Οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) και οι συμβάσεις παραχώρησης αποτέλεσαν επί χρόνια μία από τις πλέον επικερδείς δραστηριότητες στην οικονομία, με τον κρατικό προϋπολογισμό να επωμίζεται συχνά τον χρηματοοικονομικό κίνδυνο. Όπως προκύπτει από έρευνες της Ειδικής Δομής Καταπολέμησης της Διαφθοράς (SPAK), σε ορισμένες περιπτώσεις οι ιδιωτικές εταιρείες απορροφούν κρατικούς πόρους χωρίς να παρέχουν ουσιαστικά αποτελέσματα, όπως καταγράφηκε στην υπόθεση των εργοστασίων διαχείρισης απορριμμάτων.

Οι ΣΔΙΤ, λόγω της εγγυημένης κερδοφορίας και των υψηλών περιθωρίων κέρδους, αποτέλεσαν πόλο έλξης για πολλές επιχειρήσεις. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου διαπιστώθηκε ότι πολλές από αυτές δεν εξυπηρετούσαν το δημόσιο συμφέρον. Σήμερα, αρκετές παραχωρήσεις βρίσκονται υπό έρευνα από την SPAK, κυρίως στους τομείς της διαχείρισης απορριμμάτων και της υγείας.

Το 2022 παρατηρήθηκε για πρώτη φορά μείωση των κερδών για πολλούς παραχωρησιούχους, τάση που συνεχίστηκε και το 2023. Παράλληλα, ενώ ορισμένες παραχωρήσεις ολοκληρώθηκαν, αντικαταστάθηκαν σε πολλές περιπτώσεις από κρατικά μονοπώλια που επίσης απολαμβάνουν υψηλά περιθώρια κέρδους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εταιρεία «IdentiTek», η οποία αντικατέστησε την «Aleat» μετά τη λήξη της σύμβασης παραχώρησης για τις ταυτότητες και τα διαβατήρια. Παρότι η «IdentiTek» είναι κρατική, παρουσίασε υψηλότερο περιθώριο κέρδους (53%) από την «Aleat» που λειτουργούσε ως ιδιωτικός φορέας.

Παρόμοιες εξελίξεις καταγράφονται και σε άλλες συμβάσεις. Η παραχώρηση του συστήματος φορολογικών ετικετών και φαρμάκων, για παράδειγμα, αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2024, έχοντας αποφέρει στην παραχωρησιούχο εταιρεία περίπου 90 εκατομμύρια ευρώ σε 11 χρόνια λειτουργίας. Παράλληλα, συμβάσεις όπως η σήμανση καυσίμων επεκτάθηκαν χωρίς σαφείς λόγους, ενώ εταιρείες όπως η «GFI Albania» κατέγραψαν ρεκόρ περιθωρίου κέρδους (50%) λίγο πριν την ολοκλήρωση της σύμβασης.

Στον τομέα της υγείας, οι ΣΔΙΤ συνεχίζουν να δημιουργούν συζητήσεις. Η εταιρεία «SaniService», που ανέλαβε τη διαχείριση υγειονομικών αποβλήτων και αποστειρωμένων ιατρικών εργαλείων, παρουσίασε χαμηλά κέρδη το 2023, ενώ η νεότερη σύμβαση για τα εργαστήρια νοσοκομείων («Laboratory Network») είχε ελαφρά βελτιωμένα αποτελέσματα. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι οι περισσότερες εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες υγείας μέσω ΣΔΙΤ παρουσιάζουν χαμηλά περιθώρια κέρδους, σε αντίθεση με άλλους τομείς.

Όσον αφορά στις υποδομές, οι παραχωρήσεις οδικών έργων, όπως η οδός Μιλότ-Μορίν και η Οδός της Αρμπερίας, λειτουργούν με μακροχρόνιες συμβάσεις που εξασφαλίζουν σταθερά έσοδα για τους παραχωρησιούχους. Ωστόσο, τα κέρδη παραμένουν περιορισμένα λόγω υψηλών δαπανών και τραπεζικών τόκων.

Η μεγαλύτερη αμφιλεγόμενη περίπτωση αφορά τα εργοστάσια απορριμμάτων, που διερευνώνται από την SPAK για διαφθορά και οικονομικές ατασθαλίες. Οι έρευνες αποκάλυψαν εκτεταμένες παρατυπίες στις διαδικασίες ανάθεσης, με ψευδή έγγραφα, εικονικές εταιρείες και μη εκτελεσμένα έργα. Αν και ορισμένα εργοστάσια διακόπηκαν, όπως εκείνα της Φίερι και του Ελμπασάν, οι εμπλεκόμενες εταιρείες είχαν ήδη εισπράξει σημαντικά ποσά από το δημόσιο ταμείο.