Το αλβανικό κράτος έχει εκδώσει συνολικά 83 δισεκατομμύρια λεκ (812 εκατ. ευρώ περίπου) σε ομόλογα ιδιωτικοποιήσεων από το 1995. Αυτά τα ομόλογα διατέθηκαν με στόχο την υποστήριξη των πολιτών να συμμετάσχουν στην ιδιωτικοποίηση της κρατικής περιουσίας, αλλά η ιστορία τους είναι γεμάτη δυσκολίες και αναβολές, ενώ λιγότερα από τα μισά έχουν τελικά αξιοποιηθεί. Πρόσφατα, το Κοινοβούλιο της Αλβανίας επέκτεινε ξανά την προθεσμία χρήσης των ομολόγων μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2027.

Αρχικά, το 1995, κάθε Αλβανός πολίτης άνω των 18 ετών είχε δικαίωμα σε ομόλογα ιδιωτικοποιήσεων, εκτός από αυτούς που είχαν ήδη λάβει γη ή κρατική περιουσία δωρεάν. Η αρχική προθεσμία για τη χρήση τους ήταν το 1999, αλλά λόγω καθυστερήσεων και αλλαγών στους νόμους, παρατάθηκε αρκετές φορές. Τα ομόλογα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την απόκτηση μετοχών σε ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις, για την αγορά κρατικής περιουσίας ή σε επενδυτικές εταιρείες. Επιπλέον, επιτρεπόταν η ελεύθερη διαπραγμάτευση των ομολόγων στην αγορά, κάτι που γέννησε τη «μαύρη αγορά» τους, γνωστή και ως «πλατεία δολαρίου» κοντά στην Τράπεζα της Αλβανίας.

Η τρέχουσα κατάσταση δείχνει ότι υπάρχουν ακόμα σε κυκλοφορία 1,2 εκατομμύρια ομόλογα, αξίας περίπου 32,4 δισεκατομμυρίων λεκ, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε σε ιδιωτικοποιήσεις είτε σε νομιμοποιήσεις ακινήτων. Η νομιμοποίηση των αυθαίρετων ακινήτων είναι σήμερα ο κύριος τομέας όπου αυτά τα ομόλογα μπορούν να αξιοποιηθούν. Σύμφωνα με απόφαση της κυβέρνησης, οι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων μπορούν να πληρώσουν το 50% του κόστους νομιμοποίησης του οικοπέδου τους με ομόλογα ιδιωτικοποιήσεων.

Επιπλέον, ορισμένα κρατικά ακίνητα, όπως παλιά στρατιωτικά κτίρια, διατίθενται προς ιδιωτικοποίηση με τη δυνατότητα πληρωμής κατά 80% σε ομόλογα. Παράλληλα, ωστόσο, πολλά από αυτά τα ακίνητα διεκδικούνται από πρώην ιδιοκτήτες γης, γεγονός που οδηγεί σε αναστολή των διαδικασιών ιδιωτικοποίησης.

Σημαντικό ρόλο στην καθυστέρηση και στις δυσκολίες της χρήσης των ομολόγων έχουν οι διαδικασίες της Αλβανικής γραφειοκρατίας. Η διχοτόμηση αρμοδιοτήτων μεταξύ του Υπουργείου Οικονομίας και του Υπουργείου Άμυνας δημιουργεί επιπλέον εμπόδια. Παράλληλα, η μαύρη αγορά των ομολόγων παραμένει ενεργή, λόγω έλλειψης επίσημης αγοράς. Αν και υπάρχει νομοθεσία που προβλέπει τη δημιουργία χρηματιστηρίου για ομόλογα, η έλλειψη ρυθμιστικού πλαισίου και εποπτείας παραμένει ένα σημαντικό εμπόδιο. Σήμερα, οι κάτοχοι μπορούν να πουλήσουν τα ομόλογά τους σε τρίτους, αλλά αυτό γίνεται κυρίως μέσω ανεπίσημων διαμεσολαβητών σε χαμηλότερες τιμές, καθώς δεν υπάρχουν αδειοδοτημένα ανταλλακτήρια για αυτά τα περιουσιακά στοιχεία.

Η κεντρική τράπεζα της Αλβανίας περιορίζει τον ρόλο της στη φύλαξη και καταστροφή των ομολόγων που χρησιμοποιούνται για νομιμοποιήσεις και ιδιωτικοποιήσεις, ενώ τα οικονομικά υπουργεία είναι υπεύθυνα για τη διαχείρισή τους. Ωστόσο, η απουσία κεντρικής κατεύθυνσης και ρυθμιστικών αλλαγών έχει αφήσει χιλιάδες πολίτες με περιουσίες σε ομόλογα που δεν γνωρίζουν πώς να αξιοποιήσουν πλήρως.

Εν κατακλείδι, αν και τα ομόλογα ιδιωτικοποιήσεων θα μπορούσαν να συμβάλουν σε μια οργανωμένη διαδικασία μεταβίβασης κρατικών περιουσιών και νομιμοποιήσεων, η έλλειψη σαφούς νομοθεσίας και αποτελεσματικής υποστήριξης από τις αρμόδιες αρχές έχει καταστήσει την χρήση τους δύσκολη και περίπλοκη. Με την παράταση της προθεσμίας έως το 2027, οι πολίτες ελπίζουν σε ένα πιο οργανωμένο και σαφές πλαίσιο που θα τους επιτρέψει να αξιοποιήσουν τα ομόλογά τους, ανακτώντας ένα μέρος της αρχικής τους αξίας.