστρίτης, εγκατεστημένος στη Θήβα, ο οποίος καί διέπρεψε στη μάχη της Ακροπόλεως όπου καί πληγώθηκε αγωνιζόμενος πλάι στούς Γκούρα, Πανουργιά καί Τζαβέλλα, ως αξιωματικός.

14. Σταύρος ο οπλαρχηγός της Στερεάς Ελλάδας, ο οποίος μαζί με τούς άνδρες του αποτελούσε μέρος της φρουράς της Ύδρας τον Αύγουστο τού 1824, υπό το φόβο της επιδρομής τού Τουρκικού στόλου.

Ο λόγιος καθηγητής κ. Άγγελος Ν. Παπακώστας, στην εφημερίδα των Αθηνών «Ηπειρωτικόν Μέλλον» της 13–12 –1950, μαζί με τούς ανωτέρω αγωνιστές αναφέρει καί τούς κάτωθι:

1. Βασίλειος ο Αργυροκαστρίτης

2. Αθανάσιος Βασιλείου

3. Ιωάννης Βασιλείου

4. Γκέκας Ιωάννης

5. Γκέκας Νικήτας

6. Γκέκας Χρίστος

7. Κατσαντώνης Αντώνιος

8. Μάκος Κώστας

9. Πάνος Γιαννάκης

10. Σάββας Αντώνιος

11. Χάιτος Δημήτριος

12. Κοναύλης Νικόλαος

13. Κρίνας Παναγιώτης

14. Κώστας Μήτρος

Ιδιαίτερη μνεία ωστόσοαξίζει να γίνει σε 2 πρόσωπαμε καταγωγή από το Αργυροκάστρο. Ο πρώτος είναι ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης (1775 – 1828), έμπορος στην Κωνσταντινούπολη καί Φιλικός, με το Αργυροκάστρο, τούς Βουλιαράτες, την Πρεμετή αλλά καί το Δελβινάκι να ερίζουν γιά την καταγωγή του. Με δαπάνη του προμηθεύθηκε ολόκληρο φορτίο με όπλα καί πολεμοφόδια, συγκρότησε σώμα ιππικό καί έλαβε μέρος στούς αγώνες κατά των Αιγυπτίων στα 1825. Κατά το 1826, με προτροπή τού Κωλέττη, μαζί με οκτακόσιους άνδρες, μεταβαίνει στη Συρία γιά να ενισχύσει τον Εμίρη τού Λιβάνου κατά τού Σουλτάνου. Μετά την αποτυχία αυτής της αποστολής, επέστρεψε στην Ελλάδα, λαμβάνοντας μέρος στις επιχειρήσεις τού Καραισκάκη στην Δόμβραινα καί στην Αττική. Ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης κατά το 1827 διορίσθηκε αρχηγός όλου τού άτακτου Ελληνικού Ιππικού. Το 1828 εκστράτευσε στην Κρήτη όπου καί πολέμησε ηρωικά. Επέλεξε ως βάση του το ερημωμένο φρούριο στο Φραγκοκάστελο καί παρά το γεγονός ότι αντιμετώπισε υπέρτερες δυνάμεις υπό τον Μουσταφά Πασά, δεν υποχώρησε ούτε δέχθηκε τις προτάσεις παράδοσης καί αποχώρησης από την Κρήτη, πού τού έκανε ο Πασάς εντυπωσιασμένος από την παλικαριά του. Κατά την τελική επίθεση των Τούρκων, οι πολεμιστές του είχαν δεθεί μεταξύ τους με τα ζωνάρια τους, αποφασισμένοι να πολεμήσουν μέχρι τέλους καί να μην προσπαθήσει κανείς να ξεφύγει. Οι Τούρκοι έκοψαν το κεφάλι του μετά το θάνατό του αλλά η θυσία των 385 Ηπειρωτών τούς κόστισε ακριβά καθώς οι απώλειές τους ανήλθαν σε 2730 νεκρούς (τούς 800 κατά τη σύγκρουση με τον Χατζημιχάλη καί τούς υπόλοιπους κατά την καταδίωξή τους από τούς Σφακιανούς πού προσπάθησαν να εκδικηθούν το θάνατό του).

