Η Ευρωπαϊκή Ενωση πραγματοποίησε μια ακόμη αποστολή «καλής θέλησης» στα Δυτικά Βαλκάνια για να κερδίσει υποστήριξη προς το μπλοκ και να βεβαιωθεί ότι το ιστορικό «ναρκοπέδιο» της Ευρώπης δεν πρόκειται να πάρει το μέρος της εχθρικής Ρωσίας ή του στρατηγικού αντιπάλου, της Κίνας, στην γεωπολιτική σκακιέρα.

Κατά τη διάρκεια της περιοδείας της σε έξι χώρες η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έκανε μια στάση στη Σερβία την Παρασκευή – το μακράν πιο σημαντικό έθνος στην περιοχή, που έχει δεν δείξει διάθεση συμμετοχής στις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας για την εισβολή στην Ουκρανία.

Για χρόνια, η ΕΕ των 27 εθνών αμφιταλαντεύεται ανάμεσα σε δύο αντικρουόμενες σκέψεις για τα Δυτικά Βαλκάνια: επιδιώκει να τα φέρει κοντά ως συμμάχους, προκειμένου να αποτρέψει την ξένη παρέμβαση, αλλά ταυτόχρονα τα κρατά σε απόσταση αναπνοής, εφόσον οι αδύναμες οικονομίες και οι πολιτικοί θεσμοί τους δεν είναι καθόλου έτοιμοι να ενσωματωθούν απρόσκοπτα στην ενιαία αγορά ανοιχτού εμπορίου και δυτικών δημοκρατικών ιδεωδών της ΕΕ.

Το αποτέλεσμα είναι μια μεγάλη απογοήτευση για τα έθνη των Δυτικών Βαλκανίων, που μερικές φορές τα ωθεί στην αποξένωση. Και η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου έκανε τα πράγματα πιο περίπλοκα. Εξ ου και η «φιλική επίθεση» αυτής της εβδομάδας μαζί με περισσότερη βοήθεια της ΕΕ πέρα από τα δισεκατομμύρια σε επιχορηγήσεις και δάνεια που έχει ήδη υποσχεθεί στην περιοχή.

Η Φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ότι η Ε.Ε. θα χρηματοδοτήσει με 165 εκατομμύρια ευρώ την Σερβία για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και ότι θα διαθέσει συνολικά 500 εκατομμύρια ευρώ για να μπορέσουν οι κυβερνήσεις των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων να βοηθήσουν τα ευάλωτα νοικοκυριά και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

«Αυτό είναι ζήτημα στρατηγικών συμφερόντων και έχουμε μόνο μία ευκαιρία για να το κάνουμε σωστά. Ας μην την σπαταλήσουμε λοιπόν», είπε στο ευρωκοινοβούλιο την περασμένη εβδομάδα η Καταλίν Τσεχ. «Η Ρωσία και η Κίνα κατανοούν τη στρατηγική σημασία των Δυτικών Βαλκανίων το ίδιο καλά με εμάς. Μόνο, είναι ακριβώς στο κατώφλι μας» πρόσθεσε.

Η περιοχή που τώρα απαρτίζεται από την Αλβανία, τη Βοσνία, το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Σερβία αποτελεί εδώ και καιρό πολιτικό, και μερικές φορές κυριολεκτικά, πεδίο μάχης για τις παγκόσμιες δυνάμεις. Ενας πυροβολισμός στο Σεράγεβο της Βοσνίας το 1914 πυροδότησε τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος κατέλυσε αυτοκρατορίες, αναδιαμόρφωσε χάρτες και τελικά οδήγησε στον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο, από τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ενωση αναδείχθηκαν ως υπερδυνάμεις.

Με τη σοβιετική κατάρρευση το 1991, το ίδιο έγινε και στη Γιουγκοσλαβία – κυρίαρχη δύναμη στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Αυτό πυροδότησε καταστροφικούς πολέμους στη δεκαετία του 1990 που είχαν ως αποτέλεσμα περισσότερους από 130.000 νεκρούς, εκατομμύρια εκτοπισμένους, οικονομίες κατεστραμμένες και τη γέννηση εθνοτικού μίσους που διαρκεί μέχρι σήμερα.

Παρόλο που η ΕΕ είναι μακράν ο μεγαλύτερος επενδυτικός και εμπορικός εταίρος στην περιοχή των έξι εθνών, η Φον ντερ Λάιεν δεν έχει λόγο στο Βελιγράδι, όπου ο δεξιός και πρώην αντιδυτικός λαϊκιστής πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς κυβερνά επί 10 χρόνια με αυξανόμενες εξουσίες, έχοντας επιτρέψει την εξάπλωση της ρωσικής επιρροής.

Εδώ και χρόνια, η ΕΕ έχει προσφέρει την προοπτική της ένταξης και της επακόλουθης ευημερίας για τα βαλκανικά έθνη. Αλλά αυτή η υπόσχεση υπονομεύτηκε κάπως φέτος, όταν η ΕΕ επέτρεψε στην Ουκρανία να προσπεράσει στην ουρά της αναμονής ως υποψήφια χώρα, ενώ η πρόοδος όσον αφορά την ένταξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων έχει σε μεγάλο βαθμό «παγώσει».

