Το Μουσείο των Θυμάτων του Κομμουνισμού εγκαινιάστηκε στις 13 Ιουνίου στην Ουάσιγκτον. Το μουσείο τιμά πάνω από 100 εκατομμύρια άτομα που σκοτώθηκαν από κομμουνιστικά καθεστώτα σε όλο τον κόσμο.

Σήμερα, υπολογίζεται ότι περίπου 1,5 δισεκατομμύριο άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν σε κομμουνιστικά συστήματα, εχθρικά προς τη δημοκρατία, που παραβιάζουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών τους. Η Αλβανία έζησε για σχεδόν μισό αιώνα σε ένα από τα πιο βάναυσα κομμουνιστικά συστήματα και σύμφωνα με πολλούς υπολογισμούς, η χώρα δεν είναι ακόμα εντελώς αποκομμένη από την αυταρχική νοοτροπία. Η Αμερικανίδα επιστήμονας Lori Amy σε μια συνέντευξη με τον Επικεφαλής της Αλβανικής Υπηρεσίας της Φωνής της Αμερικής (Voice of America) , Arben Xhixho, ρίχνει μια ματιά στην κληρονομιά και την επιρροή στις μέρες μας των χρόνων της κομμουνιστικής δικτατορίας.

VOA: Καθηγήτρια Amy, ένα νέο μουσείο αφιερωμένο στα θύματα του κομμουνισμού εγκαινιάστηκε σήμερα στην Ουάσιγκτον. Ζείτε στην Αλβανία εδώ και αρκετά χρόνια και ερευνάτε τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του κομμουνιστικού συστήματος. Πιστεύετε ότι η χώρα κάνει αρκετά για να μην ξεχάσει και να τιμήσει τα χιλιάδες αθώα θύματα;

Καθηγήτρια Lori Amy: Δυστυχώς, όχι. Χρειαζόμαστε οπωσδήποτε ένα μνημείο, παρόμοιο με αυτό που μόλις άνοιξε στην Ουάσιγκτον, παρόμοιο με το Εβραϊκό Μουσείο στο Βερολίνο, που θα τεκμηριώνει με ακρίβεια την ιστορική τροχιά του κομμουνισμού υπό τη δικτατορία του προλεταριάτου του Ενβέρ Χότζα. Σήμερα, δεν έχουμε τίποτα που να δείχνει τη δομή του κρατικού τρόμου, κατά τη διάρκεια σχεδόν μισού αιώνα, της πιο άγριας δικτατορίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Χωρίς αυτό, η χώρα δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να επιτύχει ηθική αντιμετώπιση με τα εγκλήματα του παρελθόντος. Και αυτός είναι ένας από τους λόγους που βλέπουμε τα κρατικά εγκλήματα να συνεχίζονται σήμερα.

VOA: Η Αλβανία έζησε υπό δικτατορία για σχεδόν μισό αιώνα. Πιστεύετε ότι σήμερα, σχεδόν 30 χρόνια μετά την πτώση του κομμουνισμού, η χώρα κατάφερε να ξεφύγει από την κομμουνιστική νοοτροπία και την κληρονομιά της;

Καθηγήτρια Lori Amy: Καθόλου. Ίσως θυμάστε ότι σύμφωνα με την έκθεση του Freedom House για το 2022, η Αλβανία είναι μόνο εν μέρει ελεύθερη κοινωνία και η έκθεση του Ινστιτούτου V-DEM για το 2022 κατατάσσει την Αλβανία ως εκλεγμένη απολυταρχία. Αυτό είναι άμεσο αποτέλεσμα της συνέχισης της κομμουνιστικής νοοτροπίας. Ο κύκλος του πολιτιστικού τραύματος σχεδόν 50 ετών βίαιης δικτατορίας συνεχίζεται με διάφορους τρόπους. Ένα από αυτά είναι η δομή της ολοκληρωτικής εξουσίας. Συνεχίζουμε να βλέπουμε ότι το κόμμα και η λατρεία της προσωπικότητας του αρχηγού του κόμματος αποτελεί μια απολύτως αδιαμφισβήτητη θεότητα. Στο προηγούμενο καθεστώς, αυτό συνοδευόταν από δομές υποκλοπών, οι οποίες περιλάμβαναν, στο υψηλότερο ποσοστό 1 στα 3 άτομα και στο χαμηλότερο ποσοστό 1 στα 5 άτομα. Οι άνθρωποι διδάχτηκαν να λένε στην κυβέρνηση τα πράγματα που ήθελε να ακούσει. Δίδαξε στους ανθρώπους ότι δεν μπορούσαν να εμπιστευτούν κανέναν. Έτσι η άρνηση και τα ψέματα έγιναν μέρος της καθημερινότητας. Αυτό το βλέπουμε σήμερα, σε όλα τα επίπεδα της δομής εξουσίας και των ενεργειών της.

