«Φίλος με έναν ξένο». Για τους Έλληνες είναι πολύ πιο βαθύ από αυτή την απλή ερμηνεία της λέξης φιλοξενία. Είναι ένας άρρητος πολιτισμικός νόμος που δείχνει γενναιοδωρία και ευγένεια στους ξένους.

Οι Έλληνες είναι εξαιρετικά γενναιόδωροι όταν προσκαλούν άλλους στο σπίτι τους ή όταν προσκαλούνται οι ίδιοι. Στα χωριά, δεν είναι ασυνήθιστο οι χωρικοί να εμφανίζονται στην πόρτα ενός νέου κατοίκου (ή ακόμη και ενός προσωρινού επισκέπτη που νοικιάζει δωμάτιο) με ένα σακί γεμάτο φρέσκες ντομάτες ή ακόμα και ένα μπουκάλι φρέσκο ελαιόλαδο.

Δίας ο Ξένιος
Αυτός ο πολιτιστικός νόμος έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα. Ο θεός Δίας αποκαλείται μερικές φορές Ζευς ο Ξένιος — καθώς ήταν επίσης προστάτης των ταξιδιωτών. Ενσάρκωσε έτσι τη θρησκευτική υποχρέωση φιλοξενίας των ταξιδιωτών.

Η όμορφη ιστορία που έγραψε ο Ρωμαίος ποιητής Οβίδιος το 8 μ.Χ. του Δία και του Ερμή, μεταμφιεσμένοι σε φτωχούς ταξιδιώτες, αφηγείται την ιερή σχέση μεταξύ οικοδεσπότη και φιλοξενούμενου, ενσαρκώνοντας την αρχαία ελληνική παράδοση.

Οι δύο αρχαίοι Έλληνες Θεοί, λέει η ιστορία, επισκέφτηκαν πολλά χωριά αναζητώντας καταφύγιο για τη νύχτα. Ένα φτωχό ζευγάρι ηλικιωμένων — ο Φιλήμων και ο Βαυκίς τους υποδέχτηκαν ως καλεσμένους στο σπίτι τους και τους σέρβιραν γενναιόδωρα φαγητό και κρασί.

Αφού ξαναγέμισε πολλές φορές τα ποτήρια των καλεσμένων τους, οΒαυκίς παρατήρησε ότι η κανάτα με κρασί ήταν ακόμα γεμάτη. Ο Φιλήμων τότε συνειδητοποίησε ότι οι επισκέπτες ήταν στην πραγματικότητα θεοί και προσφέρθηκε να θυσιάσει τη μοναδική τους χήνα για να τους ταΐσει. Συγκινημένος από αυτή τη χειρονομία, ο Δίας αντάμειψε τη γενναιοδωρία τους μεταμορφώνοντας το ταπεινό εξοχικό σπίτι σε έναν όμορφο πέτρινο ναό.

Ο Δίας εκπλήρωσε επίσης το ζευγάρι την απόλυτη επιθυμία του: να είναι οι φύλακες του ναού, να πεθάνουν ταυτόχρονα και να μείνουν μαζί στην αιωνιότητα καθώς μετατράπηκαν σε δέντρα, φυλάσσοντας κάθε πλευρά της πόρτας του ναού.

ΤΡΩΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Σύμφωνα με το μύθο, ακόμη και ένα τόσο σημαντικό γεγονός όπως ο Τρωικός Πόλεμος ξεκίνησε λόγω παραβίασης της φιλοξενίας από έναν επισκέπτη. Ο Τρώας πρίγκιπας Πάρης ήταν φιλοξενούμενος του βασιλιά Μενέλαου της Σπάρτης όταν απήγαγε τη γυναίκα του Μενέλαου, Ελένη.

Τόσο η Οδύσσεια όσο και η Ιλιάδα είναι γεμάτα με επεισόδια στα οποία η φιλοξενία είτε τιμάται είτε αγνοείται και οι επακόλουθες συνέπειες είναι αξιοσημείωτες. Για παράδειγμα, όταν ο Οδυσσέας πλέει στο νησί του Κύκλωπα, η συμπεριφορά του τέρατος προς τον Οδυσσέα και τους ναύτες του είναι παραβίαση του εθίμου της φιλοξενίας. Ο Κύκλωπας τιμωρείται για το παράπτωμα. Ο Οδυσσέας τυφλώνει τον «οικοδεσπότη» του και δραπετεύει.

Υπάρχουν πολλοί πιθανοί λόγοι για τους οποίους η φιλοξενία ήταν πιο διαδεδομένη εκείνη την εποχή. Τα ταξίδια στην εποχή του Ομήρου ήταν πολύ πιο εκτεταμένα και μακρύτερα από ό,τι στη σύγχρονη εποχή. Εξαιτίας αυτού, πολλές ήταν οι νύχτες μακριά από το σπίτι σε πολλές διαφορετικές τοποθεσίες. Επίσης, δεν υπήρχαν ξενοδοχεία ή πανδοχεία όπου οι ταξιδιώτες μπορούσαν να πληρώσουν και να διανυκτερεύσουν.

Εξαιτίας αυτού, οι ταξιδιώτες έπρεπε να βασίζονται στη φιλοξενία των άλλων για καταφύγιο, φαγητό και προστασία. Υπήρχε, ωστόσο, κάποια πληρωμή για αυτή τη φιλοξενία με τη μορφή ανταλλαγής δώρου.

Ένας άλλος πιθανός λόγος για αυτή τη φιλοξενία ήταν το γεγονός ότι δεν υπήρχαν έθνη που θα επέτρεπαν στους ταξιδιώτες να εισέλθουν με ασφάλεια στην επικράτειά τους. Χωρίς αυτή τη φιλοξενία, οι ξένοι θα μπορούσαν να αιχμαλωτιστούν ή ακόμη και να σκοτωθούν για την είσοδό τους σε μια ξένη χώρα.

Μια άλλη πιθανή εξήγηση για την ποσότητα της φιλοξενίας που επιδεικνύεται είναι ότι οι Έλληνες πίστευαν ότι οι θεοί ήθελαν να δείχνουν φιλοξενία σε οποιονδήποτε εμφανιζόταν στα σπίτια τους. Πιστεύεται επίσης, ότι ο διωγμός ενός ξένου και η μη παροχή αυτής της φιλοξενίας θα οδηγούσε σε κάποια μορφή τιμωρίας από τους θεούς.

Τέλος, η ελληνική φιλοξενία θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί για να διαδώσει το όνομα κάποιου και να τους φέρει μια αίσθηση φήμης, εάν παρείχαν υψηλό επίπεδο φιλοξενίας σε αγνώστους. Θα μπορούσε επίσης να ήταν ένας τρόπος για να δείξει πόσο πλούσιος ήταν κάποιος.