Σπυρομήλιος, Ζάχος Μήλιος, Σπύρος Σπυρομήλιος
Με κανέναν άλλο τόπο στην επαναστατημένη και - στη συνέχεια - ελεύθερη Ελλάδα οι Σπυρομηλαίοι δεν έχουν συνδέσει τόσο άρρηκτα το όνομά τους, όσο με τη Θήβα! Είχε προηγηθεί, βέβαια, η γενναία συμμετοχή τους στην τραγική έξοδο του Μεσολογγίου το Πάσχα του 1826, αλλά η Θήβα έγινε τελικά η πρώτη ελεύθερη πατρίδα τους.Η Θήβα, όπως συχνά αναφέρω στα σημειώματά μου, έχει πολλή ιστορία, αλλά, δυστυχώς, ελάχιστη ή καθόλου μνήμη.
Την πολλή ιστορία της Θήβας γνωρίζουν, ευτυχώς, οι ιστορικοί του παρελθόντος, οι διατρίβοντες στη σύγχρονη ιστορία της Θήβας-Βοιωτίας και ελάχιστοι μόνο από τους κατοίκους της, ιδιαίτερα οι ελληνόψυχοι πατριώτες - «γαλαζοαίματοι» Θηβαίοι - και έποικοι αυτής της ελληνικότατης γης. Ούτε κατ΄όνομα γνωρίζουν οι Θηβαίοι σήμερα τους Σπυρομηλαίους. Το ότι ο μεγάλος Θηβαίος ιστορικός της Θήβας-Βοιωτίας, Γ.Δ. Τσεβάς, αναφέρεται στον τόμο του πάνω από 30 φορές στους: Σπυρομήλιο, Ζάχο Μήλιο και Σπύρο Σπυρομήλιο, πότε, πού και τί έπραξαν οι γενναίοι της Χειμάρρας για τη Θήβα, αυτό είναι μια δυνατή έγκυρη πληροφορία κι όχι μια λεπτομέρεια μόνο για ιστορικούς...
Και στην ιστορία του Γιώργη Β. Λουκά-Φανόπουλου «Η Θήβα και η Λιβαδειά στο ΄21», οι Σπυρομηλαίοι αναφέρονται πολλάκις για τη συμμετοχή τους στον απελευθερωτικό αγώνα, που έληξε με τη Μάχη της Πέτρας τον Σεπτέμβριο του 1829, όπου ο Δ. Υψηλάντης με τον Σπυρομήλιο έδιωξαν οριστικά τους Τούρκους από τη Βοιωτία.
Στη WIKIPEDIA, όπως με πληροφόρησε η κόρη μου Έλενα, που επιμελείται των σημειωμάτων μου, υπάρχουν αρκετές σελίδες αναφορικά με τη δράση, προσφορά κ.λπ. ιστορικές αλήθειες για τους Σπυρομηλαίους. Μπορείτε να εντρυφήσετε σ΄αυτές.
- Ο γράφων εγνώριζε/γνωρίζει από προσωπική εμπειρία τα εξής αναφορικά με το όνομα Σπυρομήλιος: Όταν το 1961 ήμουν στο στρατόπεδο της Θήβας, γνωρίστηκα με τον υποδ/τή της 1ης Μοίρας, έναν ταγματάρχη με το όνομα Κωνσταντίνου (δεν θυμάμαι το μικρό του), ο οποίος, από το Α.Σ.Μ. μου διέγνωσε τον τόπο καταγωγής μου. Με «πλησίασε» (μεγάλη τιμή για έναν 19-χρονο λοχία τότε) και μου είπε με πατρική στοργή: «Νίκο μου... είμαστε συμπατριώτες, είμαι από τη Χειμάρρα της Ηπείρου». Τον άκουγα με προσοχή και συγκίνηση. «Έχουμε μερίδιο στην ιστορία της Θήβας που διάλεξες να υπηρετήσεις», συνέχισε. «Εδώ έδρασαν οι συγχωριανοί μου Σπυρομήλιος και Ζάχος Μήλιος» μου είπε. Πρώτη φορά που άκουσα αυτό το όνομα. Ένα χρόνο αργότερα παραιτήθηκα από το στράτευμα, ωστόσο, ούτε στιγμή δεν ξέχασα αυτή τη στιχομυθία με τον ταγματάρχη, που όπως μου είπε, είχε από τον Απρίλιο του 1941 να επισκεφτεί τη γενέτειρά του. Η Χειμάρρα, όπως και το 60% της Ηπείρου, είναι υπό αλβανική κυριαρχία.