VOA: Υπάρχουν πολλοί παρατηρητές που λένε ότι είναι οι συνέπειες της συνέχισης αυτής της νοοτροπίας τραβούν τη χώρα πίσω και δεν της επιτρέπουν να προχωρήσει και να εκπληρώσει τις φιλοδοξίες της για μια φιλελεύθερη δημοκρατία. Ποια είναι η γνώμη σας?

Καθηγήτρια Lori Amy: Νομίζω ότι αυτό είναι μια μεγάλη αλήθεια. Και σας έδωσα μόνο μερικά παραδείγματα μιας τέτοιας κατάστασης, αλλά επιτρέψτε μου να σας δώσω ορισμένα συγκεκριμένα παραδείγματα. Έτσι, υπό τις δομές της αυταρχικής εξουσίας που σας ανέφερα ότι το Ινστιτούτο V-DEM αποκαλεί την Αλβανία εκλεγμένη απολυταρχία, το κράτος μπορεί να ενεργεί ατιμώρητα. Θέλω να σας δώσω ένα παράδειγμα για το πώς έγινε αυτό πρόσφατα το 2020. Το κράτος χρησιμοποίησε την παγκόσμια πανδημία για να καταστρέψει το ιστορικό εθνικό θέατρο. Και αυτό ήρθε μετά από δύο χρόνια κινήματος πολιτών, μιας οργάνωσης πολιτών που αναπτύχθηκε για να προστατεύσει το θέατρο από την κατάρρευση. Ήταν αφού η Europa Nostra ονόμασε το ιστορικό θέατρο, ένα από τα επτά πιο σημαντικά μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς που κινδυνεύουν στην Ευρώπη. Και ήρθε αφού ολόκληρο το διπλωματικό σώμα και κάθε πολιτιστικός φορέας παρακάλεσε την κυβέρνηση να επιδείξει αυτοσυγκράτηση και να ανοίξει διάλογο για το θέατρο που σχεδίαζε. Η πράξη κρατικής βίας με την οποία καταστράφηκε αυτό το θέατρο, είναι του επιπέδου κρατικής βίας υπό το καθεστώς του Χότζα. Σε καμία περίπτωση δεν μπορείς να έχεις μια λειτουργική και σταθερή δημοκρατία όταν το κράτος ενεργεί ατιμώρητα. Και αυτό ήταν για ένα αναπτυξιακό σχέδιο, άκρως αμφιλεγόμενο, που συνδέθηκε από ορισμένους ανεξάρτητους φορείς με ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Η δημοκρατία δεν μπορεί να ευδοκιμήσει υπό αυτές τις συνθήκες.

VOA: Αν και δεν έχουμε δει μελέτες, υπάρχουν πολυάριθμοι δείκτες στα μέσα ενημέρωσης, στις κοινωνικές πλατφόρμες, όπου υπάρχει ένα είδος νοσταλγίας για το παρελθόν. Τι το προκαλεί αυτό και πώς εξηγείτε ότι σε μια από τις πιο καταπιεσμένες κοινωνίες, σε μια χώρα εντελώς απομονωμένη από τον ανεπτυγμένο κόσμο, εξακολουθεί να υπάρχει νοσταλγία;

Καθηγήτρια Lori Amy: Η νοσταλγία είναι ένα αναπόφευκτο υποπροϊόν της αποτυχίας του κράτους να αντιμετωπίσει ηθικά το κρατικό έγκλημα κατά την κομμουνιστική δικτατορία. Αυτή η ηθική αποτυχία έχει να κάνει με συγκεκριμένα πράγματα. Πρώτον, η επίσημη άρνηση του κράτους συνεχίζει να συσκοτίζει την κλίμακα της βαρβαρότητας την οποία υπέστησαν οι άνθρωποι. Το βλέπουμε, για παράδειγμα, στο γεγονός ότι σχεδόν 6.000 πτώματα ανθρώπων που εκτελέστηκαν από το καθεστώς δεν έχουν βρεθεί για ταφή. Το γεγονός ότι οι κυβερνητικές υπηρεσίες εμποδίζουν το έργο της Διεθνούς Επιτροπής για τους Αγνοουμένους, αποτρέποντας πολλούς ανθρώπους από το να θάψουν τους νεκρούς τους και να επικεντρωθούν στο μέλλον. Υπό αυτές τις συνθήκες λοιπόν, η νοσταλγία είναι αναπόφευκτη συνέπεια. Δημιουργείται ιδιαίτερα από την αποτυχία του κράτους να αντιμετωπίσει ηθικά τα εγκλήματα του κομμουνισμού. Και αν μπορώ να σας δώσω άλλο ένα παράδειγμα αυτής της νοσταλγίας και της στενής σχέσης της με τη λειτουργία του κράτους.

Η κυβέρνηση της Αλβανίας υποστηρίζεται από το Αλβανο-Αμερικανικό Ταμείο Επιχειρήσεων για να μετατρέψει το μουσείο που δημιουργήθηκε για να αναδείξει και να εξιδανικεύσει τον Ενβέρ Χότζα, σε κέντρο νέας τεχνολογίας. Ο δήμαρχος των Τιράνων το αποκαλεί έργο αναβίωσης και ο πρωθυπουργός το αποκάλεσε συγκεκριμένα αναβίωση που θα επιτρέψει την αποκατάσταση ενός εμβληματικού κτιρίου. Πώς αποκαθιστούμε ένα εμβληματικό κτίριο, αφιερωμένο σε έναν δικτάτορα του οποίου τα εγκλήματα δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί; Και πώς ενεπλάκη σε αυτό η διεθνής κοινότητα; Αυτό είναι ένα άγριο, άγριο παράδειγμα της συνέχισης του κρατικού εγκλήματος σήμερα.

VOA: Επιτρέψτε μου να σας κάνω μια άλλη ερώτηση. Πώς κρίνετε, ωστόσο, το γεγονός ότι, παρά την κριτική που σας έγινε, η Αλβανία είναι σήμερα μέλος του ΝΑΤΟ, υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ χώρα, η οποία προσπαθεί να γίνει μέλος αυτής της ελίτ λέσχης των πιο ανεπτυγμένων χωρών του κόσμου?

Καθηγήτρια Lori Amy: Αυτό έχει να κάνει και πάλι με όλα όσα έχουμε πει μέχρι τώρα. Χαίρομαι πολύ, πολύ που μου κάνατε αυτή την ερώτηση, γιατί ένα από τα πράγματα που υπέστησαν οι Αλβανοί κατά τη διάρκεια του καθεστώτος Χότζα ήταν η κρατική προπαγάνδα, η οποία χαρακτήριζε την Αλβανία στον κόσμο ως μια χώρα που είχε τις δικές της δυνάμεις, πόσο τυχεροί πρέπει να είναι να είναι οι άνθρωποι που ζουν στο καλύτερο αυτό μέρος, ότι όλα είναι όμορφα εδώ και ο υπόλοιπος κόσμος είναι κακός.

Έχουμε μια πολύ παράλογη συνέχεια αυτού. Το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου γνωρίζει ελάχιστα για την Αλβανία. Η εκδοχή της Αλβανίας που πωλείται στη διεθνή κοινότητα και οι διπλωματικές σχέσεις που λειτουργούν με την Αλβανία σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι μια ιστορία που συνεχίζει να δέχεται μόνο μία εκδοχή, την κρατική. Και αυτή η εκδοχή αρνείται απόλυτα την πραγματικότητα της πλειοψηφίας του πληθυσμού. Γι' αυτό είναι ιδιαίτερα οδυνηρό για μένα, καθώς αντιπροσωπεύει αυτό που είναι γνωστό ως «κανονιστική εγκατάλειψη».

Και αυτό συμβαίνει όταν η βία που έχουν υποστεί οι άνθρωποι συνεχίζει να αγνοείται και να αρνείται. Αυτός είναι ο δεύτερος βιασμός που υφίστανται οι Αλβανοί. Και αυτό είναι κάτι που είμαι σίγουρη ότι αν μπορούσαμε να το διευκρινίσουμε, θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε στην αντιμετώπιση του.