Το σχέδιο απέλασης μεταναστών στην Αλβανία, το οποίο ξεκίνησε πρόσφατα από την ακροδεξιά κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία, ήδη αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα εφαρμογής.

Παρά τις επικρίσεις για την πρώτη μεταφορά, που περιλάμβανε μόνο 16 άτομα με κόστος περίπου 18.000 ευρώ ανά άτομο, τα προβλήματα συνεχίστηκαν με την αναγκαστική επιστροφή τεσσάρων μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων δύο ανηλίκων από το Μπαγκλαντές και δύο ενήλικων ασθενών. Οι τέσσερις αυτοί μετανάστες πρέπει να επιστρέψουν στην Ιταλία, γεγονός που ανέδειξε τις αδυναμίες του συστήματος. Μη κυβερνητικές οργανώσεις και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων είχαν ήδη προειδοποιήσει για την έλλειψη επαρκών εγγυήσεων δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο.

Οι δύο ανήλικοι δεν είχαν τα απαραίτητα έγγραφα και, αφού επιβεβαιώθηκε η ηλικία τους, οι ιταλικές αρχές αποφάσισαν να τους επιστρέψουν πίσω. Αυτή η εξέλιξη αποκάλυψε την αυθαίρετη διαδικασία επιλογής των μεταναστών, που γίνεται εν πλω, χωρίς τις κατάλληλες συνθήκες για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους. Η γερμανική ΜΚΟ Sea Watch κατήγγειλε το περιστατικό, χαρακτηρίζοντάς το παραβίαση των δικαιωμάτων των πιο ευάλωτων ατόμων.

Η μεταφορά έγινε με το ιταλικό στρατιωτικό πλοίο Libra, που έφτασε στο λιμάνι του Shengjin στην Αλβανία. Παρά το εντυπωσιακό σκηνικό με το μεγάλο στρατιωτικό πλοίο, οι τοπικές αρχές απέκλεισαν την πρόσβαση των ΜΜΕ, ενώ οι 12 μετανάστες που παρέμειναν στην Αλβανία πέρασαν από ιατρικό έλεγχο και ξεκίνησαν τη διαδικασία καταγραφής των αιτήσεων ασύλου τους. Ένας Ιταλός δικαστής θα έχει στη διάθεσή του 48 ώρες για να αποφασίσει αν θα εγκρίνει τη γρήγορη διαχείριση των αιτήσεων.

Το νέο αυτό σύστημα έχει προκαλέσει αντιδράσεις, καθώς τα αιτήματα ασύλου απορρίπτονται σε ποσοστό 90% σε πόλεις όπως το Παλέρμο και η Κατάνια. Η ιταλική κυβέρνηση επιχειρεί να διαπιστώσει αν το σύστημα στην Αλβανία μπορεί να λειτουργήσει, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση παρακολουθεί στενά, με το ενδεχόμενο επέκτασης του μοντέλου και σε άλλες χώρες.

Ωστόσο, παραμένουν αβεβαιότητες σχετικά με την πρακτική εφαρμογή. Αν ο δικαστής απορρίψει την επιτάχυνση της διαδικασίας, οι μετανάστες θα πρέπει να επιστρέψουν στην Ιταλία, με το κόστος του ταξιδιού να ανέρχεται στα 18.000 ευρώ ανά άτομο. Το κέντρο κράτησης στην Αλβανία, με χωρητικότητα 1.000 ατόμων και κόστος 800 εκατομμυρίων ευρώ για τα επόμενα πέντε χρόνια, δεν έχει ακόμη γεμίσει, ενώ η πολιτική απελάσεων της Ιταλίας φαίνεται αναποτελεσματική.

Μόνο το 20% των ατόμων με εντολή απέλασης τελικά απελαύνονται από την Ιταλία, ενώ οι υπόλοιποι είτε απελευθερώνονται είτε παραμένουν σε υπερπλήρη κέντρα κράτησης.

Η οργάνωση Γιατροί Χωρίς Σύνορα εξέφρασε σφοδρή αντίθεση στο νέο σύστημα, υποστηρίζοντας ότι χρησιμοποιείται για να αποφύγει η Ιταλία τις ευθύνες της απέναντι σε άτομα που αναζητούν άσυλο. Το σύστημα αυτό μπορεί να οδηγήσει σε νέες παραβιάσεις δικαιωμάτων, αποτρέποντας επιζώντες από επικίνδυνα ταξίδια να έχουν πρόσβαση σε διαδικασίες ασύλου και εκτιμήσεις ευαλωτότητας, όπως απαιτεί το διεθνές δίκαιο.

Συνολικά, το ιταλικό σχέδιο για μεταφορά μεταναστών στην Αλβανία είναι γεμάτο αβεβαιότητες και αντιφάσεις. Η εφαρμογή του παραμένει αμφίβολη, ενώ οι πιέσεις αυξάνονται. Πρόκειται για ένα πείραμα της ΕΕ στην εξωτερική διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος, αλλά τα πρώτα σημάδια δείχνουν ότι τα κόστη και οι παραβιάσεις δικαιωμάτων καθιστούν την επιτυχία του αμφίβολη.