Στις 29 Νοεμβρίου, μια παρτίδα μανταρινιών από την Αλβανία απορρίφθηκε στην Κροατία, καθώς οι αναλύσεις αποκάλυψαν την παρουσία της ουσίας Chlorpyrifos, ενός φυτοφαρμάκου που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει απαγορεύσει από το 2020.

Το περιστατικό καταγράφηκε από το RASFF, το Σύστημα Έγκαιρης Προειδοποίησης για τα Τρόφιμα, το οποίο διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ σχετικά με ζητήματα ασφάλειας τροφίμων. Δεν ήταν η πρώτη φορά που αλβανικά μανταρίνια αποκλείστηκαν από την αγορά, ενώ και άλλα αγροτικά προϊόντα από τη χώρα έχουν εντοπιστεί να περιέχουν απαγορευμένα φυτοφάρμακα τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με δεδομένα που συγκέντρωσε το BIRN και συνεντεύξεις με ειδικούς, η αλβανική κυβέρνηση αμέλησε τον συστηματικό και έγκαιρο έλεγχο της χρήσης φυτοφαρμάκων, κυρίως λόγω έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού και νομικών κενών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη διάθεση στην αγορά προϊόντων με συγκεντρώσεις φυτοφαρμάκων πάνω από τα επιτρεπτά όρια. Παράλληλα, οι αρχές δεν έλαβαν μέτρα απέναντι στους αγρότες που χρησιμοποιούσαν επικίνδυνα φυτοφάρμακα, απαγορευμένα εδώ και χρόνια στην ΕΕ, γεγονός που δημιούργησε ανησυχίες για την ασφάλεια των τροφίμων και την ποιότητα των εξαγωγών της χώρας.

Η αλβανική κυβέρνηση παραδέχθηκε ότι κατά το 2024 εντοπίστηκαν επτά απαγορευμένα φυτοφάρμακα σε αναλύσεις φρούτων και λαχανικών, ενώ εργαστηριακοί φορείς ανέφεραν ότι σε πολλές περιπτώσεις βρέθηκαν παράνομα προϊόντα φυτοπροστασίας. Ένας ειδικός δήλωσε ότι στην Αλβανία κυκλοφορούν περίπου 35 απαγορευμένα φυτοφάρμακα, βασιζόμενος στις αναλύσεις του εργαστηρίου του.

Η ΕΕ απαγόρευσε τη χρήση των ουσιών Chlorpyrifos και Chlorpyrifos-methyl από το 2020, καθώς επιστημονικές μελέτες έδειξαν ότι έχουν τοξικές επιδράσεις στο νευρικό και γενετικό σύστημα του ανθρώπου. Παρόλο που η Αλβανία αποφάσισε να αποσύρει τα προϊόντα που περιείχαν τις δύο αυτές ουσίες, επέτρεψε την εισαγωγή τους μέχρι τον Μάρτιο του 2020 και τη χρήση τους για άλλα δύο χρόνια.

Το Υπουργείο Γεωργίας απαγόρευσε την εισαγωγή φυτοπροστατευτικών προϊόντων με Chlorpyrifos από τον Ιανουάριο του 2020, ωστόσο αυτά παρέμειναν σε κυκλοφορία μέχρι τον Αύγουστο του 2022 και, όπως δείχνουν τα δεδομένα, συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται. Αγρότες ανέφεραν ότι τα συγκεκριμένα φυτοφάρμακα είναι αποτελεσματικά και οικονομικά, ενώ ένας εξαγωγέας υποστήριξε ότι μεγάλες ποσότητες από αυτά διατέθηκαν στην αλβανική αγορά πολύ φθηνά ή δωρεάν, χωρίς κανέναν έλεγχο.

Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η χρήση φυτοφαρμάκων πάνω από τα επιτρεπτά όρια μπορεί να επηρεάσει την υγεία, κυρίως των παιδιών, των εγκύων και των ηλικιωμένων. Ένας καθηγητής περιβαλλοντικών επιστημών δήλωσε ότι η μακροχρόνια κατανάλωση προϊόντων με υπολείμματα φυτοφαρμάκων μπορεί να προκαλέσει ενδοκρινικές και νευρολογικές διαταραχές.

Οι κρατικοί έλεγχοι θεωρούνται ανεπαρκείς. Σύμφωνα με στοιχεία, οι αρμόδιοι φορείς απέτυχαν να πραγματοποιήσουν τις απαιτούμενες αναλύσεις λόγω γραφειοκρατικών προβλημάτων και έλλειψης προσωπικού. Σε πολλές περιπτώσεις, τα αποτελέσματα των ελέγχων έγιναν διαθέσιμα με καθυστέρηση, όταν τα προϊόντα είχαν ήδη καταναλωθεί.

Ακόμα και σήμερα, υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις στον έλεγχο της διακίνησης και χρήσης φυτοφαρμάκων. Το Υπουργείο Γεωργίας αναγνωρίζει ότι δεν διαθέτει τις απαραίτητες υποδομές για την πλήρη εξάλειψη των απαγορευμένων ουσιών, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο παράνομης χρήσης τους. Ένας ειδικός προειδοποίησε ότι η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ανησυχητική και κατηγόρησε τις αρχές για αμέλεια, σημειώνοντας ότι η απουσία ελέγχου θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία.