Ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Αργυροκάστρου που πανηγυρίζει σήμερα 6 Αυγούστου, βρίσκεται στο συνοικιακό συγκρότημα του Παλαιού Παζαριού στην άνω γραφική πόλη του Αργυροκάστρου και πλησίον της ανατολικής πύλης του θρυλικού κάστρου.

Ο Δεροπολίτης ιστοριοδίφης Φίλιππος Γιωβάννης από τους Γεωργουτσάτες μας παρέχει της παρακάτω πληροφορίες:

«Ναός Παντοκράτορος (Μεταμορφώσεωςτου Σωτήρος) , καθεδρικός της Μητροπόλεως Αργυροκάστρου (πρώην Δρυϊνουπόλεως) του 18ου αιώνα κτισμένος στη θέση παλαιότερου από όπου και τα εντοιχισμένα λιθανάγλυφα.

Ο ναός είναι κτισμένος σε περίβλεπτη θέση στην συνοικία «Παλιοπάζαρο» (την πιο παλιά συνοικία της πόλης κάτω από την κεντρική πύλη του Κάστρου).

Έως τα μέσα περίπου του 17ου αιώνα (επανάσταση Διονυσίου Φιλοσόφου και κατάργηση προνομίων – Σινάν πασά) στην πόλη του Αργυροκάστρου υπήρχαν 17 εκκλησίες εκ των οποίων η μία ήταν Σιναΐτικο μετόχι (συνοικία «Ζιντζίρια»). Σήμερα λειτουργούν 2 παλιοί ναοί (της Μεταμορφώσεως με ενσωματωμένο παρεκκλήσι του Αγ. Νικολάου και των Ταξιαρχών στην συνοικία «Βαρόσι») και ο νέος καθεδρικός ναός της Αναστάσεως στην εθνική οδό.

Επίσης μέσα στο Κάστρο και κοντά στην κεντρική πύλη είχε κτιστεί από τον Ελληνικό στρατό παρεκκλήσιο του Αγ. Δημητρίου παραμελημένο σήμερα.»

Επίσης, σύμφωνα με εμπεριστατωμένη έρευνα που έγιναν στα πλαίσια του προγράμματος "Prosfora-Project" του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, η σημερινή μορφή του Ναού, όπως τον συναντάμε, είναι σχεδόν σύγχρονη με τον άλλο των Ταξιαρχών.

Ήταν βέβαια ένα απ' τα κτίσματα ενός ευρύτερου συγκροτήματος κτισμάτων. Εν μέρει και απ' τα λείψανα όπως τα εντοπίζουμε σήμερα μπορεί κανείς να προσεγγίσει τη διάταξη των κτισμάτων και την αρχιτεκτονική τους. Προφανώς ήταν έτσι ώστε να εξυπηρετούσαν τις ανάγκες διοίκησης, εφόσον εκεί ήταν η έδρα της Μητροπόλεως αλλά και ανάγκες ανάπτυξης κάποιας μορφής εκπαιδευτικού και φιλανθρωπικού έργου.

Στην περιοχή έως και το 1941, οπότε και με την Ιταλική κατοχή της πόλεως καταργήθηκε, στεγάζονταν και το Γενικό Προξενείο του Ελληνικού Βασίλειου.

Ο Ναός είναι ογκώδες κτίσμα όλη κατασκευή από πέτρα με πολύ καλές αναλογίες χώρων στο εσωτερικό.

Απ' τις ιστορικές πηγές πληροφορούμαστε ότι ο Ναός έχει κτιστεί σε τοποθεσία όπου προϋπήρχε παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Κύριο μας Ιησού Χριστό. Τούτο αποδεικνύεται και απ' την ύπαρξη τάφων που εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια διαφόρων εργασιών διαμόρφωσης της αυλής.

Ωστόσο είναι εύκολο να διαπιστωθεί απ' την αλλαγή της τεχνικής κατασκευής των τοίχων ότι υπήρξε μια μεταγενέστερη της αρχικής (1776) επέμβαση κυρίως στη νότια πλευρά του ναού προς αποκατάσταση της τοιχοποιίας.

Με ιδιαίτερη επιμέλεια έχουν κτιστεί οι αψίδες στο ιερό όπου οι τεχνίτες έχουν φροντίσει να προσθέσουν στοιχεία διακόσμησης όπως ταινίες με σκαλιστές πέτρες, κορνίζες, εγγεγραμμένα τόξα αλλά και μικρά ανάγλυφα σε πέτρα.

Αγιογραφικά ανάγλυφα σε πέτρα υπάρχουν εντοιχισμένα και στο νότιο τοίχος δίπλα απ' την κυρίως είσοδο του ναού.

Στοιχεία κατασκευαστικά που έχουν διασωθεί μαρτυρούν επίσης και για την δυναμική λειτουργία του συγκεκριμένου ι. Ναού. Έτσι διασώζονται λείψανα από μεγάλη δεξαμενή,όληκατασκευή σε πέτρα, για αποθέματα νερού, καθώς επίσης πρόσβαση για σπίτια της συνοικίας που είχαν της δική τους πρόσβαση απ' τη δυτική πύλη δια κλίμακας που οδηγούσε εξωτερικά στο γυναικονύτη. Το καμπαναριό κατεδαφίστηκε την περίοδο του αθεϊστικού διωγμού και μετά την αλλαγή έγινε από πρωτοβουλίες αγνώστων μια προσπάθεια αναπαράστασης του από διασωθείσες φωτογραφίες η οποία όμως δεν είναι ιδιαίτερα πετυχημένη ως προς τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν αλλά την τεχνική και ποιότητα της εργασίας.

Στο εσωτερικό η εκκλησία είναι διαμορφωμένη σε τρία κλήτη εκ' τον οποίων το κεντρικό καταλαμβάνει και τη σημαντικότερη επιφάνεια. Τα κλήτη ορίζονται από δύο σειρές στρογγυλών κολώνων με τα τόξα τους που έχουν πολύ καλή ανάταση στο ύψος και προσδίδουν μιαν άλλη διάπλαση του εσωτερικού. Το Ιερό Βήμα έχει επιμέρους αγιογραφηθεί και η τοιχογραφία αυτή σώζεται με πολύ μικρές φθορές.

Το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι είναι ίσως το πλέον αξιόλογο στοιχείο στον ι. Ναό. Είναι σπουδαίας τεχνικής και σύνθεσης σε θέματα και μοτίβα. Επιπλέον απ' τα ξυλόγλυπτα στοιχεία εξοπλισμού διασώζεται επίσης ο Δεσποτικός Θρόνος, σε καλή κατάσταση.

Με κάποιες επεμβάσεις που έγιναν στο Ναό μετά το διωγμό αντικαταστήθηκε επίσης ο γυναικονύτης του με ξύλινο δάπεδο και απλή ξύλινη κλίμακα πρόσβασης.

Η πρόσβαση στο Μητροπολιτικό Ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος είναι από δρόμους μικρούς με καλντερίμι εκ' των οποίων ο ένας κατεβαίνει κάθετα σχεδόν απ' το Κάστρο της πόλεως και ο άλλος άμεσα από την κεντρική πλατεία.