Η Άρτα της νότιας Ηπείρου, απελευθερώθηκε στις 23 - 24 Ιουνίου του 1881. Οι συμφωνίες του Βερολίνου και αργότερα της Κωνσταντινούπολης, υποχρεώνουν τις οθωμανικές αρχές να αποχωρήσουν από τη νότια Ήπειρο και να παραδώσουν την περιοχή στο ελλαδικό κράτος.
Το άγνωστο επεισόδιο του 1954 - Οι σχέσεις της Ελλάδας και Αλβανίας στις αρχές της δεκαετίας του 1950 – Ποιος ήταν ο Νίκος Ακριβογιάννης – Η αποστολή αυτοκτονίας στην Αλβανία – Η σύλληψη, η φυλάκιση και τα φριχτά βασανιστήρια στα οποία υποβλήθηκε – Η εκτέλεση του και τα νέα στοιχεία που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας
Μια τραγική και άγνωστη στους περισσότερους ιστορία που διαδραματίστηκε στα πρώτα χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν η υπόθεση του Νίκου Ακριβογιάννη. Ενός φιλόδοξου νεαρού, που πιστεύοντας ότι εκτελεί εθνικό καθήκον, ανέλαβε μια πραγματικά αποστολή αυτοκτονίας στην Αλβανία το 1952. Η συνέχεια ήταν δραματική: σύλληψη, φυλάκιση, βασανιστήρια και τελικά εκτέλεση δύο χρόνια αργότερα.
Ο Ιωάννης Διαμάντης υπήρξε μια από τις σημαντικότερες και πιο εμβληματικές προσωπικότητες όχι μόνον της Δερβιτσάνης, αλλά και όλου του Ελληνισμού της βόρειας Ηπείρου. Μια μορφή καθόλα δυναμική, αποφασιστική, με πνεύμα δικαιοσύνης και θυσίας.
Ο Παπαδημήτρης, ή Δημήτρης Στεφάνου της οικογένειας Παπαδημαίων της Νίβιτσας, εφημέριος του χωριού και ηγούμενος της Μονής Κοκαμιάς σε μια ιδιόχειρη σημείωση στο πρώτο φύλλο του θαυματουργού Ευαγγελίου, με ημερομηνία Αυγούστου 1643 μας έδινε την πληροφορία ότι:
Η Καρολίνα G. είναι Αλσατή. Ο Παύλος Μπερμπέρογλου είναι ένας από τους Γάλλους στρατιώτες που σκοτώθηκαν για να απελευθερώσουν τα πάτρια εδάφη, στο τέλος του Β΄ Π.Π. Ωστόσο, αν και «ατόφια Γαλλίδα», η μητρική της γλώσσα είναι τα αλσατικά. Στο σχολείο διδάχθηκε τα γαλλικά, στα τέλη της δεκαετίας του 1970.
Η Βόρεια Ήπειρος δημιουργήθηκε πριν από περίπου έναν αιώνα μετά τη διχοτόμηση της Ηπείρου από της Μεγάλες Δυνάμεις.
Όλα ξεκίνησαν με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας που υπογράφηκε στις 13 Φεβρουαρίου του 1914 στην ιταλική πόλη από τις Μεγάλες Δυνάμεις και με το οποίο χαράζονταν τα αλβανικά σύνορα. Η περιοχή της Βόρειας Ηπείρου παραχωρούνταν στην Αλβανία, η οποία είχε αναγνωριστεί επίσημα ως ανεξάρτητο κράτος με τη Συνθήκη του Λονδίνου. Σύμφωνα με την απόφαση το Αργυρόκαστρο, το Βουθρωτό, το Δέλβινο, η Κορυτσά, η Χειμάρα, οι Άγιοι Σαράντα και η νήσος Σάσων ήταν πλέον αλβανικά εδάφη. Οι Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες μετείχαν στη συνδιάσκεψη ήταν η Αγγλία , η Γαλλία, η Ιταλία, η Ρωσία, η Γερμανία, και η Αυστροουγγαρία. Η συμμαχία της Ιταλίας και της Αυστρίας, ήθελε ένα ανεξάρτητο κράτος στην περιοχή για να αποτελεί μία ζώνη ουδέτερη που να μπορεί να μετατραπεί εύκολα σε προγεφύρωμα σε πολεμική φάση.
Στις 11 Ιανουάριου του 1991, στο Κεφαλοχώρι της Δρόπολης την Δερβιτσιάνη, μια ομάδα πρωτοβουλίας ίδρυσε τη δική μας οργάνωση, την ΟΜΟΝΟΙΑ, κάνοντας πραγματικότητα έναν πόθο συγκεντρωμένο μέσα στις καρδιές όλων των Ελλήνων, όλων εκείνων που θυσιάστηκαν, που φυλακίστηκαν κι εξορίστηκαν, που εκτελέστηκαν και χάθηκαν χωρίς ίχνος, χωρίς τάφο, χωρίς όνομα.