Η απήχηση της θυσίας του υπήρξε τόσο μεγάλη πού αργότερα οΌθων προσκάλεσε την κόρη τού Δέσπωπού έμενε στο Δελβινάκι κοντά στη Δελβινακιώτισσα μητέρα της καί η οποία μέσω των Αγίων Σαράντα, πήγε στο Ναύπλιο. Εκεί οβασιλιάς Όθων την προίκισε με εθνικές γαίες καί την πάντρεψε με τον αρχιτρίκλινό του Χρίστο Ανδρέου.Με τον Χατζημιχάλη Νταλιάνη συνδέεται καί ο θρύλος των «Δροσουλιτών» σύμφωνα με τον οποίο κάθε χρόνο από τα μέσα Μαίου ως τα μέσα Ιουνίου, στο Φραγκοκάστελο, κατά την πρωινή αχλύ λίγο πριν την ανατολή τού ηλίου, εμφανίζονται στο κάστρο εκατοντάδες μορφές πολεμιστών, πεζών καί ιππέων, με την λαική παράδοση να αποδίδει το γεγονός στις ψυχές των385 Ηπειρωτών πολεμιστών τού Χατζημιχάληπού έπεσαν εκεί ηρωικά τον Μάιο τού 1828, γιά την ελευθερία της Κρήτης. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω δίστιχό του Γεωργίου Ζαλοκώστα πού έχει υπ' όψιν του το φαινόμενο από το 1870.

« Η δε σκιά σου κλεινέ Μιχάλη, περιπλανάται εις χώματα σεπτά,
Σεπτά πλην δούλα, όπου ανεμοζάλη, σού διασπείρη τ' αταφά σου οστά!»

Ο δεύτερος είναι ένας κληρικός, ο Γρηγόριος Αργυροκαστρίτης, επίσκοπος Ευρίπου Ευβοίας, ο οποίος υπήρξε γιά την Εύβοια, ότι οΑρχιεπίσκοπος Κυπριανός γιά την Κύπρο καί ο Παλαιών Πατρών Γερμανός γιά την Αχαία! Έχοντας ενταχθεί από νωρίς στην Φιλική Εταιρεία υποκίνησε την επανάσταση της Ευβοίας, όπουδιέπρεψαν οι Ηπειρώτες Κώτσιος Χασάπης, ο Ζαγορίσιος Ν. Τομαράς, ο Σταύρος Βασιλείου με τον αδερφό του Κώστα καί ο Λιάκος πού έπεσε στα Βρυσάκια το 1823. Ο Γρηγόριος ο οποίος είχε εκλεγείεπίσκοπος επί πρώτης πατριαρχείας τού Γρηγορίου τού Ε΄, υπήρξε ο πνευματικός αρχηγός τού αγώνα στην Εύβοια, ο ποιμενάρχης αλλά καί ο διπλωμάτης πούσυμπεριφερόταν με μαεστρία προς τούς μαινόμενους Τούρκους της Χαλκίδας, γιά την σωτηρία τού πληρώματος της Εκκλησίας. Ωστόσο η στάση του προκάλεσε τις υποψίες τους, με αποτέλεσμανα φυλακισθείστη Χαλκίδα καί να υποστεί δεινά βασανιστήρια σιδηροδέσμιος με βαριές σιδερένιες αλυσίδες στα πόδια, στα χέρια καί στο λαιμό γιά περίπου 2 χρόνια. Το 1823 δραπέτευσε καί μετέβηστην Κέρκυρα, όπου έμεινε ως το 1827 καί ανέλαβε την πρωτοβουλία γιά μία δίγλωσση μετάφραση της Καινής Διαθήκης στην καθομιλουμένη ελληνική αλλά καί στην αλβανική. Τον Σεπτέμβριο τού 1827διορίστηκε επίσκοπος Αθηνών αλλά τελικάαπεβίωσεαπό τις κακουχίες το 1828.

