Ήταν ένα θερμό καλοκαίρι στα Βαλκάνια, καθώς οι εντάσεις λόγω της διαμάχης για την κυριαρχία μεταξύ της Σερβίας και του Κοσσυφοπεδίου έχουν κλιμακωθεί. Οι εντάσεις με Σέρβους στο Βόρειο Κοσσοβο είναι ένα περιοδικό φαινόμενο, αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία ρίχνει μια μεγάλη σκιά στην κατάσταση και πολλοί βλέπουν μια σύνδεση. Ωστόσο, η τρέχουσα κρίση είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα τοπικών παραγόντων, με τις επιλογές των ηγετών και τις στρατηγικές να είναι αυτές που δημιουργούν τις ταραχές. Είναι επίσης ενδεικτική και για τους περιορισμούς της ΕΕ στην προώθηση των διπλωματικών προσπαθειών.

Οι πινακίδες κυκλοφορίας των αυτοκινήτων είναι ο καταλύτης για την τρέχουσα κρίση. Από το 2011, οι αρχές στην Πρίστινα έχουν παραδεχθεί ότι οι Σέρβοι στο Κοσσυφοπέδιο θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν πινακίδες με KS αντί για RKS για τη Δημοκρατία του Κόσσοβου, από τη στιγμή που η Σερβία θεωρεί το Κόσοβο μέρος της επικράτειας της. Έχοντας εκδοθεί από τον ΟΗΕ, οι πινακίδες με KS θεωρήθηκαν "status neutral”. Αλλά η συμφωνία εξέπνευσε το 2021 και οι αρχές στο Κοσσυφοπέδιο κινήθηκαν και απαίτησαν τα αυτοκίνητα με KS πινακίδες, θα αλλάξουν σε RKS. Επιπλέον, η κυβέρνηση εισήγαγε μια απαίτηση ότι όλοι όσοι εισέρχονται στο Κόσοβο με σερβική ταυτότητα, πρέπει να συμπληρώσουν μια φόρμα για να τη χρησιμοποιούν ως έγγραφο ταυτότητας για ενενήντα ημέρες -μια κίνηση που δικαιολογήθηκε ως αμοιβαία απάντηση στις πολιτικές που εφαρμόζει η Σερβία, η οποία δεν αναγνωρίζει τις ταυτότητες του Κοσσυφοπεδίου.

Εξοργισμένοι με την απόφαση, στα τέλη Ιουλίου, οι Σέρβοι που ζουν στα βόρεια του Κοσσυφοπεδίου, έστησαν οδοφράγματα στα σύνορα και πυροβόλησαν εναντίον της αστυνομίας. Ο πρωθυπουργός του Κοσσυφοπεδίου, Άλμπιν Κούρτι, κατηγόρησε τη Σερβία ότι σχεδίαζε εισβολή στην περιοχή, την οποία το Βελιγράδι θεωρεί αποσχισμένη επαρχία, ενώ ο Σέρβος πρόεδρος Βούτσιτς προειδοποίησε την κυβέρνηση της Πρίστινα να μην παρενοχλεί τους ντόπιους Σέρβους υπό το πρόσχημα της καταπολέμησης "υποτιθέμενων εγκληματικών δομών”.

Καθόλη τη διάρκεια της κρίσης, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αναφέρθηκε ως η κινητήρια δύναμη των εντάσεων στο Κοσσυφοπέδιο. Όπως η Ρωσία, η σερβική κοινωνία έχει ιστορικές μνησικακίες που πηγαίνουν πίσω στις δυτικές παρεμβάσεις στους πολέμους της Γιουγκοσλαβίας και οι Κοσσοβάροι Αλβανοί έχουν επίσης οδυνηρές μνήμες από τη δεκαετία του 1990.

Αν και υποστήριξε τις διακηρύξεις της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ που καταδικάζουν τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία, η Σερβία έχει μέχρι στιγμής αντισταθεί στην πίεση να ταχθεί με τις δυτικές κυρώσεις κατά του Πούτιν. Οι ειδικοί εικάζουν ότι η Ρωσία κινεί τα νήματα στα βόρεια του Κοσσυφοπεδίου και σχεδιάζει να ανοίξει ένα δεύτερο μέτωπο κατά τη3 Δύσης, "στο μαλακό υπογάστριο της ΕΕ”. Ως απάντηση στις εντάσεις, το ΝΑΤΟ εξέδωσε μια ανακοίνωση δηλώνοντας ότι μια ειρηνευτική δύναμη 3,700 ανδρών, ήταν "έτοιμη να επέμβει εάν διακινδυνευόταν η σταθερότητα”.

Αλλά η αντιπαράθεση είναι εγχώρια, δεν κατασκευάζεται από το Κρεμλίνο. Οι ντόπιοι είναι αυτοί που δημιουργούν και ελέγχουν την κατάσταση. Ο Kurti, ο αριστερός ηγέτης του Κινήματος Αυτοδιάθεσης, ο οποίος ήταν πολιτικός κρατούμενος υπό το καθεστώς Μιλόγεβιτς, είναι απολύτως αποφασισμένος να διεκδικήσει την κυριαρχία του Κοσσυφοπεδίου στον Βορρά, ανεξαρτήτως της αντίδρασης της Σερβίας. Το Κοσσυφοπέδιο έχει στερέψει εδώ και καιρό από καλή θέληση, ιδιαίτερα από τη στιγμή που η Σερβία προσπαθεί να πείσει άλλες χώρες να αποσύρουν την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του κοσσυφοπεδίου. Ο Kurti έχει εργαστεί σκληρά για να φέρει τις βόρειες περιοχές με σερβικό πληθυσμό υπό πιο αυστηρό έλεγχο και επέκρινε τους πολιτικούς του αντιπάλους για τις διαπραγματεύσεις με τη Σερβία. Τον προηγούμενο Απρίλιο, η κυβέρνηση του απαγόρευσε το άνοιγμα εκλογικών τμημάτων για τις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές της Σερβίας αψηφώντας το λεγόμενο Quint, τα μεγάλα δυτικά κράτη που στηρίζουν το Κοσσυφοπέδιο.

Ο Βούτσιτς, ο οποίος ξεκίνησε την καριέρα του στο υπερεθνικιστικό Σερβικό Ριζοσπαστικό Κόμμα και αναρριχήθηκε στη θέση του υπουργού Πληροφοριών καθώς το ΝΑΤΟ βομβάρδιζε τη Σερβία το 1999, δεν βρίσκεται και αυτός σε μια συμβιβαστική διάθεση. Η αναταραχή του παρέχει μια χρυσή ευκαιρία να σταθεί ως ηγέτης που υπερασπίζεται τα συμφέροντα και την ευημερία της Σερβίας. Και δεδομένου ότι ο Kurti ήταν αυτός που ανέτρεψε το status quo, ο Βούτσιτς ήταν πολύ χαρούμενος που θα φαινόταν αυτος πιο σοβαρός. Σε αντίθεση με τα ΜΜΕ του Βελιγραδίου, ο Σέρβος πρόεδρος έχει προθύμως εμπλακεί με την ΕΕ για να εκτονώσει την κρίση. Όμως το μήνυμα του Βούτσιτς προς τη Δύση έχει όρους: εάν θέλετε ειρήνη στα Βαλκάνια, συνεργαστείτε μαζί μου και επενδύστε σε εμένα. Με άλλα λόγια, μειώστε την πίεση προς τη Σερβία για να ευθυγραμμιστεί με τις κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας.

Η κρίση επίσης δείχνει τους περιορισμούς της ΕΕ, η οποία μέτρια στο να σβήνει φωτιές αλλά δεν έχει σχέδιο για μια μόνιμη διευθέτηση της διαφωνίας. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επικεφαλής της Κομισιόν, βοήθησε στη διάχυση της αντιπαράθεσης το φθινόπωρο του 2021. Ο Μπορέλ, ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας, έχει κάνει ό,τι μπορούσε για να περιορίσει την τρέχουσα κατάσταση. Η ΕΕ ενεργεί επίσης σε συγχρονισμό με τις ΗΠΑ. Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ Κρίστοφερ Χιλ, πίεσε το Κοσσυφοπέδιο να αναβάλλει την εφαρμογή της αλλαγής πινακίδων μέχρι τον Σεπτέμβριο και ο Μπορέλ ξανάρχισε τις συναντήσεις μεταξύ Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας. Ο Γκαμπριέλ Εσκομπάρ, ο ειδικός απεσταλμένος του Στέητ Ντηπάρτμεντ στα δυτικά Βαλκάνια και ο Miroslav Lajcak, ο ομόλογος του στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, συναντήθηκαν με τον Kurti στην Πρίστινα την Τετάρτη προτού κατευθυνθούν στο Βελιγράδι την Πέμπτη σε μια προσπάθεια να βρεθεί συμφωνία για την κρίση με τις πινακίδες.

Το Βελιγράδι δεν βλέπει κανένα κίνητρο να εργαστεί για τη βελτίωση των δεσμών με την Πρίστινα, καθώς η ένταξη στην ΕΕ -ο ακρογωνιαίος λίθος της Συμφωνίας των Βρυξελλών το 2013, η πιο σημαντική από τις 20 περίπου συμφωνίες που έχουν εγκριθεί μέχρι τώρα- παραμένει άπιαστη όσο ποτέ. Το ίδιο ισχύει για τους σερβικούς δήμους που περιγράφονται από τη συμφωνία, η οποία θα έδινε στους Σέρβους του Κοσσυφοπεδίου ένα μέτρο αυτοδιοίκησης. Οι Κοσσοβάροι Αλβανοί τη θεωρούν ως έναν πιθανό Δούρειο Ίππο, έχοντας στο μυαλό τους την περίπτωση της Δημοκρατίας της Srpska στη Βοσνία.

Οι Κοσσοβάροι Αλβανοί πολιτικοί έχουν καλούς λόγους να δυσπιστούν και αυτοί απέναντι στην ΕΕ. Πέντε κράτη-μέλη της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένης και της πατρίδας του Μπορέλ, της Ισπανίας), συνεχίζουν να αρνούνται την αναγνώριση της Πρίστινα και η Ένωση παραμένει απρόθυμη να άρει τους περιορισμούς βίζας για τους Κοσσοβάρους πολίτες ώστε να εισέρχονται χωρίς διαβατήρια, μια ελευθερία που απολαμβάνουν όλες οι άλλες χώρες στα Δυτικά Βαλκάνια. Σε μια στιγμή που η Ουκρανία και η Μολδαβία έχουν επίσης λάβει καθεστώς υποψηφίας προς ένταξη χώρας, οι Κοσσοβάροι αισθάνονται αποκλεισμένοι και απομονωμένοι. Η ασυμβίβαστη στάση του Kurti απηχεί αυτά τα συναισθήματα.

Το 2020 η διαμεσολάβηση της κυβέρνησης του προέδρου των ΗΠΑ Τραμπ μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας, έπαιξε με την ιδέα των εδαφικών ανταλλαγών, μια ιδέα στην οποία αντιτάχθηκαν οι ευρωπαϊκές χώρες. Όμως, οι ΗΠΑ τουλάχιστον έδωσαν κάποια ώθηση στην αναζήτησή λύσης. Δεν υπάρχει ορατό τέτοιο momentum τώρα στην πλευρά της ΕΕ. Η ευρωπαϊκή πολιτική είναι αντιδραστική και το Κοσσυφοπέδιο δεν αποτελεί προτεραιότητα εκτός εάν επιδεινωθεί η κατάσταση της ασφάλειας. Η ΕΕ μπορεί να έχει όλα τα μέσα για να ρυθμίσει την κρίση, αλλά έχει χάσει εδώ και καιρό την αίσθηση της κατεύθυνσης για μια λύση, και οι ηγέτες της Σερβίας και του Κοσσυφοπεδίου είναι χαρούμενοι να κάνουν το ίδιο. Στο μεταξύ, οι εντάσεις είναι βέβαιο ότι θα αναδυθούν εκ νέου εάν το Κοσσυφοπέδιο εφαρμόσει την απόφαση με τις πινακίδες των αυτοκινήτων την επόμενη εβδομάδα.

carnegieeurope.eu