Ο αλβανικός λαός ήθελε πραγματικά ανεξαρτησία ή ήθελε να παραμείνει υπό τον Σουλτάνο;

Την απάντηση σε αυτό μας το ερώτημα δίνει ένας από τους κορυφαίους Αλβανούς Αναγεννητές (Rilindasit), ο Faik Konica, στην αλβανική εφημερίδα Dielli με ημερομηνία 6/5/1926 σε άρθρο του με τίτλο "Historia e ca ndryshimeve" (Η ιστορία μερικών αλλαγών).

Ακολουθεί η πολύ ενδιαφέρουσα τοποθέτησή του:

«Όταν πήγα στην Αλβανία το 1913 για να κοιτάξω προσεκτικά τα πράγματα, διαπίστωσα με λύπη ότι η συντριπτική πλειοψηφία του λαού όχι μόνο αντιπαθούσε τα ιδανικά μας για ένα προηγμένο κράτος, αλλά αντιπαθούσε και τη βοήθεια που μας έδιναν οι υποθέσεις και οι ευεργέτες των δυνάμεων της Ευρώπης. Είναι εκπληκτικό και πολύ αληθινό ότι η συντριπτική πλειονότητα του λαού της Αλβανίας έλαβε το δώρο που δόθηκε (ενν. ανεξάρτητο κράτος) με δυσαρέσκεια, με ξηρότητα και με μάτια γυαλισμένα από ανταπαντήσεις: που φάνηκε λίγο αργότερα από τις εξεγέρσεις (ενν. υπέρ των Τούρκων) που γίνονταν η μία μετά την άλλη.»

["Kur vajta me 1913 ne Shqiperi per te shikuar per s'afermi punet, zbulova me hidherim se shumica e madhe e popullit jo vetem qe nuk i shihte me sy te mire idealet t'ona te nje Shteti te perparuar, po s'pelqente as ndihmen qe po na jipej nga rastet dhe nga bamiresit e fuqive te'Evropes. Eshte per çudi dhe gje fare e vertete, se shumica e madhe e popullit te Shqiperise e priti dhuraten e dhene [shtetin e pavarur] me moskenaqesi, me thartesira dhe me sy te zgurdulluara nga prapamejtime: qe u duk pak me vone nga kryengritjet [pro-turke] qe u bene njera-pas tjatres."]

Η απάντηση λοιπόν είναι ότι οι Αλβανοί ήταν δυσαρεστημένοι που μετά από 500 χρόνια είχαν «απελευθερωθεί» από τους Τούρκους, ωστόσο χωρίς τόσα χρόνια να θεωρήσουν πως βρίσκονταν υπό κάποιον ζυγό. Τουλάχιστον όλοι εκείνοι που ήταν μουσουλμάνοι και ζούσαν ουσιαστικά ως ελεύθεροι Οθωμανοί υπήκοοι.

Φαίνεται πως θα ήθελαν να συνεχίσουν να είναι κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για την οποία επί αιώνες έδιναν μεγάλους αγώνες, θυσιάζοντας ακόμη και την ίδια τους την ζωή.

Ωστόσο οι Μεγάλες Δυνάμεις εκείνης της εποχής και τα συμφέροντά τους στην Βαλκανική, φαίνεται να τους χάλασαν τα σχέδια.