Ο Ναθαναήλ Ιωάννου αναφέρει πως ο Γρηγόριοςκάλεσε στην Εύβοια τούς γενναίους συμπολίτες του Αργυροκαστρίτες, Δροπολίτες, Λιουντζιώτες καί Χορμοβίτες, των οποίων εκτιμούσε ιδιαίτερα την ανδρεία, την πολεμική εμπειρία καί την αρετή. Κατέφθασαν στην Εύβοια τα καλύτερα παλικάρια της Βορείου Ηπείρου, ο Λιάκος από το Αργυροκάστρο, ο τολμηρός καί άφοβος Αργυροκαστρίτης καπετάν Ευαγγεληνός, ο Θωμάς Μπίσαρης (ίσως το πραγματικό του όνομα Μπασιάρης), ο Νταλαμάγκας από το Χόρμοβο, ο καπετάν Γιώτης από τη Χιμάρα καί πολλοί άλλοι, οι οποίοι αγωνίστηκαν στις μάχες της Εύβοιας.

Εκτός των Αργυροκαστριτών, στη χορεία των Βορειοηπειρωτών τού 1821, έρχονται να προστεθούν καί οι Χορμοβίτες, γιά τούς οποίους ο Σουλιώτης ιστοριογράφος Λάμπρος Κουτσονίκας αναφέρει επιγραμματικώς τα κάτωθι:

«εις την ελληνικήν επανάστασιν συνετέλεσαν ουκ ολίγον οι Χορμοβίται. Το τμήμα της Ρίζης είναι επίσημον διά τούς μαχίμους αυτής άνδρας, συντελέσαντας ουκ ολίγον εις την απελευθέρωσιν της Ελλάδας».Θρυλικός αγωνιστής υπήρξε ο Κώστας Λαγουμιτζής η Νταλαρόπουλος, ο οποίος γεννήθηκε το 1781 πολέμησε σε πολλές μάχες στο Μεσολόγγι, όπου καί βοήθησε την απόκρουση των πολιορκιών, διά τού ανοίγματος υπονόμων. Ο Γιάννης Μακρυγιάννης, συναγωνιστής τού Λαγουμιτζή, αναφέρει τα εξής:

«…όταν κολλήσαμεν εις το κάστρον, βαστούσαμεν καί τον μαχαλάν της Πλάκας ως την Αρβανίτικη πόρτα. Από κάτου το κάστρο εις τα σπίτια ήταν μία εκκλησία καί της έδεσε λαγούμι ο αθάνατος περίφημος Κώστας Λαγουμιτζής, γενναίος καί τίμιος πατριώτης – καί με την τέχνη του καί με το ντουφέκι του ως λιοντάρι πολέμαγε διά την πατρίδα. Καί δουλεύαμεν με τούς ανθρώπους, τούς αγαθούς Αθηναίους καί φκιάναμεν τα λαγούμια καί ήμαστε όλοι πάντα αγαπημένοι. Εις το Μισολόγγι καί παντού αυτός ο γενναίος άντρας θάματα έχει κάμει. Πατρίδα, τού χρωστάς πολύ αυτουνού τού αγωνιστή. Θησαυρούς τού δίνει ο Κιταγκής (Κιουταχής) να γυρίση, διά σένα πατρίδα, όλα τα καταφρονεί».Ο Κιουταχή πασάς θαυμάζοντας τη δουλειά τού Χορμοβίτη έλεγε: Αν είχα δικό μου αυτόν τον Λαγουμιτζή θα τού έδινα το βάρος του σε χρυσό! Έγινε ιδιαίτερα γνωστός γιά τις επιτυχίες πού σημείωσε η πολυμήχανη φύση του κατά την τρίτη πολιορκία τού Μεσολογγίου -είχε φτάσει στην πολιορκημένη πολιτεία τον Αύγουστο τού 1825- καί κατά την πολιορκία της Ακρόπολης των Αθηνών (1826). Στον ίδιο οφείλεται καί η σωτηρία τού ιερού βράχου της Ακρόπολης, καθώς απέτρεψε την ανατίναξη των αρχαίων μνημείων πού σχεδίαζαν οι πολιορκητές Τούρκοι με σκοπό να εξοντώσουν τούς αμυνόμενους.Ο Κωνσταντίνος Λαγουμιτζής έλαβε μέρος καί στην επανάσταση τού 1843 μαζί με τον Μακρυγιάννη. Η δράση του αναγνωρίστηκε καί από την ελληνική διοίκηση. Το 1837 τιμήθηκε με το παράσημο τού Ταξιάρχη τού Σωτήρα καί δύο χρόνια αργότερα προήχθη σε Αντισυνταγματάρχη. Πέθανε πλήρης ημερών, το καλοκαίρι τού 1851 καί η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη

