Επτά χωριά πάνω σε ένα λόφο(8)που μοιάζει με νησί,στη μέση του κάμπου του Βούρκου.Αλύκο, Τσαούσι, Νεοχώρι, Τρέμουλι Καλύβια, Γέρμα και Χάλιο. Οι παππούδες μας,ως πιο «νησιώτες», διέθεταν και βάρκες καθώς μέχρι τη δεκαετία του 60’, ο Βούρκος, με τη βοήθεια της Μπίστριτσας ή Σιμόεις κατά το αρχαιότερον, φρόντιζε να δικαιολογεί την ονομασία του κάμπου.

Οι παλαιότεροι κάτοικοι αυτού του λόφου, είχαν σίγουρα τη θάλασσα στα πόδια τους και η βεβαιότητα δεν πηγάζει από την ετυμολογία του ονόματος του χωριού μας (Αλυκές) που πολλές φορές με καμάρι επικαλούμαστε και επιμένουμε να γράφουμε με «υ» αλλά από πιο «επιστημονικά» τεκμήρια, όπως για παράδειγμα ότι η αρχαία Φοινίκη (4) διέθετε λιμάνι και ότι στο λόφο του Μεσοπόταμου που στέκει σήμερα το μοναστήρι του Αη Νικόλα (12), στο ίδιο σημείο υπήρχε ναός του προχριστιανικού προστάτη των θαλασσών, του Ποσειδώνα. Πριν από 20 αιώνες, η λιμνοθάλασσα(2) του Βουθρωτού (Θαλασοπούλα τη μάθαμε εμείς) ήταν μεγαλύτερη ή πιο σωστά δεν ήταν καν λίμνη αλλά ένας κόλπος της θάλασσας που χώριζε ή συνέδεε την Κέρκυρα(9) με τη Χαονία. Ένας κόλπος που είχε στόμιο την αρχαία πόλη του Βουθρωτού(1) ενώ οι κορυφές του τζινούσαν1 ακόμη και την Κρανιά.

Τα εφηβικά μου χρόνια πάνω σε αυτό το λόφο που δεν ήταν ζωσμένο μόνο με αλμυρό και γλυκό νερό αλλά με ένα σωρό μύθους και κτίσματα άλλων εποχών, τη βρήκα στον πίνακα «Αρματολοί και Κλέφτες» του Φώτη Κόντογλου. Αγράμματοι τσολιάδες περιτριγυρίζονται από αρχαία μάρμαρα και αγάλματα, δε γνωρίζουν τι σημαίνουν, ξέρουν όμως πως είναι η ψυχή τους.

Άκουγα μικρός πως «το μοναστήρι του Άη Νικόλα είναι φτιαγμένο με τα κόκαλα του θεριού».Κατάλαβα τι εννοούσαν οι μαλέκες2 μας, όταν για τις ανάγκες μιας εργασίας κατά τις σπουδές μου έπρεπε να διαβάσω τη διατριβή τουAleksanderMekshi(αρχιτέκτονας - αρχαιολόγος, πρώην πρωθυπουργός της Αλβανίας) και να διαπιστώσω πως ο πεσσός 1,50x2,50 μέτρα,στο κέντρο του ναού του Αη Νικόλα είναι μόλις 250 χρονών και ότι στο εσωτερικό του φυλάειακόμα τον σπονδυλωτό κίονα - «σπονδυλική στήλη του θεριού» - που για πάνω από 600 χρόνια, μέχρι και το μεγάλο σεισμό (τέλη του 18ου αιώνα), μόνος του στήριζε τους τέσσερεις τρούλους της εκκλησίας.

Στο βουνίσιο στεφάνι που ο δημιουργός έφτιαξε για το Βούρκο, βρίσκουμε τα πρώτα ανθρώπινα υπολείμματα. Στα σπήλαια του Αγ. Γεωργίου στη Δίβρη, της Παναγιάς του Κώσταρι και της Αγ. Μαρίνας στο Βαγγαλιάτι, οι επιστήμονες βρήκαν τα αρχαιότερα ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας της περιοχής.

Τα μέρη μας, απέκτησαν φήμη και έγιναν διάσημα όταν τα «πάτησαν» ο Όμηρος,οι Τρώες και ο Βιργίλιος. Όταν το Βουθρωτό, η Φοινίκη και ο Αγ. Δονάτος δεν ακτινοβολούσαν μόνο για την κοιλάδα τους αλλά και πίσω από τα Ακροκεραύνια, το Πλατοβούνι, το Διβροβούνι, τη Μουργκάνα, τη Μηλιά, και την Κέρκυρα.

Αφορμή για αυτό το κείμενο ήταν μία συζήτηση για τα τοπωνύμια της περιοχής μας με τον κ. Βασίλη Ιωάννου που αυτό τον καιρό στανικώνει3 το βιβλίο του για το Αλύκο. Οι λίγες αυτές σειρές δεν διεκδικούν φιλολογικές ή ιστορικές δάφνες αλλά επιδιώκουν να κεντρίσουν το ενδιαφέρον σε νέους μελετητές του τόπου μας για τον ιστορικό και αρχαιολογικό θησαυρό που τους περιμένει. Απευθύνουμε κυρίως στους φοιτητές και μελετητές ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, να στρέψουν το ενδιαφέρον προς τα μέρη μας που έχει πολύ «ψωμί». Ζούμε σε έναν τόπο, όπου η ιστορία του τα τελευταία 100 χρόνια διαστρεβλώθηκε,για να ικανοποιήσει ιδεοληψίες ή στην καλύτερη περίπτωση, θάφτηκε. Χρέος μας να την αναδείξουμε.

1 τζινάω : ακουμπάω - πειράζω

2 μαλέκω : γριά – γιαγιά

3 στανικώνω : τελικό δέσιμο του πλεκτού

* Ο Λεωνίδας Παππάς είναι Πολιτικός Μηχανικός με μεταπτυχιακές σπουδές στις Αποκαταστάσεις Μνημείων. Διετέλεσε Γενικός Πρόεδρος της Ομόνοιας (2015-2018)