Οι Μυκηναίοι ανέπτυξαν έναν πλούσιο και ισχυρό πολιτισμό κατά την Εποχή του Χαλκού. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ερωτήματα που προκύπτουν είναι η έκταση των εμπορικών τους σχέσεων στη Μεσόγειο. Πόσο μακριά έφτασαν οι εμπορικές τους συναλλαγές και με ποιους λαούς αντάλλασσαν αγαθά;
Η μυκηναϊκή περίοδος τοποθετείται χρονικά από το 1600 π.Χ., κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού, έως τον 12ο αιώνα π.Χ., όταν και η μυκηναϊκή κυριαρχία έφτασε στο τέλος της. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Ελλάδα ήταν γεμάτη από παλάτια που ανήκαν σε διάφορες πόλεις-κράτη, με τις Μυκήνες να διαδραματίζουν πιθανώς ηγετικό ρόλο. Παρόλο που δεν είναι σαφές το επίπεδο ελέγχου της πάνω στις υπόλοιπες πόλεις, γνωρίζουμε πως οι Μυκηναίοι διέθεταν τεράστιο πλούτο, γεγονός που υποδηλώνει έντονες εμπορικές δραστηριότητες.
Η κύρια πηγή πληροφοριών για τις εμπορικές τους επαφές είναι τα αρχαιολογικά ευρήματα. Η κεραμική αποτελεί το πιο συνηθισμένο ίχνος των εμπορικών συναλλαγών, καθώς χρησιμοποιούνταν για αποθήκευση αγαθών αλλά και ως πολύτιμο αντικείμενο από μόνη της. Κομμάτια μυκηναϊκής κεραμικής έχουν βρεθεί σε πολλές περιοχές της Ανατολικής και Κεντρικής Μεσογείου, όπως η Ελλάδα, η Παλαιστίνη, η Συρία, η Μικρά Ασία, η βόρεια Αφρική, η Ιταλία και διάφορα νησιά. Παρότι τα ευρήματα από την Ιβηρική Χερσόνησο είναι λιγότερα, επιβεβαιώνουν πως η μυκηναϊκή εμπορική δραστηριότητα έφτασε ως εκεί, πριν την έλευση των Φοινίκων.
Μία από τις σημαντικότερες αγορές των Μυκηναίων ήταν η Αίγυπτος. Οι αρχαίες αιγυπτιακές πηγές αναφέρουν την παρουσία Ελλήνων απεσταλμένων που έφερναν δώρα, γεγονός που δείχνει διπλωματικές επαφές. Οι Αιγύπτιοι αναφέρονταν στους Έλληνες ως «Τανάτζου», όρος που πιθανώς προέρχεται από το «Δαναοί», μια από τις ελληνικές φυλές. Η εμπορική σχέση των δύο πολιτισμών επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι μυκηναϊκή κεραμική έχει βρεθεί σε αιγυπτιακές τοποθεσίες, ακόμη και στη Νουβία. Ωστόσο, δεν είναι βέβαιο ότι οι ίδιοι οι Μυκηναίοι μετέφεραν αυτά τα αγαθά τόσο μακριά ή αν διακινούνταν μέσω Αιγύπτιων εμπόρων.
Αντίθετα, αν και υπάρχουν λιγότερες γραπτές πηγές για τις επαφές των Μυκηναίων με την Παλαιστίνη, τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν έντονο εμπόριο. Η συγκέντρωση μυκηναϊκής κεραμικής στην περιοχή είναι εντυπωσιακά μεγαλύτερη από ό,τι στην Αίγυπτο, γεγονός που υποδηλώνει στενές εμπορικές σχέσεις με τις πόλεις-κράτη της Χαναάν. Ίσως αυτό να οφείλεται στην εγκατάσταση Αιγαιακών πληθυσμών εκεί, οι οποίοι πιθανώς διευκόλυναν τις συναλλαγές.
Στη Συρία, μυκηναϊκά κεραμικά έχουν βρεθεί σε σημαντικές πόλεις όπως η Ουγκαρίτ. Ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα ευρήματα του ναυαγίου του Ουλουμπουρούν, το οποίο χρονολογείται περίπου στο 1320 π.Χ. Το πλοίο, κατασκευασμένο από ξύλο κέδρου του Λιβάνου, μετέφερε μεγάλες ποσότητες χαλκού και κασσίτερου, τα οποία χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή χαλκού. Επιπλέον, βρέθηκαν μυκηναϊκά κεραμικά και άλλα αντικείμενα, υποδηλώνοντας την παρουσία Μυκηναίων εμπόρων στο πλήρωμα ή στους επιβάτες.
Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί αν τα μυκηναϊκά αγαθά έφταναν σε αυτές τις περιοχές μέσω απευθείας εμπορικών αποστολών ή μέσω ενός εκτεταμένου δικτύου ανταλλαγών. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι Μυκηναίοι Έλληνες ήταν ενεργοί παίκτες στο εμπορικό σύστημα της Εποχής του Χαλκού, συνδέοντας τη Μεσόγειο σε ένα δίκτυο ανταλλαγών που προηγήθηκε της φοινικικής κυριαρχίας στις θαλάσσιες συναλλαγές.
Σχόλια