Από το Χόρμοβο αγωνίστηκαν επίσης καί οι:

1. Αναστάσιος Κώστα Μπίντος, ανιψιός τού Κώστα Μάκα, πολέμησε το 1822 στην Πλάκα καί τραυματίσθηκε στα Πέντε πηγάδια.

2. Θωμάς Βάγγος μαζί με τα αδέρφια του Νίκο καί Πούλιο. Ο Θωμάς πληγώθηκε, ο Πούλιος σκοτώθηκε το 1821 στα Αμπελάκια τού Πειραιά.

3. Γκιόκας Βασίλειος, «έπεσε» στη Γραβιά.

4. Βέλκος Δημητρίου, ο οποίος αγωνίσθηκε στη Μολδοβλαχία, έφερε στην Ελλάδα πολεμοφόδια καί όπλα από την Ουγγαρία, πολέμησε τον Ιμπραήμ καί τον Κιουταχή καί τραυματίσθηκε στην Κάρυστο.

Όσον αφορά την περιοχή της Δρυινουπόλεως η καί Δεροπόλεως Αργυροκάστρου, απέστειλε εκατοντάδες μαχητές, των οποίων τα ονόματα έχουν λησμονηθεί.

Στις μάχες πού έλαβαν χώρα στην Εύβοια διακρίθηκε ο Σταύρος Βασιλείου από το χωριό Σελλειό της Δροπόλεως, γνωστός με το ψευδώνυμο «Καπετάν Χαλάστρας». Ευθύς αμέσως καί αφότου κηρύχθηκε η Επανάσταση, με άλλους αγωνιστές καί τον αδελφό του Κώστα, κατέβηκαν στην Ανατολική Ελλάδα, φέροντας μαζί τους ικανά χρήματα, αναγνωρίσθηκε ως καπετάνιος στην Εύβοια, όπου καί διακρίθηκε σε πολλές μάχες, κυρίως στη μάχη των Ανδριλιών, όπου καί αγωνίσθηκε μαζί με άλλους συντοπίτες του Βορειοηπειρώτες. Στη μάχη αυτή σκοτώθηκε ο αδελφός του Κώστας αλλά καί ο γενναίος Αργυροκαστρίτης Λιάκος. Μετά την εμπλοκή του στις εμφύλιες συγκρούσεις έπεσε σε δυσμένεια, ωστόσο δικαιώθηκε το 1846 καί τού αποδόθηκε ο βαθμός τού ταγματάρχη.