Αυτό έχει μετατρέψει αρκετά βαλκανικά έθνη σε σκεπτικιστές της ΕΕ. Η σύμπλευση της Σερβίας με τη Μόσχα ενοχλεί περισσότερο το μπλοκ, ειδικά από τη στιγμή που ο Βούτσιτς αρνήθηκε να συμμετάσχει στις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας. «Η Σερβία πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για να ευθυγραμμιστεί με τις θέσεις της ΕΕ», δήλωσε ο Επίτροπος Διεύρυνσης της ΕΕ, Ολιβερ Βαρχέλι.

Παρά τη βοήθεια της ΕΕ, πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι η υποστήριξη για την ένταξη της Σερβίας στην ΕΕ έχει μειωθεί από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Οι έρευνες δείχνουν ότι μόνο το 30-35% περίπου των ερωτηθέντων υποστηρίζει τώρα την ένταξη στην ΕΕ, σε σύγκριση με το 57% πέρυσι.

Κάποιοι κατηγορούν για αυτό τη φιλορωσική γραμμή στα μέσα ενημέρωσης της Σερβίας, η οποία εξακολουθεί σε καθημερινή βάση να τροφοδοτεί περαιτέρω τα αντιδυτικά αισθήματα. Επιπλέον, υπάρχουν φόβοι της Δύσης ότι η ρωσική επιρροή θα «δηλητηριάσει» και τους Βαλκάνιους γείτονες της Σερβίας, ειδικά μέσω του ηγέτη των Σέρβων αυτονομιστών στη Βοσνία, Μίλοραντ Ντόντικ. Τόσο στη Σερβία όσο και στο Μαυροβούνιο, η ρωσική ομάδα μοτοσυκλετιστών Night Wolves, η οποία είναι κοντά στον Πούτιν, θεωρείται ότι έχει ρόλο σε αντιδυτικές ενέργειες.

Ενώ πολλά βαλκανικά έθνη έχουν σημαντικούς ιστορικούς δεσμούς με τη Ρωσία εδώ και αιώνες, δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο και για την Κίνα. Καθώς η ασιατική δύναμη επεκτείνει την επιρροή της σε όλο τον κόσμο, έφτασε επίσης σε χώρες όπως η Σερβία και το Μαυροβούνιο μέσω οικονομικών και χρηματοοικονομικών διαδρόμων.

«Τα κινεζικά δάνεια είναι το κύριο εργαλείο εξωτερικής πολιτικής του Πεκίνου για την ενίσχυση της θέσης του στην περιοχή», ανέφερε μια μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το καλοκαίρι. Αυτά τα δάνεια έχουν ρήτρες ότι εάν τα δάνεια δεν μπορούν να αποπληρωθούν, «η Κίνα μπορεί να ζητήσει πολιτικές χάρες ή να ασκήσει δυσμενείς συμβατικές ρήτρες, όπως η κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων ή ακόμη και γης».

Οι εκτιμήσεις της ΕΕ για τις κινεζικές επενδύσεις στη Σερβία έως το 2021 ανήλθαν σε 10,3 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Κίνα έχει εξασφαλίσει παρουσία σε ολόκληρη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη μέσω επενδύσεων και έργων υποδομής στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της «Μία ζώνη, ένας δρόμος».

Κινεζικές εταιρείες έχουν συμμετάσχει στην κατασκευή δρόμων, γεφυρών και άλλων μεγάλων έργων υποδομής που χρηματοδοτούνται μέσω κινεζικών δανείων. Η ΕΕ έχει προειδοποιήσει ότι οι κινεζικές εταιρείες και τράπεζες τροφοδοτούν τη διαφθορά στην ήδη ασταθή περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων, επειδή κάνουν συμφωνίες χωρίς ανταγωνισμό ή διαγωνισμούς.

Στη Σερβία, οι κινεζικές εταιρείες κατέχουν τώρα το μεγαλύτερο χαλυβουργείο και ορυχεία χαλκού και άνθρακα, και κατασκευάζουν δρόμους και γέφυρες. Μεταξύ των πιο αμφιλεγόμενων κινεζικών έργων στα Δυτικά Βαλκάνια ήταν το τμήμα ενός αυτοκινητόδρομου που συνδέει την ακτή της Αδριατικής Θάλασσας του Μαυροβουνίου με τα σερβικά σύνορα, κάτι που ήταν πολύ πέρα από τις δυνατότητες του μικρού έθνους.

Το Μαυροβούνιο πήρε δάνειο 944 εκατομμυρίων δολαρίων το 2014 ως μέρος του σχεδίου, αλλά αργότερα δεν μπόρεσε να το αποπληρώσει, καθώς η κατασκευή καθυστερούσε και συσσωρεύτηκαν χρέη, βάζοντας τη χώρα σε οικονομική κρίση. Η βαλκανική χώρα των μόλις 620.000 κατοίκων κατέληξε τελικά σε συμφωνία με μία γαλλική και δύο αμερικανικές τράπεζες για την αναδιάρθρωση του κινεζικού δανείου και έκτοτε πραγματοποίησε την πρώτη της πληρωμή χρέους. Το πρώτο τμήμα του αυτοκινητόδρομου εγκαινιάστηκε νωρίτερα φέτος.