Για τον π. Χρήστο Παππά από το Σοπίκι

Σε ένα από τα σημαντικότερα έργα του Θουκυδίδη, «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου», παρατίθεται ο «Επιτάφιος του Περικλή». Από τα σπουδαιότερα κείμενα της αρχαιότητας που διδάσκεται σε όλες τις φιλοσοφικές σχολές του κόσμου. Ήταν ο επικήδειος λόγος όπου ο Περικλής εκφώνησε το 430 π.Χ. για τους πρώτους νεκρούς του Πελοποννησιακού πολέμου. Αποτελεί ύμνο στην Αθηναϊκή δημοκρατία και στην αγάπη του Αθηναίου προς την ελευθερία.

Στο ίδιο έργο, περιγράφεται ο τρόπος που οι Αθηναίοι τιμούν τους πεσόντες τους. Τα οστά μεταφέρονταν σε ξύλινη λάρνακα από κυπαρίσσι, σε μία άμαξα για κάθε φυλή των Αθηναίων. Στο τέλος της πομπής των αμαξιών, μια λάρνακα, σκεπασμένη με λευκό σεντόνι, τη μετέφεραν στα χέρια. Ήταν η στιγμή όπου οι επευφημίες αποκορυφώνονταν! Γιατί, τι είχε μέσα αυτή η λάρνακα; Τίποτα, ήταν άδεια, ήταν για να τιμήσουν τους πεσόντες εκείνους που δεν περισυλλέγησαν, που τα οστά τους δεν βρέθηκαν. Αποδίδονταν ύψιστη τιμή στον καθένα που έπεσε για την προάσπιση της πόλης και των ιδανικών της, για αυτούς όμως που δεν βρέθηκαν ούτε τα σώματα τους, η πολιτεία στεκόταν με ακόμα μεγαλύτερη ευλάβεια.

Το 1946, το δικαστήριο του Αργυροκάστρου, καταδίκασε 19 Έλληνες Βορειοηπειρώτες, κατηγορώντας τους ως συνεργάτες των ελληνικών υπηρεσιών και υπονομευτές της «Λαικής Δημοκρατίας της Αλβανίας». Στην ουσία ήθελε να εξαφανίσει όσους είχαν απαιτήσεις για τα δίκαια του ελληνισμού και να τρομοκρατήσει όλους τους υπόλοιπους. Μεταξύ των καταδικασθέντων και τρεις φωτισμένοι ιερείς, ο π. Χρήστος Παππάς από το Σοπίκη, ο π. Θεόδωρος Ρέτζιος από τη Δίβρη και ο π. Ιωάννης Ντάσης από την Τσούκα. Ο Αριστοτέλης Χαρμπάτσης από τη Δίβρη, ο Σωτήρης Σκεύης από τα Καλύβια και ο Νάσιο Πάντος (γαμπρός του π. Χρήστου) από το Σοπίκι χαρακτηρίστηκαν ως πρωτεργάτες του «κινήματος» και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Κάποιοι άλλοι, όπως ο π. Χρήστος, πέθαναν στις φυλακές. Τα οστά τους δεν βρέθηκαν ποτέ. Οι πιο «τυχεροί», μεταξύ αυτών και ο παππούς μου Βαγγέλης Παππάς, επιβίωσαν από τις κακουχίες των μπουντρουμιών του Κάστρου και του Μπουρέλι επιστρέφοντας στις οικογένειες τους μετά από πολλά χρόνια.

Καθώς τιμούσαμε σήμερα τον π. Χρήστο στο Σοπίκη, άκουγα τις ιαχές των Αθηναίων και έβλεπα πάνω από την εθνική λάρνακα με το λευκό σεντόνι να μεταφέρονται ο π. Χρήστος, ο Σωτήρης Σκέυης, ο Αριστοτέλης Χαρμπάτσης, ο Νάσιο Πάντος, ο Φίλλιπος Παπαθανάσης και πολλοί άλλοι Έλληνες Βορειοηπειρώτες που εκτελέστηκαν από το αλβανικό κομουνιστικό καθεστώς.

Στην εξαιρετική σημερινή ομιλία της εκπαιδευτικού Ιουλία Τζαφέρη ειπώθηκε πως «δεν ακούστηκε ποτέ και από κανέναν κάποια συγνώμη». Ίσως πιο ωφέλιμη από τη συγνώμη να είναι όλη η αλήθεια που δεν γνωρίζουμε, όχι για να εκδικηθούμε, ούτε για να αποκατασταθεί η δικαιοσύνη - αυτή ίσως επέλθει μόνο μεταφυσικά και είναι έργο Άλλου - αλλά για να αντλήσουμε τα δικά μας μηνύματα, για τη δική μας στάση απέναντι στην κοινωνία και την πατρίδα, την ελευθερία και δημοκρατία, απέναντι στη ζωή και το θάνατο. Αυτά που μόνο ένας Περικλής μπορεί να αποδώσει:

Ἀνδρῶν γὰρ ἐπιφανῶν πᾶσα γῆ τάφος, καὶ οὐ στηλῶν μόνον ἐν τῇ οἰκεία σημαίνει ἐπιγραφή, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ μὴ προσηκούσῃ ἄγραφος μνήμη παρ’ ἑκάστω τῆς γνώμης μᾶλλον ἢ τοῦ ἔργου ἐνδιαιτᾶται.
(Μετάφραση: Διότι τάφος των επιφανών ανδρών είναι κάθε τόπος, και δε σώζεται το όνομά τους μόνο σε επιγραφές στην πατρίδα τους, αλλά διατηρείται η ανάμνησή τους και στις ξένες χώρες, πιο πολύ στη μνήμη και στις καρδιές των ανθρώπων παρά στα γραπτά μνημεία και στους τάφους.)

Λεωνίδας Παππά
Πρώην Πρόεδρος ΔΕΕΕΜ ΟΜΟΝΟΙΑ