Η Τουρκία είναι μία από τις λίγες χώρες που χρησιμοποιούν τη φιλανθρωπία και την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας για να ενισχύσουν την εικόνα τους στη διεθνή σκηνή και να επεκτείνουν την επιρροή τους σε άλλες χώρες, ιδίως στα Δυτικά Βαλκάνια, ενώ στο εσωτερικό τους παλεύουν με τη φτώχεια, την ανεργία, την αύξηση του πληθωρισμού και την όλο και πιο αυταρχική διακυβέρνηση.

Όπως διατυπώνει το Euractiv σε άρθρο του και βασιζόμενο σε στοιχεία που δημοσιεύονται σε άρθρο της «Daily Sabah», μιας φιλοκυβερνητικής εφημερίδας, η Τουρκία παρείχε βοήθεια σε περισσότερους από 14 διεθνείς οργανισμούς που εργάζονται για την αποκατάσταση των ζημιών που προκλήθηκαν από την πανδημία. Επιπλέον, παρείχε βοήθεια σε διάφορες οργανώσεις σε περισσότερες από 131 χώρες, από τη Σενεγάλη έως τη Νορβηγία και το Μαυροβούνιο, την Ισπανία και την Κίνα.

Η βοήθεια που παρείχε η Τουρκία περιλάμβανε πολλά είδη όπως αναπνευστήρες, εξοπλισμό ΜΑΠ, κιτ με διαγνωστικά τεστ για τον COVID, χρήματα, ολόκληρα νοσοκομεία καθώς και νέες κατοικίες για τα θύματα του σεισμού.

Η Τουρκία μοίρασε επίσης εμβόλια σε περίπου 20 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων κρατών των Δυτικών Βαλκανίων και αρκετών αφρικανικών κρατών. Η χώρα αναπτύσσει τώρα το εμβόλιο «Turkovac», το οποίο πιθανότατα θα προωθηθεί σε όσους δεν κατάφεραν να πάρουν στα χέρια τους δυτικά εμβόλια.

Σύμφωνα με την Daily Sabah, «η Τουρκία είχε αναβαθμίσει το προφίλ της ως γενναιόδωρο έθνος μέσω των ανθρωπιστικών της εκστρατειών τις τελευταίες δύο δεκαετίες».

Εκτός από την ανθρωπιστική βοήθεια, η Τουρκία έχει εργαστεί σκληρά για να καταστεί κορυφαίος εμπορικός εταίρος στη νοτιοανατολική Ευρώπη, και όχι μόνο.

Στα τέλη Δεκεμβρίου, ο Τούρκος κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος Μουσταφά Σεντόπ ανακοίνωσε ότι 600 τουρκικές εταιρείες δραστηριοποιούνται πλέον στην Αλβανία και απασχολούν περισσότερους από 15.000 εργαζόμενους. Πρόσθεσε ότι η Τουρκία έχει επενδύσει περίπου 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια στην Αλβανία, ενώ επιβεβαίωσε την υποστήριξή της για την ένταξη των Τιράνων στην ΕΕ.

Η σχέση μεταξύ Άγκυρας και Τιράνων είναι τόσο στενή που ορισμένοι αναφέρονται στον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ως «Σουλτάνο» και στον Αλβανό πρωθυπουργό Έντι Ράμα, ως «Πασά», σε μια ξεκάθαρη αναφορά στο παρελθόν, όταν η Αλβανία αποτελούσε μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Αλλά ποιο είναι το κόστος;

Η Γαλλίδα ευρωβουλευτής Ζουλί Λεσαντέ σημείωσε σε κοινοβουλευτική ερώτηση τον Μάιο του 2020 ότι η Τουρκία «εκμεταλλεύτηκε την κρίση του COVID-19 για να εμφανιστεί πιο αποτελεσματική και ενωμένη απέναντι στις χώρες των Βαλκανίων, με μια «διπλωματία ιατρικής βοήθειας» που σκοπό είχε να βελτιώσει την εικόνα της στα πρώην εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και να αυξήσει την επιρροή της στην περιοχή».

Συνέχισε λέγοντας ότι η επιχείρηση φαίνεται να αποτελεί μέρος μιας πολιτικής στρατηγικής που «συγκρούεται ανοιχτά με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα». «Δεδομένου ότι η Τουρκία εξακολουθεί να είναι επισήμως υποψήφια χώρα για ένταξη στην ΕΕ, ποια είναι η θέση της Επιτροπής σχετικά με την τουρκική επιρροή στα Βαλκάνια;» κατέληξε η ερώτησή της.

Ο επικεφαλής της ΕΕ για θέματα γειτονίας και διεύρυνσης Όλιβερ Βάρχεϊ απάντησε ότι «η προώθηση της συνεργασίας και των σχέσεων καλής γειτονίας μεταξύ των χωρών της ΕΕ, των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων και της Τουρκίας αποτελεί σημαντικό στοιχείο για τη σταθερότητα στην ευρωπαϊκή ήπειρο».

Μετά τη φαινομενικά ατελείωτη παραμονή των Δυτικών Βαλκανίων στην αίθουσα αναμονής για την ένταξή τους στην ΕΕ, η Τουρκία είναι μία από τις πολλές χώρες που έχουν κινηθεί για να εδραιώσουν την επιρροή τους στην περιοχή.

Επίσης, η Σερβία, με την υποστήριξη της Μόσχας, αλλά και η Ρωσία, η Κίνα και η Τουρκία έχουν χρησιμοποιήσει διάφορα είδη διπλωματίας, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών, της χρηματοδότησης, του εμπορίου, της ιατρικής και της διαμεσολάβησης, για να καλύψουν το κενό που αφήνει η ΕΕ.

