Το Σοσιαλιστικό Κόμμα και το Δημοκρατικό Κόμμα της Αλβανίας ενέκριναν πρόσφατα αλλαγές στον Εκλογικό Κώδικα, οι οποίες υποτίθεται ότι ανοίγουν τις λίστες των υποψηφίων σε ποσοστό 2/3. Ωστόσο, σύμφωνα με υπολογισμούς που βασίζονται στα αποτελέσματα των εκλογών του 2021, λιγότερο από το 1/3 των βουλευτών θα εκλέγονταν από τις ανοιχτές λίστες των πολιτικών κομμάτων. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι αυτή η νέα φόρμουλα αποδεικνύει πως τα πολιτικά κόμματα δεν επιθυμούν πραγματικά τις ανοιχτές λίστες και την εκλογή βουλευτών μέσω της ψήφου των πολιτών.

Η αλλαγή αυτή προβάλλεται ως βήμα προς τη δημοκρατία, καθώς δίνεται η δυνατότητα στους πολίτες να επιλέγουν απευθείας τους υποψηφίους βουλευτές μέσω της προνομιακής ψήφου. Ωστόσο, οι αλλαγές που συμφωνήθηκαν μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων, δείχνουν ότι στην πράξη οι ανοιχτές λίστες δεν προτιμώνται. Σύμφωνα με τη νέα συμφωνία, στις εκλογές του 2025 το 1/3 των υποψηφίων θα προέρχεται από κλειστές λίστες και τα 2/3 από ανοιχτές.

Τα κόμματα θα υποβάλουν δύο λίστες για κάθε εκλογική περιφέρεια. Στην κλειστή λίστα, ο πρόεδρος του κόμματος θα αποφασίζει την κατάταξη των υποψηφίων, με αυτή τη λίστα να περιλαμβάνει το 1/3 των υποψηφίων. Οι υποψήφιοι της κλειστής λίστας θα εκλέγονται πρώτοι, σύμφωνα με τον αριθμό των ψήφων που έλαβε το κόμμα. Οι πολίτες δεν θα μπορούν να ψηφίσουν αυτούς τους υποψηφίους.

Η ανοιχτή λίστα θα περιλαμβάνει τους υπόλοιπους υποψηφίους, και οι πολίτες θα μπορούν να ψηφίζουν για αυτούς. Οι εντολές θα κατανέμονται με βάση τον αριθμό των ψήφων που λαμβάνει κάθε υποψήφιος. Αρχικά θα καταμετρηθούν οι ψήφοι των πολιτικών κομμάτων, και οι υποψήφιοι από την κλειστή λίστα θα εκλέγονται πρώτοι. Οι υπόλοιπες εντολές θα κατανέμονται στους υποψηφίους της ανοιχτής λίστας με τις περισσότερες ψήφους.

Σύμφωνα με την νέα φόρμουλα, λιγότερο από το 1/3 των βουλευτών θα προέρχονταν από την ανοιχτή λίστα, όπως υποδεικνύουν τα αποτελέσματα των εκλογών του 2021. Η κατανομή των θητειών δείχνει ότι στην πραγματικότητα περισσότερα από τα 2/3 της λίστας είναι κλειστά, καθώς οι πρώτες θέσεις είναι αυτές που κερδίζουν τις εντολές.

Αυτή η προσέγγιση θεωρείται ότι αποκλίνει από την έννοια της απόφασης του Συνταγματικού Δικαστηρίου που απαιτούσε ανοικτές λίστες σε ποσοστό 2/3 για την εκλογή βουλευτών, και αποδεικνύει την απροθυμία των πολιτικών κομμάτων να εφαρμόσουν πλήρως την ανοιχτή διαδικασία επιλογής υποψηφίων.