Ο θάνατος τού Κώστα , όπως καί τού αρχηγού των Ευβοέων Αγγελή, περιγράφεται καί στο παρακάτω δημοτικό άσμα :

«Μην είδετε τα δύο πουλιά, τούς δυό καπεταναίους,
΄π αρχίσανε τον πόλεμο στούς Τούρκους Χαλκιδαίους;Τον Κώτσιο καί τον Αγγελή τα δύο λεοντάρια;- Εχτές προχτές τούς είδαμε με λίγα παλληκάρια.Εις της Καστέλλας ρίχτηκαν τον κάμπο σαν θηρία,σαν Έλληνες πολέμαγαν τούς Τούρκους με μανία.Βαστούν στα δόντια το σπαθί, στο χέρι το ντουφέκι,καί θραυαλεύουν τον εχτρό, δώνουν αστροπελέκι.Τρείς περδικούλες κάθουνταν στα Δυό βουνά στη ράχη.Η μία τηράει την Έγριπο κι η άλλη το Βρυσάκι,κι η τρίτη η καλύτερη, μοιρολογάει καί λέει,μας λάβωσαν τον Αγγελή κι ο Κώτσιος κινδυνεύει.πολλή μαυρίλα έβγαινε πάνου απ' τ' Άσπρο χώμα,λαβώσανε τον Αγγελή στο χέρι καί στο στόμα,όσο να πάη στα Ψαχνά, επέθανε στο ρέμα.Κι ο Κώτσιος έφθασε ευθύς εις τού Πάνου τη Στέρνα,Σύρτε παιδιά μου στο ορδί, καί πιάστε το ταμπούρι,κι εγώ θα μείνω μοναχός, ως να έρθουνε όλοι.Καί το κουμπούρι τράβηξε, σκοτώνει καβαλλάρη,Κινάν αγάς ετράβηξε, τού πήρε το κεφάλι.

Ένας άλλος Δροπολίτης αγωνιστής αναφέρεται, από το χωριό Γράψη της Δροπόλεως, ο Γιαννικώστας. Στο «Ηπειρώτικο Ημερολόγιο» τού έτους 1914, σχετικά με τον αγωνιστή Γιαννικώστα, διαβάζουμε τα κάτωθι:

«Ο συνταγματάρχης της Β΄ Φάλαγγος Ιωάννης Κώστας εγεννήθη το 1796 εν Κραψίω της Δροπόλεως. Μετέβη, παίς έτι ων, εις Κέρκυραν όπου καί κατετάγη ειςτην Σουλιωτικήν Φάλαγγα υπό τούς Γάλλους πρώτον καί ακολούθως υπό τούς Άγγλους. Τω 1820 επέστρεψεν εις Κέρκυραν, εμυήθη τα της Φιλικής Εταιρίας καί έδραξε τα όπλα εξ αρχής τού ιερού αγώνος, ως σηματοφόρος υπό τον Νότην Μπότσαρην. Παρευρέθη ως τοιούτος εις την άλωσιν της Άρτης καί των Αγράφων, εις την πρώτην πολιορκίαν τού Μεσολογγίου, εις την υπεράσπισιν της Σκιάθου καί εις πλείστας κατά τού Ιβραήμ Πασσά μάχας. Επί Καποδιστρίου ωνομάσθη πεντακοσίαρχος καί επολέμησεν εις την άλωσιν της Βονίτσης. Έλαβε μέρος ενεργόν εις την Σεπτεμβριανήν μεταπολίτευσιν. Έκτοτε συνταγματισθείσης της βασιλείας, έμεινεν αρχηγός ειδικού ατάκτου σώματος, όπερ κατά το 1854 διελύθη. Απέθανεν εν Αθήνας τω 1877.»

Από το χωριό Δερβιτσάνη γνωστοί αγωνιστές είναι οι Σταύρος Μπόμπης, Γιωργάκης Τάλιος, Λιώλης Ντραγκούτας, όπως καί ο θρυλικός αρματωλός Πλιάτσκας ο οποίος έλκει την καταγωγή του από τη Δερβιτσάνη.

(συνεχίζεται)

Φιλόθεος Κεμεντζετζίδης / sfeva.gr