Μια πρόσφατη ανάλυση DNA αρχαίων μινωικών γονιδιωμάτων δείχνει ότι η επιλογή συντρόφου γάμου καθοριζόταν από τη συγγένεια. Οι γάμοι μεταξύ πρώτων ξαδέλφων δεν ήταν σπάνιοι για τους Μινωίτες της Εποχής του Χαλκού.

Μια ομάδα επιστημόνων από το Ινστιτούτο Ανθρωπολογίας της Εξελικτικής Βιολογίας Max Planck έκανε αυτή τη σημαντική ανακάλυψη. Η μελέτη, που βασίστηκε σε ανάλυση γονιδιωμάτων της συγκεκριμένης περιόδου, αποκάλυψε στενούς συγγενικούς δεσμούς μεταξύ των ατόμων.

«Περισσότερα από χίλια αρχαία γονιδιώματα από διάφορες περιοχές του κόσμου έχουν δημοσιευτεί μέχρι σήμερα», ανέφερε η Ειρήνη Σκουρτανιώτη, επικεφαλής συγγραφέας της έρευνας. «Όμως φαίνεται ότι ένα τόσο αυστηρό σύστημα γάμων μεταξύ συγγενών δεν υπήρχε πουθενά αλλού στον αρχαίο κόσμο».

Η αποκάλυψη ότι αυτή η πρακτική εφαρμοζόταν ενεργά στην αρχαία μινωική κοινωνία ήταν «μια απόλυτη έκπληξη για όλους μας και γεννά πολλά ερωτήματα».

Η Κρήτη ήταν η γενέτειρα του μινωικού πολιτισμού, μιας κοινωνίας με περίπλοκες τελετουργίες και αυστηρούς κανόνες, όχι μόνο για τις θυσίες ζώων και τις ταφικές πρακτικές αλλά και για τους γάμους.

Η μελέτη των γονιδιωμάτων ανθρώπων που έζησαν στο Αιγαίο κατά την Εποχή του Χαλκού αποτέλεσε το αντικείμενο άρθρου που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Ecology & Evolution. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίαζε το DNA των πρώην κατοίκων ενός μυκηναϊκού οικισμού του 16ου αιώνα π.Χ.

Η ερευνητική ομάδα επικεντρώθηκε στα λείψανα που βρέθηκαν σε έναν τάφο μπροστά από ένα σπίτι σε έναν μικρό οικισμό. Αυτό τους επέτρεψε να κατασκευάσουν ένα οικογενειακό δέντρο, προσφέροντας σαφή εικόνα των συγγενικών δεσμών μεταξύ των κατοίκων.

«Θέλαμε να εξετάσουμε πώς… οι άνθρωποι θάβονταν μαζί όταν ήταν γενετικά συγγενείς», εξήγησε ο Φίλιπ Στόκχαμερ, καθηγητής αρχαιολογίας, στο CNN. Ένας άλλος στόχος της μελέτης, σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν να κατανοηθεί η σημασία της γενετικής συγγένειας και η κοινωνική δομή της εποχής.

«Μπορέσαμε να διαπιστώσουμε… ότι οι τρεις γιοι έζησαν ως ενήλικες στο ίδιο σπίτι», ανέφερε. «Ένας από τους συζύγους έφερε μαζί του την αδελφή του και ένα παιδί».

Αυτό που ανακάλυψαν, αναλύοντας τα γονιδιώματα αυτών των ατόμων μαζί με εκατό άλλα, ήταν ότι οι συγγενικοί δεσμοί μεταξύ των μελών της οικογένειας ήταν πολύ στενότεροι από ό,τι επιτρέπουν οι σύγχρονες γαμήλιες πρακτικές. Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι οι Μινωίτες επέτρεπαν τους γάμους μεταξύ πρώτων ξαδέλφων.

«Έχουν μελετηθεί χιλιάδες αρχαία γονιδιώματα και υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία για γάμους μεταξύ ξαδέλφων στις κοινωνίες του παρελθόντος», τόνισε ο Στόκχαμερ. «Από ιστορική άποψη, αυτό είναι πραγματικά εντυπωσιακό».

Ο Στόκχαμερ έδωσε μια απλή εξήγηση για αυτό το φαινόμενο, το οποίο η σύγχρονη κοινωνία μπορεί να θεωρεί ανθυγιεινό ή ακατάλληλο.

Τόνισε ότι σε άλλες περιοχές της Ευρώπης κατά την Εποχή του Χαλκού, οι γυναίκες συνήθως μετανάστευαν για να παντρευτούν σε περιοχές με περισσότερους διαθέσιμους πόρους. Όμως, στην Ελλάδα, «δεν υπήρχε αρκετός χώρος για καλλιέργεια».

«Ο κύριος στόχος ήταν η διατήρηση της γης μέσα στην οικογένεια», εξήγησε. «Αν δούμε τι καλλιεργούσαν, ήταν κυρίως αμπέλια και ελιές για την παραγωγή λαδιού. Και τα δύο αυτά φυτά απαιτούν παραμονή στο ίδιο μέρος για δεκαετίες. Αν παντρεύεσαι μέσα στην οικογένεια, σημαίνει ότι επικεντρώνεσαι στη διατήρηση της γης στον ίδιο τόπο».

Η κυριαρχία των ενδοοικογενειακών γάμων στην αρχαία Μινωική Κρήτη δεν ήταν, λοιπόν, τυχαία, αλλά ένας τρόπος διασφάλισης της ιδιοκτησίας και της σταθερότητας.

«Μπορούμε να διαπιστώσουμε ξεκάθαρα τους γάμους μεταξύ ξαδέλφων από τα γενετικά δεδομένα», ανέφερε ο Στόκχαμερ. «Είναι πάρα πολλοί για να είναι σύμπτωση. Θα έλεγα ότι ήταν μια αρκετά αυστηρή πρακτική».

Όσον αφορά τη σημασία αυτής της ανακάλυψης για την επιστήμη και την ιστορία, ο Στόκχαμερ ήταν σαφής:

«Με αυτά τα δεδομένα, είμαστε ουσιαστικά αναγκασμένοι να ξανασκεφτούμε την κοινωνική οργάνωση αυτής της περιόδου και τις κοινωνίες που βρίσκονταν πίσω από αυτά τα καταπληκτικά έργα τέχνης και αρχιτεκτονικής», δήλωσε. «Γνωρίζουμε πολλά για τη διοίκηση των παλατιών μέσω γραπτών πηγών. Αλλά τώρα μπορούμε να πούμε κάτι και για τους απλούς ανθρώπους».