Ορισμένοι αναλυτές λένε ότι ο Ερντογάν τρέφει όνειρα να γίνει περιφερειακός διαμεσολαβητής ισχύος, κυρίως λόγω της εμπλοκής και των στενών σχέσεών του με τους ηγέτες της Αλβανίας, του Κοσσόβου, του Μαυροβουνίου και της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.

Η Άγκυρα ανακοίνωσε επίσης ότι θα ασκήσει πιέσεις για την ανεξαρτησία του Κοσόβου, ενώ υπέγραψε μυστικές συμφωνίες για την απέλαση φερόμενων ως «γκιουλενιστών» από τη χώρα και τη γειτονική Αλβανία. Οι υποθέσεις αυτές, που αφορούν περισσότερα από 100 άτομα, χαρακτηρίστηκαν από τους εισηγητές των Ηνωμένων Εθνών ως «εξωεδαφικές απαγωγές», «βίαιες επιστροφές» και «εξαναγκαστικές εξαφανίσεις».

Η εκπαίδευση στο επίκεντρο

Ο Ερντογάν, ο οποίος κατηγορεί για το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 τους οπαδούς του εξόριστου εκπαιδευτικού και κληρικού Φετουλάχ Γκιουλέν, έχει συλλάβει χιλιάδες φερόμενους οπαδούς του, φυλακίζοντας πολλούς και εξαφανίζοντας άλλους.

Είναι αυτές οι «εξωεδαφικές απαγωγές» που πολλοί θεωρούν ως μία από τις πιο δυσοίωνες συνέπειες της επιρροής της Τουρκίας. Επιπλέον, σε επίσημες επισκέψεις, Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν καταστήσει σαφές ότι αναμένουν από τα κράτη να συνεργαστούν στην επιχείρηση καταστολής του Γκιουλέν, εάν θέλουν να συνεχιστούν οι καλές σχέσεις τους με την Τουρκία.

Αυτή η «καταστολή» περιλάμβανε επίσης το μαζικό κλείσιμο τουρκικών σχολείων που δεν ήταν ευθυγραμμισμένα με το κράτος σε διάφορες βαλκανικές χώρες. Στην Αλβανία, η τουρκική κυβέρνηση άσκησε πιέσεις για να κλείσει σχολεία που φέρονται να συνδέονται με το κίνημα «Γκιουλέν», και η αστυνομία έκανε έφοδο χωρίς ένταλμα σε ορισμένα από αυτά ενώ οι μαθητές ήταν παρόντες.

Εν τω μεταξύ, το κρατικό ίδρυμα «Maarif Foundation» διαθέτει περισσότερα από 353 σχολεία σε 67 χώρες παγκοσμίως.

Το ίδρυμα βρέθηκε στο επίκεντρο της διαμάχης τον Μάιο του 2021, όταν η τουρκική κυβέρνηση αύξησε τη χρηματοδότησή του κατά 300%, ανεβάζοντας τον ετήσιο προϋπολογισμό του πάνω από 140 εκατομμύρια ευρώ, σε μια εποχή που το εγχώριο εκπαιδευτικό σύστημα υπέφερε.

Ο επικεφαλής της Ένωσης Εργαζομένων στην Εκπαίδευση και την Επιστήμη, Ορχάν Γιλντιρίμ, δήλωσε στην τουρκική εφημερίδα «Cumhuriyet» ότι αυτό σημαίνει ότι πολλοί μαθητές δεν θα επιτύχουν τους μαθησιακούς τους στόχους.

«Όλοι οι οικονομικοί πόροι που εξοικονομούνται για το Ίδρυμα Maarif σημαίνουν ότι οι ανάγκες εκατομμυρίων οικογενειών και μαθητών που συνεχίζουν τη ζωή τους σε οικονομική δυσπραγία θα μεταφερθούν αλλού».

Η «καταστροφή» του COVID

Όσον αφορά τον COVID-19, η Τουρκία έχει μερικά από τα υψηλότερα ποσοστά εμβολιασμού στα Βαλκάνια, αλλά δεν τα πήγε τόσο καλά συνολικά στην πανδημία. Η κυβέρνηση δέχθηκε έντονη κριτική επειδή έδωσε προτεραιότητα σε πολιτικά και οικονομικά ζητήματα έναντι της δημόσιας υγείας.

Η κυβέρνηση έχει επίσης επανειλημμένα κατηγορηθεί για παραποίηση στατιστικών στοιχείων και συγκάλυψη των πραγματικών επιπτώσεων της πανδημίας.

Τώρα η χώρα παλεύει με την εκτόξευση του πληθωρισμού, ο οποίος σήμερα βρίσκεται στο 36% και οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι τα ποσοστά θα μπορούσαν να φτάσουν το 50% μέχρι την άνοιξη.

Εν τω μεταξύ, στα Τίρανα, ένα μαύρο μαρμάρινο μνημείο βρίσκεται μέσα στο πάρκο της λίμνης, αποδίδοντας φόρο τιμής στους πάνω από 2.000 ανθρώπους που σκοτώθηκαν στο αποτυχημένο τουρκικό πραξικόπημα. Αφού αντικαταστάθηκε μια φορά λόγω βανδαλισμού, αποτελεί πλέον μια τρανή απόδειξη του πόση δύναμη ασκεί η Τουρκία στην πρώην επικράτειά της.