Όταν εξετάζουμε βασικές κοινότητες της ελληνικής διασποράς, η Βιέννη σπάνια έρχεται στο μυαλό κανενός. Ωστόσο, εάν πρόκειται να εξετάσουμε ιστορικά σημαντικές κοινότητες για τον σύγχρονο Ελληνισμό, η αυστριακή πρωτεύουσα θα πρέπει σίγουρα να είναι στη λίστα με τον δικό της ελληνικό θύλακα, τη Μικρή Ελλάδα.

Όπως και άλλες ελληνικές κοινότητες στην πρώην Αυστριακή Αυτοκρατορία, η μεγάλης κλίμακας μετανάστευση των Ελλήνων στην έδρα της εξουσίας των Αψβούργων ακολούθησε τους πολέμους μεταξύ της Αυστριακής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Μετά τις δύο αποτυχημένες προσπάθειες των Οθωμανών να καταλάβουν τη Βιέννη, οι Αυστριακοί, επικεφαλής μιας πολυεθνικής ευρωπαϊκής δύναμης, ώθησαν τους Οθωμανούς Τούρκους προς τα νότια και προς τα ανατολικά προς τις πύλες του Βελιγραδίου, που σήμερα είναι η πρωτεύουσα της Σερβίας.

Μετά τη Συνθήκη του Πασάροβιτς, που υπογράφηκε το 1717, τα σύνορα σταθεροποιήθηκαν. Υπήρξε μια ώθηση για να ανοίξει ξανά το εμπόριο και να ανακατασκευαστεί μια τεράστια περιοχή που είχε καταστραφεί από δεκαετίες πολέμου.

Μαζί με τον καθορισμό των ορίων μεταξύ των δύο αυτοκρατοριών, μια άλλη βασική διάταξη της συμφωνίας ήταν ότι οι Οθωμανοί και οι Αυστριακοί υπήκοοι είχαν το δικαίωμα να ασκούν εμπόριο στο έδαφος της άλλης.

Ωστόσο, οι Αυστριακοί δεν είχαν γνώση για να συναναστραφούν με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και οι ίδιοι οι Τούρκοι περιφρονούσαν το εμπόριο.

Ως εκ τούτου, ως πρακτικό ζήτημα, ήταν οι Ορθόδοξοι Έλληνες και Σέρβοι, καθώς και Εβραίοι και Αρμένιοι των μειονοτήτων που βρίσκονταν στην Αυστρία για να καλύψουν το κενό αυτής της επικοινωνίας.

Ως πρωτεύουσα ενός μεγάλου πολυεθνικού κράτους, η Βιέννη ήταν βασικό κέντρο για αυτούς τους «Οθωμανούς» εμπόρους.

Τα μέλη της ελληνικής διασποράς στη Βιέννη κατάγονταν κυρίως από τη Μακεδονία και την Ήπειρο, καθώς και από πόλεις της Θράκης, όπως η Κωνσταντινούπολη και η Φιλιππούπολη. Το βαμβάκι, ήταν η ψυχή του εμπορίου.

Αν και ο μύθος λέει ότι οι Έλληνες άνοιξαν το πρώτο καφενείο στη Βιέννη, ο Δρ. Θεοφάνης Πάμπας, ένας τοπικός Έλληνας Βιεννέζος γιατρός με εγκυκλοπαιδική γνώση της κοινότητας, λέει πως αυτή η μοναδική τιμή ανήκει στους Αρμένιους.

Η ελληνική κοινότητα εκεί, όπως έκανε παντού, έβαλε ρίζες, μεγάλωσε και ευημερούσε φτιάχνοντας φατρίες.

Στη συνέχεια, κάθε φατρία ίδρυσε τη δική της εκκλησία, σε απόσταση εκατό μέτρων από την άλλη, στο Griechenviertel (Ελληνική Συνοικία) της Βιέννης.

Αυτές οι εκκλησίες παραμένουν μέχρι και σήμερα, και η λειτουργία τους εναλλάσσεται κάθε Κυριακή από τη μια εκκλησία στην άλλη.

Η εκπαίδευση και η παιδεία στα ελληνικά ήταν βασικές προσπάθειες της ελληνικής κοινότητας, ανεξαρτήτως φατρίας. Το ελληνικό σχολείο της Βιέννης είναι παλαιότερο και από το ίδιο το ελληνικό κράτος, αφού ιδρύθηκε το 1804.

Το να στέκεσαι σε μια εκκλησία παλαιότερη από το σύγχρονο ελληνικό κράτος και να παρακολουθείς μαθήματα ελληνικής γλώσσας που γίνονται συνεχώς από το 1804, είναι μια εμπειρία που δεν πρέπει να ξεχνιέται ποτέ.

Πέρα από τις εκπαιδευτικές προσπάθειες που συνεχίζονταν από τότε, η Βιέννη είναι το σημείο όπου πρωτοεμφανίστηκε η ελληνική γλώσσα στον σύγχρονο κόσμο.
Μέσα στην Ελληνική Συνοικία, ένα μεγαλοπρεπές μπαρόκ βιεννέζικο κτίριο στεγάζει το δεύτερο ελληνικό τυπογραφείο, όπου ο Ρήγας Φεραίος, ο πρωτομάρτυρας της ελληνικής ανεξαρτησίας, επιμελήθηκε την ελληνική εφημερίδα Εφημερίς.

Όλα τα ελληνικά έντυπα, ιδιαίτερα αυτά της διασποράς, κατά μια γνήσια έννοια προέρχονται από αυτόν τον τύπο.

Την εποχή της Ελληνικής Επανάστασης στη δεκαετία του 1820, η ελληνική κοινότητα της Βιέννης βρισκόταν στο αποκορύφωμά της με περίπου 5.000 μέλη και μια ολοένα και πιο διαφοροποιημένη κοινωνικο-οικονομική δομή.

Τα μέλη της μορφωμένης και ευημερούσας κοινότητας λαχταρούσαν φυσικά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον οθωμανικό ζυγό. Ωστόσο, την ίδια στιγμή, είχαν συνείδηση ότι η Αυστριακή Αυτοκρατορία, μια δέσμη εθνικοτήτων κάτω από μια σχετικά καλοήθη αλλά απόλυτη αυτοκρατορία, ήταν βίαια αντίθετη και φοβόταν την επανάσταση.

Σήμερα, ορισμένοι έχουν επιχειρήσεις εκεί και η εκκλησία και το κοινοτικό κέντρο, όπως πάντα, λειτουργούν ως το κέντρο βάρους της κοινότητας.

Η ελληνική κοινωνία στην Αυστρία ήταν μάρτυρας και συμμετείχε σε σημαντικά γεγονότα της ιστορίας του Ελληνισμού.

Για όσους από εμάς είμαστε Έλληνες της Διασποράς στην Αμερική ή την Αυστραλία, η αξιοσημείωτη επιβίωση τέτοιων μακροχρόνιων κοινοτήτων θα πρέπει να αποτελεί πηγή υπερηφάνειας και ελπίδας ότι και οι κοινότητές μας θα περάσουν τη δοκιμασία του χρόνου.

Όπως και η ίδια η Αυστρία, η ελληνική κοινότητα της Βιέννης είναι μια σκιά του πρώην μεγέθους της, αλλά εξακολουθεί να είναι ευημερούσα και κομψή. Όπως οι «ελληνικές πόλεις» της Αμερικής, οι σημερινοί Βιεννέζοι Έλληνες σπάνια ζουν στην αρχική περιοχή όπου εγκαταστάθηκαν οι πρόγονοί τους.