Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η άναρχη οικιστική ανάπτυξη στην Αλβανία, ιδιαίτερα στις αγροτικές και περιφερειακές περιοχές, έχει επιφέρει σοβαρές ελλείψεις στην υποδομή διαχείρισης των λυμάτων. Η κατάσταση στις μικρές συνοικίες, όπως αυτή στις παρυφές των Αγίων Σαράντα, είναι χαρακτηριστική. Αν και οι κάτοικοι εξασφάλισαν βασικές υποδομές, όπως ηλεκτρικό ρεύμα και οδική πρόσβαση, το αποχετευτικό σύστημα παραμένει ανύπαρκτο. Κάθε κατοικία στηρίζεται σε αυτοσχέδιες δεξαμενές συλλογής λυμάτων, γεγονός που δημιουργεί σοβαρά προβλήματα υγιεινής και περιβαλλοντικής ρύπανσης.

Σύμφωνα με την Έκθεση του Ρυθμιστικού Οργανισμού Υδάτων (ERRU) για το 2023, μόλις το 54,8% της χώρας διαθέτει δίκτυα αποχέτευσης. Μόνο πέντε εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης παρέχουν άδειες υπηρεσίες επεξεργασίας λυμάτων, αφήνοντας μεγάλο μέρος της χώρας χωρίς κάλυψη. Περιοχές όπως το Κούκες, η Λούσνια και η Dibra εμφανίζουν κάλυψη κάτω του 30%, ενώ το ρυθμιστικό πλαίσιο παραμένει ελλιπές.

Η ραγδαία και συχνά άναρχη αστικοποίηση στην Αλβανία, κυρίως λόγω της μετανάστευσης προς αστικά κέντρα, έχει δημιουργήσει δύο βασικές κατηγορίες πόλεων: εκείνες που είναι υπερπληθυσμένες και με υποδομές στα όριά τους, και εκείνες που υποφέρουν από υποπληθυσμό και ανύπαρκτους πόρους. Η έλλειψη σχεδιασμού και ο συνδυασμός πρόχειρης οικιστικής ανάπτυξης με ελλιπή πολιτική υποδομών έχουν διογκώσει το πρόβλημα.

Στα Τίρανα, η κατάσταση είναι ενδεικτική. Παρά την αλματώδη οικιστική επέκταση, οι υποδομές ύδρευσης και αποχέτευσης δεν έχουν προσαρμοστεί στις ανάγκες του αυξημένου πληθυσμού. Ειδικοί επισημαίνουν ότι η αδυναμία απορρόφησης ομβρίων υδάτων, σε συνδυασμό με ανεπαρκείς αποχετευτικές υποδομές, οδηγεί συχνά σε πλημμύρες.

Για την αντιμετώπιση της κρίσης, απαιτείται στρατηγικός σχεδιασμός με μακροπρόθεσμη προοπτική. Όπως υπογραμμίζουν ειδικοί, η επίλυση του ζητήματος έως το 2050 προϋποθέτει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, που να περιλαμβάνει δημογραφική ανάλυση, κατάλληλη χρηματοδότηση και αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο. Η εκτίμηση της Παγκόσμιας Τράπεζας για επένδυση 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ για την ολοκληρωμένη κάλυψη της χώρας είναι ενδεικτική του μεγέθους του προβλήματος.

Ενώ η διαχείριση υδάτων και λυμάτων παραμένει κρίσιμος παράγοντας για την ανάπτυξη της Αλβανίας και την πορεία ένταξής της στην ΕΕ, η έλλειψη επαρκών υποδομών εξακολουθεί να αποτελεί τροχοπέδη για την υγεία, το περιβάλλον και την οικονομική ανάπτυξη.