Τα Ρωμαίικα ή ποντιακά είναι μια διάλεκτος της ελληνικής γλώσσας που ομιλείται στην περιοχή της Τραπεζούντας και γενικότερα στον Πόντο, κατά μήκος των ακτών της Μαύρης Θάλασσας στην Τουρκία. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι παρουσιάζουν εντυπωσιακές ομοιότητες με τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους.

Οι ομιλητές των Ρωμαίικων είναι μουσουλμάνοι, αλλά πολλοί απ’ αυτούς κατάγονται από τους Πόντιους Έλληνες, οι οποίοι εγκατέλειψαν την Τουρκία κατά τις ανταλλαγές πληθυσμών στις αρχές του 20ού αιώνα. Ωστόσο, αυτή η ιδιαίτερη διάλεκτος απειλείται με εξαφάνιση, καθώς ελάχιστες κοινότητες στη βόρεια Τουρκία τη χρησιμοποιούν ακόμη. Η καθηγήτρια Ιωάννα Σιταρίδου από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ ηγείται μιας ερευνητικής ομάδας που μελετά τα Ρωμαίικα.

Τα Ρωμαίικα αποτελούν τη «τελευταία σωζόμενη μορφή της ελληνικής γλώσσας στη βορειοανατολική Τουρκία, στην περιοχή που παραδοσιακά ονομαζόταν Πόντος», αναφέρει η καθηγήτρια Σιταρίδου. Σήμερα, οι μοναδικές ελληνόφωνες κοινότητες της διαλέκτου εντοπίζονται στις περιοχές Τσαϊκαρά, Σουρμένη και Τόνγια.

Κατά την αρχαιότητα και τη βυζαντινή περίοδο, πολλοί κάτοικοι της Μικράς Ασίας μιλούσαν ελληνικά. Με την κατάκτηση από τους Οθωμανούς, αρκετοί από αυτούς ασπάστηκαν το Ισλάμ, διατηρώντας όμως τη γλώσσα τους, ενώ άλλοι υιοθέτησαν σταδιακά τα τουρκικά.

Με την ανταλλαγή πληθυσμών το 1923, οι περισσότεροι ελληνορθόδοξοι κάτοικοι της περιοχής εκδιώχθηκαν, όμως οι μουσουλμάνοι ελληνόφωνοι παρέμειναν, γεγονός που εξηγεί τη διατήρηση των Ρωμαίικων μέχρι σήμερα.

Η διάλεκτος θεωρείται «σαφώς απειλούμενη» από την UNESCO και «σοβαρά απειλούμενη» από την Εγκυκλοπαίδεια των Απειλούμενων Γλωσσών του Κόσμου. Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς διατηρεί αρχαϊκά στοιχεία της ελληνικής που έχουν χαθεί από τις νεότερες διαλέκτους.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η διατήρηση του απαρεμφάτου, που έχει εκλείψει από τη σύγχρονη ελληνική. Επιπλέον, οι Ρωμαίικες διαφοροποιούνται ως προς τη σύνταξη της άρνησης και άλλες γραμματικές δομές.

«Τα Ρωμαίικα είναι μια ζωντανή γλώσσα που διατηρεί μορφές της ελληνικής, οι οποίες συναντώνται μόνο στα αρχαία ελληνικά, τα οποία έχουν πάψει να ομιλούνται εδώ και 2.000 χρόνια», επισημαίνει η καθηγήτρια Σιταρίδου.