- Αργότερα, το 1974, τις μέρες που οι Τούρκοι μάς έπαιρναν και την Κύπρο, και συγκεκριμένα την Κυριακή, 4 Αυγούστου(!), βρίσκομαι στο τότε Νεκροταφείο της Θήβας, στον Ιερό Ναό του Ευαγγελιστή Λουκά, περιμένοντας τη σορό του πεθερού μου, Νικ. Δημ. Χαλικιοπούλου, για ενταφιασμό. Και επειδή η άφιξη καθυστερούσε, περιεργαζόμουν τα εντυπωσιακά μνημεία, τους περικαλλείς τάφους των επώνυμων Θηβαίων, όπου τυχαία αντίκρυσα στο έδαφος πεσμένη, σκεπασμένη με κλαδιά, φύλλα δέντρων, πέτρες κι άλλα υλικά, μια λερωμένη μαρμάρινη ταφόπλακα διαστάσεων 2x1x0,10μ., στην όψη της οποίας με δυσκολία διάβασα την παρακάτω εγχάρακτη επιγραφή: ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ ΖΑΧΟΣ ΜΙΛΙΟΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ. ΕΓΕΝΝΗΘΗ ΕΝ ΧΕΙΜΑΡΡΑ 1802. ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ ΤΟΥ ΕΝΔΟΞΟΥ ΥΠΕΡ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΑΓΩΝΟΣ, ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΕ ΕΝ ΕΤΕΙ 1826 ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΕΞΟΔΩ ΚΑΙ ΕΝ ΠΟΛΛΑΙΣ ΑΛΛΑΙΣ ΜΑΧΑΙΣ. ΑΠΕΒΙΩΣΕΝ ΕΝΤΑΥΘΑ ΕΝ ΜΗΝΙ ΙΟΥΛΙΩ 1860 (58 ετών).
Την ίδια χρονιά γνωρίζω και τον Θηβαίο δημοσιογράφο κ. Αθ. Χαρ. Γ. Λαμπρόπουλο, στον οποίο αναφέρω το γεγονός της ταφόπλακας του Ζάχου-Μήλιου. Τον παρακάλεσα με αγωνία να φροντίσει κι αυτός ώστε να μην πεταχθεί η πλάκα, η οποία ήταν εκεί μαζί με άλλα μπάζα για να απομακρυνθούν από το χώρο. Ο λόγος που δεν είχε πεταχθεί ήταν προφανώς το βάρος της. Ο κ. Λαμπρόπουλος μου διηγήθηκε πολλά περί του Ζάχου-Μήλιου και με πληροφόρησε πως και ο παππούς του είχε έρθει στη Θήβα στα μέσα του 19ου αιώνα από το Κ. Λάμποβο της Ηπείρου, την πατρίδα των Ζαππαίων.
- Στις δημοτικές εκλογές του 1990 πλησιάζω έναν υποψήφιο δήμαρχο και του αναφέρω την επιθυμία/αγωνία μου γι΄αυτήν την πλάκα. Δεν εγνώριζε το παραμικρό ούτε έδειξε ενδιαφέρον, μάλλον θα με λοιδόρησε μέσα του, ο επίδοξος δήμαρχος.
- Ευτυχώς που μερικά χρόνια αργότερα, και όταν το νεκροταφείο μεταφέρθηκε 1000 μέτρα ανατολικότερα στη δασώδη περιοχή κοντά στο Μοσχοπόδι, το «εξωκλήσσι» του Ευαγγελιστή Λουκά αναβαθμίζεται/ μετατρέπεται σε Ενοριακό Προσκυνηματικό Ναό από τον Μητροπολίτη Θηβών και Λεβαδείας και νυν αρχιεπίσκοπο κ.κ. Ιερώνυμο, με πρώτο εφημέριο τον μέχρι σήμερα π. Σπυρίδωνα Βασιλάκο, η περιπέτεια της ιστορικής ταφόπλακας έλαβε τέλος. Ο συμπαθέστατος π. Σπυρίδων με τη φροντίδα και πρωτοβουλία του ευπατρίδη Λαμπρόπουλου μερίμνησε να τοποθετηθεί η ταφόπλακα του Ζάχου Μήλιου σε καλό μέρος προς θέα των επισκεπτών του περιβόλου του περικαλλούς Ι.Ν. του Αγίου Λουκά.
- Επιπλέον, με τη φορτική επιμονή του κ. Λαμπρόπουλου, η επιτροπή ονοματοδοσίας των οδών της πόλης μας επί δημαρχίας Αλ. Κοφίνη, η Θήβα απέκτησε για πρώτη φορά, έστω και με 150 χρόνια καθυστέρηση δύο δρομάκους με τα ονόματα των «Σπύρου Μήλιου και Ζάχου Μήλιου», νότια των Αγίων Θεοδώρων, στη συνοικία που είναι γνωστή ως τα «Βλάχικα Κονάκια».
Κάτι είναι κι αυτό μπροστά στην παντελή έλλειψη μνήμης.
Νίκος Αθ. Μίνης