Η μείωση του συνολικού πληθυσμού και η γήρανσή του αποτελούν σοβαρές προκλήσεις για την οικονομική ανάπτυξη της Αλβανίας, γεγονός που απαιτεί άμεση αντίδραση μέσω κατάλληλων αναπτυξιακών πολιτικών και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Αυτό επισημαίνει η Τράπεζα της Αλβανίας στην ετήσια έκθεσή της, βασιζόμενη σε μελέτη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Η μείωση του πληθυσμού συνεπάγεται τη συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού. Η γήρανση αυξάνει τις δημοσιονομικές πιέσεις, κυρίως μέσω της αύξησης των δαπανών για την υγεία και τις συντάξεις. Οι ηλικιακές μεταβολές οδηγούν σε επιβράδυνση της αύξησης της παραγωγικότητας, τόσο σε επίπεδο εργασίας όσο και σε γενικό επίπεδο.Οι παράγοντες αυτοί, μεμονωμένα αλλά και σε συνδυασμό, αναμένεται να επιβραδύνουν τον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης και να καθυστερήσουν τη σύγκλιση του κατά κεφαλήν εισοδήματος της Αλβανίας με εκείνο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Τράπεζα της Αλβανίας σημειώνει ότι αυτά τα φαινόμενα είναι ήδη ορατά και στη χώρα, έστω και με ηπιότερη ένταση. Τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής δείχνουν ότι ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας (15–64 ετών) μειώθηκε από 1,93 εκατ. το 2001 σε 1,9 εκατ. το 2011 και περαιτέρω σε 1,55 εκατ. το 2023.

Παρ' όλα αυτά, αυτή η μείωση δεν έχει επηρεάσει, μέχρι στιγμής, την ικανότητα της αλβανικής οικονομίας να δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας. Αντιθέτως, σύμφωνα με την INSTAT, ο αριθμός των απασχολούμενων αυξήθηκε από 1,14 εκατ. το 2012 σε 1,33 εκατ. το 2023. Ωστόσο, σε βάθος χρόνου, η υποχώρηση και η γήρανση του πληθυσμού αναμένεται να αποτελέσουν περιοριστικό παράγοντα για την αγορά εργασίας.

Όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες για την υγεία, αυτές παρέμειναν σχετικά σταθερές, κινούμενες μεταξύ 9% και 10% των συνολικών κρατικών δαπανών. Παράλληλα, το έλλειμμα των κοινωνικών ασφαλίσεων, με κυρίαρχο τον συνταξιοδοτικό τομέα, διαμορφώνεται κοντά στο 2% για την περίοδο 2024–2025, παρουσιάζοντας ελαφρώς πτωτική τάση τα τελευταία τρία χρόνια. Ωστόσο, οι αρνητικές δημογραφικές εξελίξεις ενδέχεται να αναστρέψουν αυτήν την τάση ελλείψει μεταρρυθμίσεων.

Η αλβανική οικονομία έχει σημειώσει αύξηση της παραγωγικότητας, κυρίως χάρη στη μετατόπιση εργατικού δυναμικού από κλάδους χαμηλής προστιθέμενης αξίας σε πιο παραγωγικούς τομείς. Παράλληλα, έχει σημειωθεί πρόοδος στη σύγκλιση του κατά κεφαλήν εισοδήματος με τον μέσο όρο της ΕΕ. Ωστόσο, τόσο η παραγωγικότητα όσο και το εισόδημα παραμένουν σε χαμηλότερα επίπεδα συγκριτικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση, και οι δυσμενείς δημογραφικές τάσεις κάνουν ακόμη πιο δύσκολη την επίτευξη αυτών των στόχων.

Η Τράπεζα της Αλβανίας καταλήγει ότι τόσο οι δημόσιες αρχές όσο και ο ιδιωτικός τομέας θα πρέπει να παρακολουθούν στενά τις δημογραφικές εξελίξεις, να εντοπίζουν εγκαίρως τις πιθανές επιπτώσεις και να τις αντιμετωπίζουν με κατάλληλες πολιτικές και μεταρρυθμίσεις. Αυτές θα πρέπει να στοχεύουν, μεταξύ άλλων, στην επιβράδυνση της μείωσης του εργατικού δυναμικού μέσω της «απομυθοποίησης» απομυθοποίησης της μετανάστευσης, της αύξησης της συμμετοχής στον ενεργό πληθυσμό και, όπου απαιτείται, της προσέλκυσης αλλοδαπών εργαζομένων.

Παράλληλα, προτείνεται η ενίσχυση της παραγωγικότητας μέσω της βελτίωσης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, καθώς και της ενίσχυσης επενδύσεων σε τεχνολογικό εξοπλισμό και καινοτόμες παραγωγικές διαδικασίες. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται επίσης στην άμεση εφαρμογή της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος, προκειμένου να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη δημοσιονομική βιωσιμότητα.