Στα Τίρανα, το Αλβανικό Ινστιτούτο Επιστημών παρουσίασε σήμερα τα ευρήματα μιας συγκριτικής μελέτης για τον κρατικό προϋπολογισμό και τα δημόσια οικονομικά κατά τη διάρκεια των εκλογικών ετών. Η μελέτη αποκαλύπτει αυξήσεις σε κονδύλια, προσλήψεις και επιδόματα λίγους μήνες πριν από τις εκλογές. Οι ειδικοί ζητούν αυστηρότερα περιοριστικά μέτρα για να αποτραπεί η χρήση του κρατικού προϋπολογισμού για εκλογικούς σκοπούς προς όφελος της κυβερνητικής πλειοψηφίας, με εργαλεία όπως νομοθετικές πράξεις, ετήσια επιδόματα και ταμεία ανασυγκρότησης.

Η συγκριτική ανάλυση του Open Data Albania μεταξύ εκλογικών και μη εκλογικών ετών δείχνει ότι ο κρατικός προϋπολογισμός φαίνεται να στοχεύει στη χειραγώγηση των ψηφοφόρων και στην επίτευξη εκλογικών οφελών για την κυβερνώσα πλειοψηφία. Η διευθύντρια του Ινστιτούτου, Αρανίτα Μπράχαι, επεσήμανε ότι αυτό είναι ξεκάθαρο, ιδιαίτερα όταν συγκρίνονται οι εκλογικές με τις μη εκλογικές περιόδους όσον αφορά το πρόγραμμα ανασυγκρότησης μετά τον σεισμό του 2019, τις επιχορηγήσεις ανασυγκρότησης, τις προσλήψεις στον δημόσιο τομέα και τα επιδόματα συνταξιούχων.

«Μιλάμε για 3,7 δισεκατομμύρια λεκ, τα οποία για πρώτη φορά θα διανεμηθούν την άνοιξη. Επιδόματα για συνταξιούχους έχουν δοθεί και στο παρελθόν, αλλά συνήθως μοιράζονται στο τέλος του έτους. Φέτος, έχουμε δύο επιδόματα: ένα στο τέλος του 2024 και άλλο ένα την άνοιξη του 2025, που συμπίπτει με την εκλογική περίοδο», ανέφερε η κ. Μπράχαι.

Παράλληλα με ορισμένες αλλαγές στον Εκλογικό Κώδικα, οι ερευνητές πρότειναν νομικές απαγορεύσεις για την έγκριση νομοθετικών πράξεων που σχετίζονται με δημόσιες προμήθειες κατά την εκλογική περίοδο.

Ο νομικός εμπειρογνώμονας του Ινστιτούτου, Βίκτορ Γκούμι, σημείωσε ότι οι νομοθετικές πράξεις για την ανασυγκρότηση παραμένουν σε ισχύ και εφαρμόζονται εδώ και χρόνια.

«Παρότι έχουν περάσει πάνω από πέντε χρόνια από τον σεισμό, αυτές οι πράξεις συνεχίζουν να ισχύουν και φαίνεται να λειτουργούν ως εργαλείο με πολιτική στρατηγική, εξυπηρετώντας εκλογικούς σκοπούς. Το λογικό ερώτημα είναι: γιατί να έχουμε ειδικούς κανόνες για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ ο νόμος για τις δημόσιες προμήθειες παρέχει σαφείς διαδικασίες, που έχουν αξιολογηθεί θετικά από διεθνείς οργανισμούς;» ανέφερε ο κ. Γκούμι.

Οι ερευνητές υπογράμμισαν την ανάγκη το Κοινοβούλιο να σταματήσει να αλλάζει τον κρατικό προϋπολογισμό μέσω νομοθετικών πράξεων κατά τη διάρκεια εκλογικών περιόδων. Πρότειναν επίσης την προσθήκη προληπτικών μηχανισμών στον νόμο για τον κρατικό προϋπολογισμό, ώστε να αποφεύγονται περιπτώσεις κατάχρησης πριν από εκλογές.

Η ειδική σε θέματα οικονομίας και δημόσιου ελέγχου, Λιντίτα Λάτι, ανέδειξε τις αρνητικές συνέπειες των αυξημένων δαπανών κατά τα εκλογικά έτη. Αυτές περιλαμβάνουν τον πολιτικό έλεγχο του προϋπολογισμού, τη φοροδιαφυγή, τη μείωση εσόδων, την έλλειψη διαφάνειας και λογοδοσίας, καθώς και την αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος.

«Το παιχνίδι που παίζεται με το έλλειμμα του προϋπολογισμού είναι ανησυχητικό. Το 2017 είδαμε τεχνικούς χειρισμούς στην εκτίμηση του ελλείμματος, ώστε να φανεί κάτω από το 2% του ΑΕΠ, που είναι νομική υποχρέωση. Αυτό έγινε εις βάρος της διαφάνειας και της αξιοπιστίας, ενώ υπήρχε και κρυφό έλλειμμα λόγω ανεξόφλητων υποχρεώσεων», τόνισε η κ. Λάτι.

Ο Εκλογικός Κώδικας προβλέπει ότι τέσσερις μήνες πριν τις εκλογές έως τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης απαγορεύεται η έγκριση μέτρων που προσφέρουν οφέλη σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, όπως αυξήσεις μισθών, επιδόματα, φοροαπαλλαγές, ιδιωτικοποιήσεις ή οικονομικές ενισχύσεις, εκτός από περιπτώσεις φυσικών καταστροφών.

Οι ειδικοί επισήμαναν ότι το άρθρο αυτό χρειάζεται περισσότερη λεπτομέρεια και αυστηρότερους περιορισμούς. Ο Κρατικός Εκλογικός Επίτροπος, Ιλιριάν Τσελιμπάσι, σημείωσε ότι η βελτίωση αυτού του άρθρου και άλλων απαιτεί πολιτική βούληση από τα κόμματα.

«Πρέπει να εκσυγχρονίσουμε το θεσμικό πλαίσιο για τις εκλογές. Ο ισχύων Εκλογικός Κώδικας είναι από το 2008 και έχει δεχθεί πολλές τροποποιήσεις. Χρειαζόμαστε έναν νέο Κώδικα, και αυτό το έργο πρέπει να ξεκινήσει αμέσως μετά τις επόμενες εκλογές», ανέφερε ο κ. Τσελιμπάσι.

Η μελέτη σημειώνει ότι το Σύνταγμα δεν προβλέπει κανόνες για τον προϋπολογισμό κατά τα εκλογικά έτη, ενώ ο σχετικός νόμος ορίζει ισομερή κατανομή του ελλείμματος κατά τη διάρκεια του έτους. Ωστόσο, οι ερευνητές εκτίμησαν ότι τα υπάρχοντα νομικά μέτρα δεν επαρκούν για την αποφυγή της εκλογικής χρήσης του προϋπολογισμού.